Wilhelm Wundt Hayatı

WİLHELM WUNDT (1832-1920) WUNDT'UN HAYATI
Wundt Almanya'nın küçük bir kasaba*sında doğdu ve hayatının ilk yıllarını yoğun bir yalnızlık duygusu içerisinde yaşadı Okulda düşük notlar aldı ve tipik bir "evin tek çocuğu" hayatını yaşadı (abisi yatılı bir okuldaydı) Yaşıtı olan tek arkadaşı iyi huy*lu fakat güç belâ konuşabilen zihinsel özür*lü bir çocuktu
Wundt'un babası bir papazdı Anne ba*bası oldukça şen şakrak ve sosyal olmaları*na karşın "Wundt'un babasıyla ilgili ilk hatıraları pek hoş değildi Wundt 80 yaşlarındayken çok canlı bir biçimde, babasını izlemeye çalışırken merdi*venlerden nasıl düştüğünü hatırlıyordu Ayrıca babasının onu bir gün okul*dayken ziyaret ettiği ve öğretmenine dikkatini yöneltmediği için tokatladı*ğı da hatıraları arasındaydı
İkinci sınıfın başlangıcında Wundt'un eğitimini babasının asistanı olan genç bir mahalle papazı üstlendi Wundt bu gence ebeveynine olan duygusal bağlılığından çok daha güçlü bir bağlılık hissetti Mahalle papazı başka bir kasabaya gönderildiğinde Wundt alt üst oldu Bunun üzerine bu genç mahal*le papazıyla birlikte yaşamasına izin verildi Ve 13 yaşına dek onunla kaldı
"Wundt'un ailesinde, hakikaten her disiplinde tanınmış insanlar ve güçlü bir akademik gelenek vardı Söylenen oydu ki, "Hakikaten Almanya'daki hiç*bir aile ağacında Wundt'un ailesindeki kadar zihinsel olarak aktif ve üretici bireyler yoktur" (Bringmann, Balance, Evans, 1975, s 288) Ne yazık ki, bu etkili aile geleneği genç Wundt tarafından sürdürülemeyeceğe benziyordu
Wundt vaktinin çoğunu ders çalışmaktan çok hayal kurarak geçiriyor*du ve Gymnasiurrivm ilk senesinde sınıfta kaldı Sınıf arkadaşlarıyla iyi ge*çinemiyor, öğretmenlerden birisi tarafından sıklıkla tokatlanırken diğerleri tarafından alaya alınıyordu Bir seferinde dayanamayarak okuldan kaçtı Bu durum hiç de ümit verici bir başlangıç değildi
Wundt yavaş yavaş hayallerini kontrol altına almayı öğrendi, hatta ol*dukça popüler birisi oldu Okul hayatından hiçbir zaman hoşlanmamış olmasına rağmen, zihinsel ilgilerini ve kabiliyetlerini geliştirdi 19 yaşında okuldan mezun olduğunda üniversiteye hazırdı
Wundt hayatını kazanırken aynı zamanda da bilim üzerine çalışmak amacıyla doktor olmaya karar verdi Tedaviye yönelik çalışmaları Wundt'un bir yılını Tübingen Üniversitesinde geçirmesine sebep oldu Sonraki üç bu*çuk yılını anatomi, fizyoloji, ilaç ve kimya okuduğu Heidelberg'te geçirdi ve burada kimya alanında ünlü olan Robert Bunsen'den çok etkilendi Yavaş ya*vaş tıp eğitiminin kendisine göre olmadığını anladı ve fizyolojiye yöneldi
Berlin'de büyük fizloyog Johannes Müller ile geçen bir sömestrlik ça*lışmadan sonra Wundt 1855 yılında doktorasını yapmak için Heidelberg'e döndü Fizyoloji alanında Heidelberg'te 1852'den 1864'e dek sürecek do*çentlik dönemi başladı 1858 yılında Helmholtz'un asistanı olarak atandı Fakat yeni öğrencileri laboratuvarın esaslarına alıştırma işi ona sıkıcı geldi ve bu rutinden birkaç yıl sonra vazgeçti 1864 yılında yardımcı profesör ol*du ve 1874 yılına dek Heidelberg'te kaldı
Heidelberg'te fizyoloji araştırmaları yaptığı sırada, bağımsız ve deneysel bir bilim olarak psikoloji fikri Wundt'un zihninde canlanmaya başlamıştı Ye*ni bir bilim olarak psikolojiyle ilgili ilk düşünceleri Duyusal Algılama Teorisi*ne Katkılar1 başlıklı kitabında yer aldı Bu kitabın çeşitli kısımları 1858 ve 1862 yıllan arasında basıldı Wundt bu kitabında evindeki donanımsız laboratuvannda yaptığı orijinal deneylerini anlatmanın yanı sıra, yeni psikolojinin metodlarına ilişkin görüşlerine de yer vermişti Wundt ilk kez deneysel psiko*lojiyi ele aldı Fechener'in Elementler (1860) adlı kitabıyla Wundt'un bu çalış*ması çoğunlukla yeni bilimin literatür alanındaki doğuşu olarak düşünüldü
Beitrage'yi 1863 yılında ondan daha önemli başka bir kitap izledi: İnsan ve Hayan Zihinleri Üzerine Dersler2 Kitabın ilk baskısından yaklaşık 30 yıl sonra İngilizce tercümesiyle revizyondan geçirilmesi ve Wundt'un 1920'de*ki ölümüne dek yeni baskılarının yapılması bu kitabın öneminin bir işare*tidir Kitap birkaç yıl boyunca deneysel psikologların dikkatini çeken pek çok problemi tartışıyordu
Wundt 1867 yılında, Heidelberg'te fizyolojik psikoloji dersi vermeye başladı Bu, Wundt'un böyle bir dersi ilk kez resmi bir şekilde sunuşuydu Heidelberg'teki bu çalışmanın dışında sık sık psikoloji tarihinin en önemli kitabı şeklinde anılan Fizyolojik Psikolojinin ilkeleri 1873 ve 1874 yıllarında iki bölüm halinde basıldı Kitabın 37 yıl içerisinde, sonuncusu 1911 yılında olmak üzere altı baskısı yapıldı Kuşkusuz, Wundt'un şaheseri ok bu kitap psikolojinin kendine özgü problemleri ve deneyleme metotlarını bir laboratuar bilimi olarak resmen kurulmasını sağlamıştır Uzun yıllar Grundzüge'nin müteakip baskılan deneysel psikologlara bir bilgi deposu 1 yeni psikolojinin yükselişinin bir tutanağı olarak hizmet etti Bu hizmet Wundt'un kitabın önsözünde belirttiği "yeni bir bilim alanının işaret edilmesi" girişiminin amacıydı Kitabın kullandığı fizyolojik psikoloji başlığı yanıltıcı olabilir 19yüzyılın ortalarında "fizyolojik" kelimesi Almancada "d neysel" kelimesinin eşanlamlısı olarak kullanılıyordu Bu nedenle, Wundt bugün bildiğimiz fizyolojik psikolojiyi değil, deneysel psikolojiyi yazıp öğretiyordu (Blumenthal, 1980)

Leipzig Yılları
Wundt, 1875 yılında, 45 yıl boyunca olağanüstü bir çalışma sergileyeceği Leipzig'de felsefe profesörü olunca kariyerinin en uzun ve en önen dönemi başlamış oldu Leipzig'e gelmesinden kısa bir süre sonra kendi' laboratuvarını açtı ve 1881 yılında yeni bilimin ve yeni laboratuarın resmi bir haber organı olan Felsefe Çalışmaları4 dergisini çıkmaya başladı Aslı da dergiye Psikoloji Çalışmaları adını vermek niyetindeydi ancak anlaşıl bu isimde başka bir derginin olması (bu dergi ruh, parapsikoloji, gizem ve büyüden bahsediyor olmasına rağmen) Wundt'un kendi dergisinin ismini 1 men değiştirmesine sebep oldu (Bringmann, Bringmam Ungerer, 1981 Bununla birlikte, Wundt 1906 yılında dergisinin adını Psikoloji Çalışma n şeklinde değiştirdi Wundt'un el kitapları, laboratuarı ve bilimsel dersiyle, yeni psikoloji hale yola girmeye başlamıştı
Wundt'un yayılan ünü ve laboratuarı pek çok öğrenciyi onunla birlikte çalışmak üzere Leipzig'e çekiyordu Bu öğrenciler arasında daha sor psikolojiye önemli katkılarda bulunacak olan pek çok kişi vardı Bunlar arasında yer alan birkaç Amerikalı'nın çoğu ülkelerine döndüklerinde kendi laboratuvarlannı açtılar Bu laboratuar 19 yüzyılın son dönemlerinde geliştirilen pek çok laboratuara model teşkil etti Leipzig'de toplanan bu öğrenciler en azından başlangıçta, belli bir görüş açısı ve amaç etrafında birle ırk psikolojideki düşünce ekollerinin oluşumuna katkıda bulundular
Wundt'un Leipzig'deki dersleri çok popülerdi ve geniş bir katılıma sa*hipti Bir keresinde, bir sınıfta 600'den fazla öğrenci vardı Wundt'un sınıf yönetimi Titchener tarafından şu şekilde anlatılmıştır:
Wundt tam saatinde sınıf kapısında belirir, dakiklik esastır Tamamen siyahlar giyinmiştir ve küçük bir deste ders notu taşımaktadır Kürsünün yan tarafın*daki ara yolu acemi ayak sürtmeleriyle takırdatır ve sanki tabanları tahtadanmış gibi bir ses çıkarır Kürsünün üzerinde uzun bir sıra vardır Bu sıranın üze*rinde gösteriler (demo) yapılır Birkaç mimiği vardır -işaret parmağım alnın*dan geçirir, tebeşirini yeniden düzeltir- sonra dinleyicilerine yüzünü döner ve dirseklerini kitap destesinin üzerine yerleştirir Sesi önceleri zayıftır, sonra güç ve vurgu kazanır Ellerini ve kollarım gizemli bir şekilde anlattıklarım tasvir edercesine yukarı ve aşağı doğru hareket ettirerek, işaret ederek ve sallayarak konuşur Başı ve vücudu dimdiktir, sadece elleri ileriye ve geriye doğru hare*ket eder Nadiren, yazılmış notlarına başvurur Saat dersin bitimini vurduğun*da anlatımını durdurur, bir an başını eğer ve aynı takırtılar içerisinde, geldiği gibi gider (Miller Buckhout, 1973, s29)
Wundt her bir yeni yüksek lisans öğrenci grubunun ilk konferansına bir araştırma listesiyle gelirdi Öğrencileri ödevlerini alış usullerini şöyle hatırlarlar:
Wundt'un elinde araştırma konularım içeren bir liste bulunurdu ve bizi ayak*ta duruş sıramıza göre alır; oturmamız konusunda hiçbir şey söylemez, konu başlıklarını ve saatleri ayarlardı Üniversite tarafından verilecek bilimsel dere*ceye aday olanların mümkün olan en fazlasına araştırmanın 23 konusunu ödev olarak hazırlamalarım isterdi (Baldwin, 1980, ss283, 306)
Wundt araştırmaya çok dikkatlice nezaret eder ve tezin tamamlanma*sıyla ilgili mutlak red veya kabul gücünü elinde tutardı Alman bilimsel dogmatizm ruhu Leipzig laboratuarında güç kazanmıştır
Wundt özel yaşantısında sessiz ve alçakgönüllüydü, günleri dikkatlice düzenlemiş bir rutini takip etmekle geçiyordu5 Sabahlan bir kitap veya ma*kale üzerinde çalışır, öğrenci tezlerini okur ve dergisini yayıma hazırlardı Öğleden sonraları laboratuarı ziyaret eder veya sınavlarda hazır bulunurdu Carttell, Wundt'un laboratuar ziyaretlerinin 5 ile 10 dakika arası sürdüğü*ne dikkat çekmiştir Görünen o ki, Wundt labarotuvar araştırmalarına olan büyük güvenine rağmen, "kendisi bir laboratuar çalışanı değildi" (1928, s 545) Wundt, daha sonra yürüyüş yaparken daima öğleden sonra 14'te baş*layan dersi hakkında düşünürdü Oldukça disiplinli bilim yaşantısı göz önü*ne alındığında belki de onun pek çok akşamını müziğe, politik faaliyetlere, en azından gençlik yıllarında öğrenci sorunlarına ve işçi haklarına ayırdığı*nı öğrenmek şaşırtıcı olabilir Wundt'un ailesi yüksek gelirden hoşlanan, hizmetçiler tutan ve sık sık eğlenceler düzenleyen insanlardı

Kültürel Psikoloji
Bir laboratuar ve derginin kurulmasıyla sayısız araştırma bir düzen altına alınmış oldu ve 1890-1891 yıllarında Wundt o büyük enerjisini fel*sefeye yöneltti Etik, mantık ve sistematik felsefe üzerine yazılar yazdı Fizyolojik Psikolojinin ilkeleri kitabının ikinci baskısını 1880'de, üçüncü baskısını 1887'de yaptı
Wundt'un yeteneğini odaklaştırdığı başka bir alan olan kültürel psiko*lojinin ana hatları Beitrage'de 1862 yılında yazıldı 19 yüzyılın sonlarına doğru Wundt tekrar bu projeye döndü ve 1900-1920 yıllan arasında bası**** on ciltlik Halk Psikolojisi6 ile son şeklini verdi Halk psikolojisi veya kültürel psikoloji dilde, sanatta, efsanelerde, gelenek ve göreneklerde, ka*nunlarda ve ahlakta kendisini gösteren zihinsel gelişimin çeşitli aşamalarının araştırılmasını kendisine konu edinir Bu çalışmanın psikoloji açısın*dan önemi daha çok içeriğiyle ilgilidir Çalışma, yeni bir bilim olan psiko*lojinin ikiye bölünmesine yardım etmiştir: deneysel ve sosyal psikoloji Wundt'a göre duyum ve algı gibi daha basit zihinsel işlevler laboratuar çalışmalarıyla incelenebilir ve incelenmelidir Oysa daha yüksek yapılı zihin*sel süreçlerin deneyler yoluyla araştırılması mümkün değildir Çünkü bu zihinsel süreçler dil alışkanlıkları ve kültürel eğitimin diğer yönleri tarafın*dan belirlenmiştir7 Bu nedenle Wundt'a göre yüksek düzeyli düşünme sü*reçleri ancak sosyoloji, antropoloji ve sosyal psikolojinin deneysel olmayan yaklaşımlarıyla etkili bir şekilde incelenebilir Sosyal güçlerin yüksek dü*zeyli karmaşık zihinsel süreçlerin gelişiminde büyük rol oynadıkları iddiası hem doğru hem de çok önemlidir Fakat Wundt'un ulaştığı yüksek düzeyli zihinsel süreçlerin deneysel olarak incelenmesinin imkânsız olduğu so*nucu çok geçmeden çürütülmüştür
Wundt'un kültürel psikolojinin önemini kabul edip 10 yılını bu alanın gelişimine adamasına ve psikolojinin temel birimlerinden birisi olarak dü*şünmesine rağmen, kültürel psikolojinin Amerikan psikolojisi üzerindeki etkisi çok az olmuştur Amerikan Psikoloji Dergisi'nde 90 yıl boyunca bası**** makalelerin taraması, Wundt'un yayınlarından sadece %3,5 gibi küçük bir miktarının Völkerpsychologie'ye ait olduğunu göstermiştir Oysa Wundt'un Fizyolojik Psikolojinin ilkeleri kitabının %61'inden fazlası çalış*malara referans oluşturmuştur (Brozek, 1980)
Peki böyle bir alan Almanya'da neden geniş bir kabulle karşılandığı halde ABD'de önemsenmedi? Bir olasılık Wundt'çu psikolojinin kendisi*ne ait versiyonunu Amerika'ya taşıyan Titchener'in Wundt'un çalışmala*rının bu bölümlerini, kendi yapısalcı psikolojisiyle uyumlu olmadığı ge*rekçesiyle atlamasıdır