Türkistan

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-06-2012

Asya kıtasında, Türklerin yurdu mânâsına gelen büyük bir ülke

Tabiî coğrafyası, etnoğrafik ve târihî mânâsıyla Türkistan?ın hudutları şöyledir: Güneyden Gürgan Nehri, Horasan Dağları, Kopet Dağı, Kuhî Baba, Mezdûran, Tapcak ve Ak Dağları, Hindukuş Sırtları, Mustag-Kuenker Sıradağları; doğudan, Doğu Türkistan?ın doğu hudutları, Sucav civârında 98°50? kuzey paraleli, 40°50? doğu meridyeni noktası; kuzeyden Cungarya ve Kazakistan?ın kuzey hudutlarını meydana getiren İrtiş Havzası ve Aral-İrtiş su ayırımı hattının kuzey yamaçları; batıdan Kuzey Ural Dağı, Yayık Nehri, İdil?in denize döküldüğü yer olan Bökey Orda ve Hazar Deniziyle çevrilidir

Yüzölçümü altı milyon kilometrekare civârındadır

Türkistan; Batı Türkistan, Doğu Türkistan, Afgan yâhut Güney Türkistan ve İran Türkistan?ı olmak üzere dört bölüm hâlinde incelenir

Batı Türkistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tâcikistan, Kırgızistan, Kazakistan; Doğu Türkistan Çin Halk Cumhûriyeti; Güney Türkistan, Afganistan; İran Türkistan?ı da İran hudutları içindedir

Güneydeki Afgan Türkistan?ı; Afganistan?ın kuzeyinde bend-i Türkistan ve Hindukuş dağ sırası önünde Seyhun Vâdisine ve Batı Türkistan Çukureli?ne doğru uzanan alçak sahadır

Afgan Türkistan?ının en büyük şehri Mezar-ı şeriftir

İran Türkistan?ı; İran?ın Estarâbâd ve Deregiz vilâyetlerini içine alır

Türkistan, Türklerin yurdu mânâsınadır

Târihî geçmişi çok uzundur

Binlerce yıldan beri Türklerin yurdu olup, topraklarında pekçok devlet kuruldu

Üzerinde çok büyük hâdiseler olup, tesiri hâlâ mevcuttur

Türkistan?ın târihi eskiden Türk devletleri, Çinliler, Moğollar, 19

yüzyıldan îtibâren de Ruslar, Çinliler, Afganlılar, İranlılarla alâkalıdır

Türkistan?a hâkim Türk devletleri kuran Hunlar, Tabgaçlar, Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular, Harezmşahlar olup, 13

yüzyılın başında da Moğolların işgâline geçti

Moğollardan sonra da çeşitli hanlıkların idâresinde kaldı

Batı Türkistan 1867 yılında Rusya?nın işgalindeyken 1991 yılında Özbekistan ve Türkmenistan?ın öz toprakları oldu

Doğu Türkistan Çin?in işgâlinde, Güney Türkistan ise Afganistan?ın hâkimiyetinde bulunmaktadır

İran Türkistan?ı İran?dadır

10-06-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkistan Asya kıtasında, Türklerin yurdu mânâsına gelen büyük bir ülke Tabiî coğrafyası, etnoğrafik ve târihî mânâsıyla Türkistan?ın hudutları şöyledir: Güneyden Gürgan Nehri, Horasan Dağları, Kopet Dağı, Kuhî Baba, Mezdûran, Tapcak ve Ak Dağları, Hindukuş Sırtları, Mustag-Kuenker Sıradağları; doğudan, Doğu Türkistan?ın doğu hudutları, Sucav civârında 98°50? kuzey paraleli, 40°50? doğu meridyeni noktası; kuzeyden Cungarya ve Kazakistan?ın kuzey hudutlarını meydana getiren İrtiş Havzası ve Aral-İrtiş su ayırımı hattının kuzey yamaçları; batıdan Kuzey Ural Dağı, Yayık Nehri, İdil?in denize döküldüğü yer olan Bökey Orda ve Hazar Deniziyle çevrilidir Yüzölçümü altı milyon kilometrekare civârındadır Türkistan; Batı Türkistan, Doğu Türkistan, Afgan yâhut Güney Türkistan ve İran Türkistan?ı olmak üzere dört bölüm hâlinde incelenir Batı Türkistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tâcikistan, Kırgızistan, Kazakistan; Doğu Türkistan Çin Halk Cumhûriyeti; Güney Türkistan, Afganistan; İran Türkistan?ı da İran hudutları içindedir Güneydeki Afgan Türkistan?ı; Afganistan?ın kuzeyinde bend-i Türkistan ve Hindukuş dağ sırası önünde Seyhun Vâdisine ve Batı Türkistan Çukureli?ne doğru uzanan alçak sahadır Afgan Türkistan?ının en büyük şehri Mezar-ı şeriftir İran Türkistan?ı; İran?ın Estarâbâd ve Deregiz vilâyetlerini içine alır Türkistan, Türklerin yurdu mânâsınadır Târihî geçmişi çok uzundur Binlerce yıldan beri Türklerin yurdu olup, topraklarında pekçok devlet kuruldu Üzerinde çok büyük hâdiseler olup, tesiri hâlâ mevcuttur Türkistan?ın târihi eskiden Türk devletleri, Çinliler, Moğollar, 19 yüzyıldan îtibâren de Ruslar, Çinliler, Afganlılar, İranlılarla alâkalıdır Türkistan?a hâkim Türk devletleri kuran Hunlar, Tabgaçlar, Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular, Harezmşahlar olup, 13 yüzyılın başında da Moğolların işgâline geçti Moğollardan sonra da çeşitli hanlıkların idâresinde kaldı Batı Türkistan 1867 yılında Rusya?nın işgalindeyken 1991 yılında Özbekistan ve Türkmenistan?ın öz toprakları oldu Doğu Türkistan Çin?in işgâlinde, Güney Türkistan ise Afganistan?ın hâkimiyetinde bulunmaktadır İran Türkistan?ı İran?dadır