Göktürkler Göktürkler Hakkında Göktürkler Bilgi Göktürkler Tanımı Göktürkler Kimlerdi

Göktürkler Göktürkler Hakkında Göktürkler Bilgi Göktürkler Tanımı Göktürkler Kimlerdir?
Göktürkler Göktürkler Hakkında Göktürkler Bilgi Göktürkler Tanımı Göktürkler Kimlerdiİlk defa Türk adını taşıyan Türk devletidir Göktürkler, Türklerin atlı uygarlık ya da bozkır uygarlığından yerleşik uygarlığa geçiş döneminde, Türk boylarının başına geçerek hüküm süren bir hakan sülâlesidir (552-745) Kurdukları devlete de Göktürk Devleti denir

Başkentleri Orta Asya'da Karakurum yakınında Ötüken kentiydi Devlet başkanlarına «kağan», hakan soyundan olanlara «tigin» derlerdi Devletin kuruluşunda kağan, Bumin'di Ülkenin doğu kesimini yönetiyordu Batı kesiminde ise kardeşi İstemi Kağan vardı, ama geleneğe göre o, doğu kağanına bağlıydı

Bumin öldüğünde yerine oğullarından biri değil, İstemi Kağan geçti Göktürkler, saltanatı Avarların elinden alarak devletlerini kurmuşlardı Bu iki kağan ve onların oğulları zamanında Göktürkler, doğuda Kingan Dağları'ndan batıda Demirkapı'ya kadar bütün Orta Asya'ya egemen oldular İran Sasani hükümdarı Hüsrev Nuşirevan ile anlaşarak Çin ipek ticaret yollarım ellerine geçirdiler Türk egemenliğinin batıda yayılmasında ve Batı Türkistan Türkmenleşmesinde önemli rol oynadılar

VII yüzyılın ilk çeyreğinde bir durgunluk geçiren Göktürkler, Kutluğ İlteriş Kağan zamanında yeniden canlılık gösterdiler Ama bu sırada doğudaki Çin tehlikesine, batıdan gelen ve Sasani egemenliğine son veren bir de Arap tehlikesi eklendi

VIII yüzyılın başlarında, 706'da Kapağan Kağan komuta ettiği Türk ordusu Çinlileri yenerek Türk devletinin durumunu düzeltirken, batıda Kültigin Kağan ordusuyla Buhara yakınlarına kadar ilerledi (707) Böylece Türkler batıda Araplarla karşı karşıya" geldiler

Kapağan Kağan 716'da ölünce oğullarıyla yeğenleri Bilge ve Kültigin arasında iktidar mücadelesi başladı Yeğenler bu savaşı kazandılar ama, ayrılıkçı Türk boyları ve Çinlilerle uzun uzun uğraşmak zorunda kaldılar Kültigin 731'de, ağabeyi Bilge Kağan ise 734'te öldüler Geniş bölgeyi elde tutmak iyice güçleşti Arap baskısına doğuda Moğol baskısı eklenince iç ayrılıkların da etkisiyle Göktürk Devleti son buldu (745)

Uygarlık

Göktürkler dönemi, Türklerin bozkır göçebe uygarlığından yerleşik tarım uygarlığına geçiş dönemidir Bu dönemde hayvancılığın yanı sıra tarım da yapılmış, etrafı duvarlarla çevrili kentler meydana getirilmiştir

Kaya resimlerinden anlaşıldığına göre Göktürkler deri veya keçe çizme ve uzun kaftan giyerlerdi Savaşırken başlarına tulga geçirir, uzun ve eğri kılıçlar kullanırlardı

Göktürklerin, Türk dilinin özelliklerine uygun bir yazıları vardı 38 harften oluşan Göktürk alfabesinde satırlar sağdan sola yazılırdı Bu alfabe ile yazılmış olan Orhon ve Yenisey yazıtları Türk dilinin VII yüzyılda gelişmiş bir kültür dili olduğunu gösterir

Göktürkler Türklerin ulusal dini olan Samanlığa bağlıydılar Başta Gök Tanrı olmak üzere doğa güçlerine taparlardı Hakanın hizmet yetkisini Tanrı'dan aldığına inanılır, bu görevi iyi bir şekilde yerine getirmesinin de bir Tanrı buyruğu olduğu kabul edilirdi

Yazıtlardan anlaşıldığına göre Göktürklerde ölen bir kimsenin ruhunun bir kuş gibi uçup gittiğine inanılır ve onun için «yuğ» denilen törenler yapılır, ardından ağıtlar yakılırdı

Bilge Kağan Yazıtı

Bilge Kağan ölümünden sonra oğlu tarafından diktirilmiş (735), yazısını da yeğeni Yollug Tigin yazmıştır Yazıt, piramit biçiminde büyük bir taş kütlesi üzerindedir Taşın doğu cephesinde 41, dar olan kuzey ve güney cephelerinde 15'er satır vardır

Batı cephesindeki yazılar Çincedir Asıl metin ve bugünkü şekil olarak yazıttan bir örnek: «Üze kök tengri asra yağız yir kılmdukda ikin ara kişi oglı kılınmış Kişi oglında üze eçüm apam Bumin Kağan istemi Kağan olurmış Olurupan Türk budunung ilin törüsin tuta birmiş, iti birmiş» (Üstte mavi gök, altta kara yer yaratılınca, ikisi arasında insanoğlu yaratılmış, insanoğlunun üzerine atalarım [babam ve dedem] Bumin Kağan ve istemi Kağan tahta geçmişler Oturmuşlar, Türk milletinin ülke ve kanunlarını idare ve tanzim etmişler)

Orhon ve Yenisey Yazıtları

Moğolistan, Sibirya ve Yedisu eyaletlerinde, Orhon ve Yenisey ırmakları yöresinde bulunan bu Türkçe yazıtlar, Türklerin devlet anlayışı, yurt sevgisi, devlet görevlilerinin sorumlulukları vb konularda da açıklamalar yapar Orhon'dan Tuna'ya, Yakutistan'dan Gobi'ye kadar olan bölgeye yayılarak, bu bölgenin Türk kültürünü meydana getiren bu yazıtların ilk zengin grubunu Kuzey Moğolistan yazıtları oluşturur

Bu gruba giren Ongin, Kuli-Çur, Selenga, Karabalasagun, Suci vb yazıtlarından başka, büyüklükleri bakımından şu üç yazıt çok önemlidir: Bilge Kağan tarafından 732'de diktirilen Kültigin yazıtı, Bilge Kağan oğlu tarafından 735'te diktirilen Bilge Kağan yazıtı ve Tonyukuk'un ihtiyarlık yıllarında bizzat diktirdiği (720-725) Tonyukuk yazıtı Diğer gruplarda şöyle sıralanabilir: Yenisey havzası yazıtları, Altay yöresi yazıtları, Lena ve Baykal yöresi yazıtları, Doğu Türkistan yazıtları, Orta Asya yazıtları, Doğu Avrupa yazıtları

Göktürk Uygarlığı Göktürkler Hakkında Göktürkler Bilgi Göktürkler Tanımı Göktürkler Kimlerdir?

Göktürk bayraii

ilk defa Türk adini taiiyan Türk devletidir Göktürkler, Türklerin atli uygarlik ya da bozkir uygarliiindan yerleiik uygarliia geçii döneminde, Türk boylarinin baiina geçerek hüküm süren bir hakan sülâlesidir (552-745) Kurduklari devlete de Göktürk Devleti denir

Baikentleri Orta Asya'da Karakurum yakininda Ötüken kentiydi Devlet baikanlarina «kaian», hakan soyundan olanlara «tigin» derlerdi Devletin kuruluiunda kaian, Bumin'di Ülkenin doiu kesimini yönetiyordu Bati kesiminde ise kardeii istemi Kaian vardi, ama geleneie göre o, doiu kaianina bailiydi

Bumin öldüiünde yerine oiullarindan biri deiil, istemi Kaian geçti Göktürkler, saltanati Avarlarin elinden alarak devletlerini kurmuilardi Bu iki kaian ve onlarin oiullari zamaninda Göktürkler, doiuda Kingan Dailari'ndan batida Demirkapi'ya kadar bütün Orta Asya'ya egemen oldular iran Sasani hükümdari Hüsrev Nuiirevan ile anlaiarak Çin ipek ticaret yollarim ellerine geçirdiler Türk egemenliiinin batida yayilmasinda ve Bati Türkistan Türkmenleimesinde önemli rol oynadilar

VII yüzyilin ilk çeyreiinde bir durgunluk geçiren Göktürkler, Kutlui ilterii Kaian zamaninda yeniden canlilik gösterdiler Ama bu sirada doiudaki Çin tehlikesine, batidan gelen ve Sasani egemenliiine son veren bir de Arap tehlikesi eklendi

VIII yüzyilin bailarinda, 706'da Kapaian Kaian komuta ettiii Türk ordusu Çinlileri yenerek Türk devletinin durumunu düzeltirken, batida Kültigin Kaian ordusuyla Buhara yakinlarina kadar ilerledi (707) Böylece Türkler batida Araplarla karii kariiya" geldiler

Kapaian Kaian 716'da ölünce oiullariyla yeienleri Bilge ve Kültigin arasinda iktidar mücadelesi bailadi Yeienler bu savaii kazandilar ama, ayrilikçi Türk boylari ve Çinlilerle uzun uzun uiraimak zorunda kaldilar Kültigin 731'de, aiabeyi Bilge Kaian ise 734'te öldüler Genii bölgeyi elde tutmak iyice güçleiti Arap baskisina doiuda Moiol baskisi eklenince iç ayriliklarin da etkisiyle Göktürk Devleti son buldu (745)

Uygarlik

Göktürkler dönemi, Türklerin bozkir göçebe uygarliiindan yerleiik tarim uygarliiina geçii dönemidir Bu dönemde hayvanciliiin yani sira tarim da yapilmii, etrafi duvarlarla çevrili kentler meydana getirilmiitir

Kaya resimlerinden anlaiildiiina göre Göktürkler deri veya keçe çizme ve uzun kaftan giyerlerdi Savaiirken bailarina tulga geçirir, uzun ve eiri kiliçlar kullanirlardi

Göktürklerin, Türk dilinin özelliklerine uygun bir yazilari vardi 38 harften oluian Göktürk alfabesinde satirlar saidan sola yazilirdi Bu alfabe ile yazilmii olan Orhon ve Yenisey yazitlari Türk dilinin VII yüzyilda geliimii bir kültür dili olduiunu gösterir

Göktürkler Türklerin ulusal dini olan Samanliia bailiydilar Baita Gök Tanri olmak üzere doia güçlerine taparlardi Hakanin hizmet yetkisini Tanri'dan aldiiina inanilir, bu görevi iyi bir iekilde yerine getirmesinin de bir Tanri buyruiu olduiu kabul edilirdi

Yazitlardan anlaiildiiina göre Göktürklerde ölen bir kimsenin ruhunun bir kui gibi uçup gittiiine inanilir ve onun için «yui» denilen törenler yapilir, ardindan aiitlar yakilirdi

Bilge Kaian Yaziti

Bilge Kaian ölümünden sonra oilu tarafindan diktirilmii (735), yazisini da yeieni Yollug Tigin yazmiitir Yazit, piramit biçiminde büyük bir tai kütlesi üzerindedir Taiin doiu cephesinde 41, dar olan kuzey ve güney cephelerinde 15'er satir vardir

Bati cephesindeki yazilar Çincedir Asil metin ve bugünkü iekil olarak yazittan bir örnek: «Üze kök tengri asra yaiiz yir kilmdukda ikin ara kiii ogli kilinmii Kiii oglinda üze eçüm apam Bumin Kaian istemi Kaian olurmii Olurupan Türk budunung ilin törüsin tuta birmii, iti birmii» (Üstte mavi gök, altta kara yer yaratilinca, ikisi arasinda insanoilu yaratilmii, insanoilunun üzerine atalarim [babam ve dedem] Bumin Kaian ve istemi Kaian tahta geçmiiler Oturmuilar, Türk milletinin ülke ve kanunlarini idare ve tanzim etmiiler)

Orhon ve Yenisey Yazitlari

Moiolistan, Sibirya ve Yedisu eyaletlerinde, Orhon ve Yenisey irmaklari yöresinde bulunan bu Türkçe yazitlar, Türklerin devlet anlayiii, yurt sevgisi, devlet görevlilerinin sorumluluklari vb konularda da açiklamalar yapar Orhon'dan Tuna'ya, Yakutistan'dan Gobi'ye kadar olan bölgeye yayilarak, bu bölgenin Türk kültürünü meydana getiren bu yazitlarin ilk zengin grubunu Kuzey Moiolistan yazitlari oluiturur

Bu gruba giren Ongin, Kuli-Çur, Selenga, Karabalasagun, Suci vb yazitlarindan baika, büyüklükleri bakimindan iu üç yazit çok önemlidir: Bilge Kaian tarafindan 732'de diktirilen Kültigin yaziti, Bilge Kaian oilu tarafindan 735'te diktirilen Bilge Kaian yaziti ve Tonyukuk'un ihtiyarlik yillarinda bizzat diktirdiii (720-725) Tonyukuk yaziti Diier gruplarda iöyle siralanabilir: Yenisey havzasi yazitlari, Altay yöresi yazitlari, Lena ve Baykal yöresi yazitlari, Doiu Türkistan yazitlari, Orta Asya yazitlari, Doiu Avrupa yazitlari