30 Mayıs 1926 Türk – Fransız Sözleşmesi

30 Mayıs 1926 Türk – Fransız Sözleşmesi
30 Mayıs 1926 Türk – Fransız Sözleşmesi
Aslında 18 Şubat’ta parafe edilmiş olan bu sözleşme, 1925 Şeyh Sait İsyanı ve İngiltere’yle Musul nedeniyle yaşanan sorunların çözüme kavuşturulması üzerine, Türkiye – İngiltere anlaşmasının imzalanmasından 6 gün önce, “Türkiye Cumhuriyeti İle, Uluslar Arası Bağıtlar Gereğince Suriye ve Lübnan Üzerinde Sahip Olduğu Yetkiye Dayanarak Davranan, Fransa Cumhuriyeti Arasında Dostluk Ve İyi Komşuluk İlişikleri Sözleşmesi” adıyla 30 Mayıs 1926’da imzalandı
5 protokol ve 1 mektup ekli olan 15 maddelik sözleşmenin 1 maddesinde şöyle deniyordu “Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğundan ayrılan ve Fransız Cumhuriyetinin mandası altında bulunan ülkeler her zaman dostluk ve iyi komşuluk ilişkileri sürdüreceklerdir İş bu sözleşme ile saptanan sınırlarını bozmaya kalkışmayacaklardır () Taraflardan birine yöneltilecek her hangi bir saldırıyı özendirmeyecekler ve buna yardımcı olmayacaklardır”
Sözleşme 5 yıllığına yapılmıştı ve taraflardan biri son verinceye dek birer yıl kendiliğinden uzayacaktı Süresiz olan sınırla ilgili hükümler Hatay Sorunu çözüme bağlanırken değişikliğe uğrayacaktı
Sözleşmeye ekli protokollerden birincisi sınırı ayrıntılarıyla belirtiyordu Protokol No2 suçluların geri verilmesini düzenliyordu
Protokol No37 maddeyi ayrıntılandırmaktaydı “Sınırda Önlemler” başlığını taşıyan ve 9 maddeden oluşan bu protokole göre, taraflar, () komşu sınır bölgelerinde yol kesme ve yağma yapma amacıyla hazırlıkta bulunan bir ya da bir çok silahlı kişilerin iş bu eylemlerini ve sınırı geçmelerini, ellerindeki her türlü olanak ile önlemeyi karşılıklı olarak yürütmekteydiler
1926 sözleşmesinin imzalanmasından sonra iyileşen Türk-Fransız ilişkileri Sancak’ta yaşayan Türklerin durumlarının düzelmesine de olanak sağladı
Bu dönemde, Sancaklı Türkler Ankara’yı yakından takip etmeye, Türkiye’deki tüm reformları uygulamaya başladılar Kısa süre içinde halk partisi kurarak, örgütlenmelerini daha disiplinli biçimde gerçekleştirdiler Bu gelişmeler Fransız yönetimi tarafından da destekleniyordu Çünkü Fransa kendi yönetimine muhalefet eden Şam’a karşı Sancak’ı bir koz olarak kullanmayı düşünüyordu Ancak, beklentileri gerçekleşmedi 1930 yılında İngiltere’nin manda yönetimini sonar erdirerek Irak’a bağımsızlık vermesi Suriye Araplarını harekete geçirince, Sancaklı Türkler arasında da milliyetçi istemler arttı Nitekim, 14 Mayıs 1930 tarihli Suriye Anayasasına Sancak’ın özel rejimine ilişkin hükümler kondu; böylece hem Sancak Türkleri tatmin edildi, hem de Suriye Araplarına Sancak’ın özel konumu hatırlatılarak gözdağı verilmiş oldu
Fransa’nın Suriye’deki varlığını uzun süre devam ettiremeyeceği anlaşıldıkça Suriye, Türkiye ve Fransa’nın Sancak’ta somutlanan ilişkileri giderek bozuluyordu 1934 yılında Gaziantep valisinin Sancak’ı ziyareti sırasında Sancaklı Türklerin Türk bayrakları taşıyarak yaptıkları gösteriler ve karşılama töreni, geleceğe ilişkin ilk işaretleri veriyordu Ancak, kanunun devletler arasında resmen ele alınması için 19367ya dek beklemek gerekecektir