Çok Depolu Hafiza Modelinin Yetersizlikleri

Çok Depolu Hafiza Modelİnİn Yetersİzlİklerİ
Hafıza depolan modeli, hafıza sistemini kapsayan süreç ve yapıların sistematik bir açıklamasını getirmeye çalışan ilk tebrik modeldir Duyusal, kısa süreli ve uzun süreli hafıza depolarını birer birim depo olarak görür Birbirinden kalite olarak farklı hafıza depolarının olduğu nosyonunu haklı çıkarmak için bu depolar arasında önemli farklar olduğunu göstermek doğal olarak şarttır Nitekim bunu destekleyen uygun veriler de elde edilmiştir Hafıza depolarının en azından şu şekillerde birbirinden ayrıldığı gösterilmiştir: 1) Geçici süre 2) Depolama kapasitesi 3) Unutma mekanizması ve 4) Beyin hasarının etkileri
Bu modelin oldukça ciddi sınırlamaları vardır Ama bugün birçok hafıza modeli teorisyenleri çok depolu hafıza modelini bir başlangıç noktası olarak kullanır Son on sene içersinde sarfedilen emekler, bu modeli daha gelişmiş bir hale koymak yolundadır Dolayısıyla modelin reddedilmesinden ziyade olgunlaştırılması söz konusudur
Bu modelin en büyük açmazı çok basit olmasıdır Çok depolu hafıza teorisyenleri kısa ve uzun süreli depoların tek başına birim halinde çalıştıklarını farzetmişlerdir Kısa süreli hafıza deposunun bir birim olarak işlemediği Warrington ve Shallice (1972) tarafından gözlenmiştir Bu iki araştırmacı araştırmalarını Korsakoff sendromu gösteren hastalar üzerinde yapmışlardır Bu sendrom, uzun süreli alkolik hastaların aldıkları bu toksik madde sebebiyle amygdala ve hipokampus gibi diencephalon yapılarının hasara uğraması ve bu yapılardaki hasarlarında hafiada hayatî derecede aksaklıklara yol açması şeklinde tarif edilebilir Bu hastalarda kısa süreli hafıza depolarının hasar gördüğü ama uzun süreli depolarının etkilenmediği gözlenmektedir Warrington ve Shallice, bu hastalarda kısa süreli hafızadan harf ve rakam gibi işitsel uyaranların unutulmasının görsel uyaranlardan çok daha fazla olduğunu bulmuşlardır Shallice ve Warrington (1974) daha sonra bu hastaların kısa süreli hafıza hasarlarının harf, kelime ve rakam gibi sözel materyalle sınırlı kaldığını, kedi miyavlaması, telofon sesi gibi manalı seslere kadar uzanmadığını görmüşlerdir Bir başka ifade ile; basit bir şekilde, bu hastaların kısa süreli hafızalarının hasarlı olduğu söylenemez
Çok depolu hafıza modeli yine benzer şekilde uzun süreli hafıza deposunu da basite indirgemiştir Uzun süreli hafızamızda akıl almaz zenginlikte depolanmış malumat vardır Bu malumatlar 2X2 = 4 ettiğine dair bilginizden bisiklete nasıl binileceğine, popüler şarkı sözlerine, tarih bilgilerine kadar çeşitlilik ve bolluk gösterir Bütün bu çeşitli malumat şekillerinin tek bir uzun süreli depo içersinde aynı şekilde depolanmış olacağı fikri pek mantıklı gelmemektedir Hafıza kaybı (amnezi) gösteren hastalar üzerine yapılan araştırmalar 2 veya daha fazla sayıda birbirinden farklı uzun süreli hafıza sistemleri olduğunu gösteren kuvvetli deliller vermektedir Bu önemli teorik farklılıklar çok depolu modelde yer almamaktadır
Çok depolu hafıza modelinin son zayıf noktası, tekrarın rolü ile ilgilidir Bu modele göre uzun süreli hafızaya malumatın depolanması kısa süreli depodaki tekrar yoluyla olmaktadır Kelime listelerinin serbest tarzda hatırlandığı çalışmalarda tekrar etme miktarı genellikle uzun süreli hafıza ile uygunluk içersinde olurken tekrarın oynadığı rolün önemi diğer öğrenme situasyonları düşünüldüğünde oldukça azalmaktadır İnsanlar gazete veya hikaye okuduklarında genellikle okudukları malumatın bu kısmını uzun süreli depolarında alıkoyarlar, burada faal bir tekrar edişin genelde işe karıştığı söylenemez Öğrenme işlemlerinde tekrar işe karışıyor olsa bile çok hızlı bir şekilde deneklere verilen birbiriyle ilişkisiz kelimelerin harfi harfine hatırlanması gerekliliği vardır Dolayısıyla bu bulgulardan hareket ederek çok daha normal bir hafıza işleyişi hakkında tahminler yapılmasına sebep olamaz