Doğrultucu

Doğrultucu bir ya da daha fazla yarı iletken elemandan (örneğin fizik-taslak

diyot) oluşan Diyot Alm Diode (f), Fr Diode, (f), İng Diode Genel olarak elektron tüpleri adı verilen vakumlu elektronik devre elemanlarından ilki olan iki elektrotlu bir düzen Elektronların boşluktaki hareketlerine ilişkin fiziki özelliklere dayanılarak geliştirilmiştir


İlk önce vakumlu diyot lambaları bulunmuştur Vakumlu diyot ideal olarak elektrik akımını bir yönde geçirip diğer yöne doğru geçirmeyen iki uçlu bir eleman olarak kabul edilebilir Havası boş

alternatif akımı Akım yönü ile akım şiddeti zamanının periyodik fonksiyonu

doğru akıma çevirmek için kullanılan elektriksel bir devredir Doğru akım (DC ya da sürekli akım) elektrik yüklerinin yüksek potansiyelden alçak olana doğru sabit olarak akmasıdır Tipik olarak kablo gibi bir iletkende, ya da yarıiletkenler ve yalıtkanlardan akabilir Doğru akımda, elektrik yüklerinin aynı yönde akışı, doğru akımı alternatif akımdan ayırır

AC` yi doğrultmak için tek bir diyot kullanıldığı zaman (dalga formunun negatif ya da pozitif tarafını bloklayarak) ``doğrultucu`` AC aşağıdaki anlamlara gelebilir:


AC` yi AC aşağıdaki anlamlara gelebilir:


DC` ye çeviren bir ``diyod`` olarak tanımlanır

Doğrultma alternatif akım (AC)` ın doğru akıma (DC) döndürülmesi işlemidir Bütün doğrultucular, tek bir diyot ile mümkün olan AC yi DC ye dönüştürme işlemini daha verimli yapabilmek için birden fazla diyotun belirli bir şekilde birbirine bağlanmasıyla yapılır Doğrultma işlemi ÖZEL olarak yarı iletken diyot` lar üzerinden gerçekleştirilir Yarı iletken elemanlardan oluşan doğrultucular geliştirilmeden önce vakum tüpleri kullanılırdı

==Yarım Dalga Doğrultucu==

Yarım dalga doğrultucu kıyıcı devrelerin özel bir şeklidir Yarım dalga doğrultmada, doğrultucunun kutupsallığına bağlı olarak AC dalganın pozitif ya da negatif yarı tarafı geçirilirken diğer yarısı engellenir Giriş dalga formunun yalnızca bir yarısı çıkışa ulaştığından, güç transferi için kullanılması oldukça verimsizdir Yarım dalga doğrultma, tek fazda beslenen bir diyod aracılığı ile gerçekleştirilebilir

==Tam Dalga Doğrultucu==

Tam dalga doğrultucular giriş dalgasının her iki kutbunu da DC` ye çevirir ve daha verimlidir Bununla birlikte ortası sıfırlanmamış bir transformatörde tam dalga elde etmek için dört adet doğrultucuya ihtiyaç vardır Bunun sebebi her bir kutup iki doğrultucu gerektirmektedir, bunlardan biri AC dalga formunun pozitif X bileşeni ve diğeri de AC dalga formunun pozitif Y bileşeni içindir Diğer DC çıkışı da bunun aynısını gerektirir ve bu şekilde dört doğrultucudan oluşan düzenlemeye köprü doğrultucu denir

Tam dalga doğrultucu giriş dalga formunun tamamını, alternatif akım dalga formunun negatif (ya da pozitif) kısmını döndürerek sabit bir kutupsallıkla (pozitif ya da negatif) çıkışa verir Pozitif (negatif) kısımlar böylece döndürülmüş negatif (pozitif) kısımla birleştirilerek tamamen pozitif (negatif) bir gerilim/akım dalga şekli elde edilir

Tek fazlı AC için, eğer AC transformatörün ortası sıfırlanmış ise arka arkaya (örneğin, anot ile anot ya da katot ile katot) bağlanmış iki diyot tam dalga doğrultucunun görevini yerine getirir En genel vakum tüplü doğrultucu yapısı tek bir zarf içersinde bir katot ve ikiz anotlar içerirdi bu yolla bir vakum tüpü için iki diyota ihtiyaç duyulurdu

Üç fazlı AC için altı diyot kullanılır Genellikle üç çift diyottan oluşur ve herbir çift tek faz tam dalga doğrultucuda olduğu gibi arka arkaya bağlı değildir Bunun yerine çiftler anotlar katotlarla olacak şekilde seri olarak bağlanır Ticari olarak satılan ikili diyotlar genellikle dört girişe sahiptir ve kullanıcı isteğe göre diyotları tek faz ya da üç faz için ayarlayabilir

Alternatif akım üreten pek çok cihaz ( alternaörler) AC` yi üç faz olacak şekilde üretir Örneğin, bir otomobil alternatörünün pil şarj uygulamaları için tam dalga doğrultucu olarak çalışacak altı diyotu bulunur

==Tepe Kaybı==

Tam dalga doğrultucularının önemli noktalarından biri giriş tepe voltajından çıkış tepe voltajına olan kayıptır Bir diyot köprü devresinde ki bu kaybın nedeni 07 volt civarında olan diyot eşik gerilimidirÇıkış tepe değeri bu miktara eşit olan değer kadar giriş tepe değerinden düşük olur Aynı zamanda diyotlar bu gerilimin altındaki değerlerde iletim yapmazlar dolayısıyla devre sadece herbir yarım döngünün bir kısmını geçirir buda dalga formunu oluşturan kamburlar arasında sıfır gerilim parçalarının görülmesine neden olur

==Uygulamalar==

Doğrultucuların ilk uygulamalarından biri genlik modülasyonlu radyo sinyallerinin bir diyot tarafından algılanmasıydı

===Enerji İletimi===
AC gerilimi basit bir transformatör tarafından bile kolaylıkla kontrol edilebildiğinden enerji iletiminde kullanılır Yüksek gerilim enerji iletim hatları elektriği uzak mesafelere, indirgenmiş akım (ısı ve böylece enerji kayıpları azalmış olur) ile iletmek için kullanılır Güç hedef noktaya vardığında indirgeme transformatörleri tarafından kontrol edilebilir gerilimlere düşürülür DC gerilimi bir gerilim değerinden diğerine indirmek daha karmaşık bir yapı gerektirir DC den DC ye gerilim çevirmenin bir yolu önce AC ye çevirip ( evirici ismi verilen cihaz kullanılır) daha sonra bir transformatör ile gerilim değeri düşürülür ve son olarak DC ye doğrultma işlemi gerçekleştirilir DC günlük yaşamda faydalanılan elektrik ve elektronik cihazların iç devrelerinde kullanılır Bilgisayarlar, telefonlar, televizyonlar, saatler, sürekli aydınlatma vb DC kullanacak şekilde tasarlanırlar

===Doğrultucu Çıkışını Düzleme===

Yarım ve tam dalga doğrultucular DC çıkışının bir formunu üretmekte yeterli olsalar da hiç birisi sabit DC gerilimi sağlayamaz Doğrultulmuş AC kaynağından sabit DC elde etmek için bir düzleyici devre gereklidir En basit şekliyle bunu gerçekleştirmek için bir depo sığaç ya da düzleyici sığaç doğrultucunun DC çıkışına konabilir Buna rağmen hala bir miktar AC dalgacık kalacak ve elde edilen gerilim tamamen düz olmayacaktır

Bu dalgacıklardan daha fazla kurtulmak için sığaç giriş filtresi kullanılabilir Bu filtre bir choke ve ikinci bir filtre sığaç ile tümleşerek daha karalı bir DC çıktı elde edilebilir Choke akım dalgacıklarına yüksek bir empedans sunar

==Doğrultma Verimi==
Doğrultma verimi bir doğrultucunun AC yi DC ye ne kadar verimli bir şekilde dönüştürdüğünü ölçer DC çıkış gücünün AC giriş gücüne oranı olarak tanımlanır Burada DC çıkış gücü ortalama akım ve gerilimin çarpımından ibarettir Verimliliği hesaplamanın en kolay yolu
V_{DC}^2over V_{AC}^2 formülü ile verilebilir Düzleme olmaksızın tam dalga doğrultucuların verimi 8overpi^2 ya da %81, yarım dalga doğrultucuların ise 4overpi^2 ya da %405 â?? dir

Özelleştirilmiş bir takım doğrultucular %90 verimin üstüne çıkabilmektedir


Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Doğrultucu maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir