Karadeniz Bölgesi

Karadeniz Bölgesi

İsmini Karadeniz'den alan bölge, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanır Büyüklük bakımından, bölgelerimiz arasında üçüncü sırada yer alır Doğu-Batı genişliği en fazla olan bölgemizdir Bu sebeple doğusu ile batısı arasında yerel saat farkı en fazla olan bölgemizdir

Yeryüzü Şekilleri

Bölgenin yeryüzü şekillerini 3 jeolojik devirde ,Alp kıvrımları sonucu oluşan doğu- batı yönündeki Kuzey Anadolu Dağları ile bu dağlar arasındaki oluklar oluşturmaktadır

Batıda üç kuşak halinde uzanan bu dağlar, kuzeyden güneye doğru; Küre, Bolu-Ilgaz ve Köroğlu dağları şeklindedir Ortada Canik Dağları ve Doğuda ise iki kuşak halindedir Bunlar; kuzeyde Giresun-Rize Dağları, güneyde ise Mescit, Kop ve Çimen dağları şeklindedir

Karadeniz boyunca uzanan dağların yükseltileri, batıda 2000 metre civârında olup, Orta Karadeniz'de 1000 metreye kadar inmekte, doğuda ise yükselti, 4000 metreye çıkmaktadır Dağların kıyıya paralel uzanması nedeniyle kıyıları fazla girintili - çıkıntılı değildir Küçük koylar hariç, kıyılarda önemli girinti ve çıkıntı yoktur Bu nedenle Sinop limanı dışında, büyük gemileri barındıracak doğal limandan yoksundur
Güçlü dalgalar, kıyıda falez oluşumuna neden olur Kıyılar boyuna kıyı tipi özelliğini taşır Kızılırmak ve Yeşilırmak ağzında oluşan deltalar dışında, kıyı çoğu yerde diktir Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarında, yamaç yağışları artmıştır Kıyı kesim ile iç kesim arasında önemli iklim farklılıkları ve buna bağlı olarak da tarımı yapılan ürün çeşidinde değişiklikler görülmektedir Yağış ve eğimin fazla olması, zeminde killi toprağın bulunması, bölgede heyelanlara yol açar Heyelan olayının en fazla görüldüğü bölgemizdir
Dağların yükselti ve doğrultusu, ulaşım, iklim ve tarımsal faaliyetleri de etkiler Orta Karadeniz dışında ulaşım Zigana ve Kop geçitleri gibi önemli geçitlerden sağlanmıştır Zigana Geçidi, Trabzon'un gelişmesine neden olmuştur Sinop, doğal limana sahip olduğu halde, dağların ulaşımı zorlaştırması nedeniyle diğer liman kentleri kadar gelişmemiştir
Dağların kıyıya paralel olması, tarım alanlarını sınırlandırmıştır Dağlarda eğimin fazla olması makineli tarımı zorlaştırmıştır Bölgede, hayvan ve insan gücüne hâlâ ihtiyaç duyulmaktadır Dağların geniş yer kaplaması, büyük kentlerin kurulmasını önlemiş, kentlerin kıyıda birbirine yakın ve küçük olmasına yol açmıştır

Akarsu ve Göller

Bölgenin en önemli akarsuları, Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın ve Yenice çayları ile bir bölümü bölgede yer alan Sakarya'dır Kaynağını dağ sıralarının denize dönük yamaçlarından alan akarsular bol yağış ve eğim nedeniyle, gürdür Ancak küçük dereler halindedir Bölgede göller, az ve küçüktür Başlıcaları; Tortum, Sera, Abant, Yedigöller ve Uzungöl'dür

İklim ve Bitki Örtüsü

Bölgede Karadeniz iklim şartları etkilidir Her mevsim yağışlıdır Yıllık sıcaklık farkı azdır Yazları serin, kışları ılıktır Türkiye'nin en fazla yağış alan bölgesi Karadeniz'dir İl olarak Rize (2400 milimetre) en fazla yağış alan ilimizdir Sebebi güneyindeki yüksek dağların hakim rüzgar yönüne dik olmasıdır Yıllık yağış miktarı 1500 milimetreye kadardır
Dağlar, kıyı kesimin nemli havasının iç kısımlara geçmesini engeller Bölgenin kıyı ile iç kesimleri arasında önemli iklim farkları görülür Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe hem yağış oranı azalmakta, hem de karasallık nedeniyle sıcaklıklar düşmektedir Karasal iklimin görüldüğü yerlerde yazlar sıcak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır Dağların yükselti ve doğrultusu nedeniyle Orta Karadeniz'de denizel iklimin yayılma alanı, Doğu ve Batı Karadeniz'e oranla daha geniştir Orta Karadeniz Bölümü'nde dağların iç kısımlardan başlaması nedeniyle yağış miktarında azalma görülür Yıllık yağış 700 milimetreye kadar iner Batıya doğru yağışlar tekrar artış gösterir, yıllık 1000 milimetreyi geçer Doğu Karadeniz'in kıyı kesiminde kış sıcaklık ortalamaları fazla düşmediğinden burada narenciye (turunçgiller) tarımı yapılabilmektedir Bölgede dağların denize bakan yamaçları bol yağış aldığından gür ormanlarla kaplıdır İç kısımlara gidildikçe soğuğa dayanıklı ağaç türleri ile bozkırlar bitki örtüsünü oluşturur Kıyıdan yamaç boyunca yükseldikçe sıcaklığın düşmesine bağlı olarak bitki örtüsünün değiştiği görülür
Kıyıdan 800 metre yüksekliğe kadar olan alanda yayvan yapraklı ağaçlar, 800 - 1500 metre arasında karışık yapraklı ,1500-2000 metreye kadar olan alanda iğne yapraklı ağaçlar, 2000 metreden sonra ise dağ çayırları görülmektedir Bölgenin yağış dağılışında hakim rüzgâr gönü ile yamaçların konumu ve yükseltisi en önemli etkenlerdir Batı Karadeniz ile Doğu Karadeniz'in yıllık ortalama yağış miktarının Orta Karadeniz'den fazla olmasında; Batı ve Doğu Karadeniz'de kıyının hakim rüzgâr yönüne dik uzanması ve yükseltinin artması rol oynar Kıyılardaki yağış miktarının fazla ve düzenli oluşuna bağlı olarak; Akarsuların debileri yüksektir Tarımda sulama fazla gerekmez ve nadas tarımı çok az görülür Orman alanları geniştir Orman yangınları görülmez

Tarım

Her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk gibi ürünlerin yetişmesini önlemiştir Kıyı kesimde tahılın yerini mısır almıştır

Kış mevsiminde Doğu Karadeniz'de kış ılıklığı fındık, çay, turunçgiller, zeytin gibi ürünlerin yetişmesini kolaylaştırmıştır İç bölgelerde yağış azlığı orman örtüsünün azlığına, tahıl ve şekerpancarı gibi ürünlerin öne çıkmasına yol açar Bölgede çalışan nüfusun %70'i geçimini tarımdan sağlamaktadır En verimli tarım arazileri kuzeye bakan yamaçlarda görülür

Bölgede yetişen başlıca tarım ürünleri şunlardır: Fındık : Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca üretim alanlarıdır Türkiye toplam üretiminin % 85'i bölgeden karşılanır Çay : Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir Rize çevresinde yoğunlaşır Türkiye toplam çay üretiminin %100'ü bu bölgeden karşılanır Tabii ekim alanı en dar olan ürünlerimizdendir Tütün : Daha çok Orta Karadeniz Bölümü'nde (Samsun, Amasya ve Tokat çevresi) yetiştirilir Ayrıca Batı Karadeniz'de Düzce dolaylarında da üretimi yapılır Türkiye toplam tütün üretiminin %13'ü bölgeden karşılanır Mısır : Bütün kıyı boyunca yetiştirilir

Elma: Bölgede Amasya başta olmak üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde yetiştirilir Şekerpancarı: Amasya, Tokat, Kastamonu çevresinde tarımı yapılmaktadır Keten-kenevir: Kastamonu başta olmak üzere Sinop, Zonguldak çevresinde tarımı gelişmiştir Soya Fasulyesi: Ordu- Giresun çevresinde tarımı yapılmaktadır Zeytin: Soğuktan korunmuş Çoruh vadi oluğunda ( Artvin -Yusufeli) tarımı yapılır Turunçgiller: Kış ılıklığı sebebiyle Rize çevresinde tarımı yapılır Kivi: Son yıllarda Rize ve Trabzon çevresinde tarımı yapılmaya başlamıştır

Hayvancılık

Bölgede hayvancılık faaliyeti önemli bir ekonomik etkinliktir Kıyı kesiminde bitki örtüsünün gür olması, yüksek dağ çayırlarının bulunması ve arazinin engebeli olması ve nemli iklim nedeniyle büyükbaş hayvancılık yapılırBölgenin kuzeyindeki Karadeniz, balık potansiyeli bakımından zengindir Türkiye balık üretiminin yaklaşık % 80'i Karadeniz'den karşılanır Son yıllarda aşırı avlanma ve denizin kirlenmesi nedeniyle balık üretiminde düşme görülmüştür Karadeniz'de 200 m den daha derinlerde zehirli gazlar sebebiyle canlı hayatı yokturKüçükbaş hayvancılık bölgenin iç kesimlerindeki ovaların kenarlarında yaygındır Arıcılık faaliyetleri de bölgede gelişmiştir Özellikle Rize-Anzer yöresinin balları çok ünlüdür

Yeraltı Zenginlikleri

Taşkömürü: Ereğli - Zonguldak havzasından çıkarılır Önemli bir kısmı demir-çelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır Ayrıca Çatalağzı Termik Santralinde de taşkömürü kullanılmaktadır
Bakır: Murgul ( Artvin), Küre ( Kastamonu)'de çıkarılmaktadır Linyit : Merzifon ( Amasya) ve Havza (Samsun) çevresinden çıkarılmaktadır
Manganez: Demirin sertleştirilmesinde kullanılır Zonguldak-Ereğli ve Artvin-Borçka çevresinde çıkarılır

Endüstri

Demir-Çelik Endüstrisi: Divriği (Sivas)'den çıkarılan demir cevheri, Samsun limanı vasıtasıyla taşınarak Karabük ve Ereğli'deki fabrikalarda işlenir Bakır Endüstrisi : Murgul'daki bakır cevheri, bu yörede kurulan bakır fabrikasında işlenir Küre'de çıkarılan bakırlar ise Samsun bakır işletmelerinde işlenir (Sebebi Samsun'un iç kesimlere olan bağlantısının kolay sağlanmasıdır)
Şeker Endüstrisi: Karadeniz Bölgesi'nde üretilen şekerpancarı Turhal (Tokat), Suluova (Amasya) ve Kastamonu şeker fabrikalarında işlenir
Tütün Endüstrisi: Karadeniz'in, özellikle Orta Karadeniz Bölümü'nün tütünleri, Samsun ve Tokat'taki sigara fabrikalarında işlenir
Fındık İşleme Endüstrisi: Giresun çevresinde gelişmiştir
Çay Endüstrisi: Rize ve yöresinde toplanmıştır
Kağıt Endüstrisi: Aksu ( Giresun), Çaycuma (Zonguldak) ve Taşköprü (Kastamonu) da bulunmaktadır
Kereste-Tomruk Endüstrisi: En fazla Batı Karadeniz Bölümünde gelişmiştir (Sinop, Bartın, Zonguldak, Bolu, Düzce ve Kastamonu çevresinde)
Bölge, maden kömürü, bakır, orman ve deniz ürünleri, çay, fındık, tütün, demir - çelik, keten - kenevir, pirinç, soya fasulyesi bakımından ülke ekonomisine önemli bir katkı sağlar Yer şekillerinin ulaşımı engellemesi, doğal limanlardan yoksun olması, ana ulaşım yollarına sapa kalması Karadeniz Bölgesi'nin gelişimini yavaşlatmıştır

Turizm

Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerinin başında tabii güzellikler gelir Karadeniz kıyıları çok çeşitli bitki ve ağaçlar ile bunların oluşturduğu manzaralara sahiptir Yaylacılık faaliyetleri son yıllarda gelişen turizm faaliyetlerinden biridir Bolu Kartalkaya'da ve Ilgaz Dağları'nda kış turizmi yaygındır Abant gölü ile Yedigöller çevresindeki sayfiye yerleri, Bolu, Düzce, Kızılcahamam kaplıcaları, Amasra, Cide, Sinop, Trabzon ( Sümela Manastırı) ve Amasya'da ( Kral mezarları) yer alan tarihi eserler Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerini oluşturur Çoruh nehrinde rafting yapılmaktadır Her mevsim yağışlı olmasından dolayı deniz turizmi gelişmemiştir

Nüfus ve yerleşme

Doğal koşullar nedeniyle nüfusun büyük bölümü kıyıda toplanmıştır İç kısımlar kıyılar kadar yoğun nüfuslu değildir Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır Fakat Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinin özellikle kıyı kesimlerinde nüfus yoğunluğu fazladır Kıyı ovaları, maden ve endüstri bölgeleri yoğun nüfusludur Bölgede doğal koşullar nedeniyle şehirleşme oranı düşüktür Bölge nüfusunun yaklaşık %70'i kırsal kesimde oturur Türkiye genelinde en fazla kırsal nüfusa sahip bölgedir En önemli şehir merkezleri kıyı şeridindedir Bunlar Samsun, Zonguldak ve Trabzon'dur Bölgedeki tarım alanlarının sınırlı oluşu, hızlı nüfus artışı, endüstrinin gelişmemesi, açık deniz balıkçılığının yapılamayışı, bölgeden diğer bölgelere (özellikle Marmara'ya) yoğun göçlere neden olmaktadır Diğer bölümler göç verirken Batı Karadeniz göç almaktadır Sebepleri: Ereğli-Zonguldak taşkömürü havzalarının varlığı, Karabük ve Ereğli'de demir -çelik endüstrisinin gelişmesidir Orta Karadeniz Bölümü dışında iç kesimler seyrek nüfusludur Orta Karadeniz'de ise, küçük ovaların iç kesimlerde de yer alması nüfusun kıyı ile dengelenmesini sağlamıştır Bölgede iç kesimlerde toplu, kıyıda dağınık yerleşme görülür Yurdumuzda dağınık yerleşmenin en fazla görüldüğü bölge Karadeniz Bölgesi , bölüm ise Doğu Karadeniz BölümüdürBu durum yağışın bol, arazinin engebeli olması ve tarım alanlarının dağınık olmasından kaynaklanır



Bölümleri

1 Doğu Karadeniz Bölümü

Gürcistan sınırından başlayarak Ordu'nun doğusundaki Melet çayına kadar uzanır Karadeniz'in en dağlık ve yükseltisinin en fazla olduğu bölümüdür

En fazla yağış alan, kıyı ile iç kesim arasında farklılığın en fazla olduğu bölümdür Heyelan olayının en fazla olduğu bölümdür Tarımda makineleşmenin en az geliştiği bölümdür Kırsal nüfusun ve dağınık yerleşme şeklinin en fazla olduğu bölümdür Bölümün en gelişmiş kentleri Rize ve Trabzon'dur Doğu Karadeniz'in Türkiye ekonomisine en önemli katkıları tarım alanındadır

2 Orta Karadeniz Bölümü

Melet çayından Sinop'un doğusuna kadar uzanır Doğu Karadeniz Bölümü'ne göre güneye daha fazla sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamını içine alır

Yer şekilleri Doğu ve Batı Karadeniz'e oranla daha sadedir Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar içeriye çekilmiş durumdadır Bunun sonucunda tarım alanları ve ulaşım çok gelişmiştir En gelişmiş şehri Samsun'dur Bölgenin en az yağış alan, kıyı ile iç kesim arasında farklılığın en az olduğu bölümdür Türkiye ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır

3 Batı Karadeniz Bölümü

Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanır Bölüm genel olarak dağlıktır En gelişmiş şehri Zonguldak'tır Orman ürünleri ve ormancılık önemli gelir kaynağıdır Bolu ve Düzce çevresinde çok sayıda kereste fabrikası bulunmaktadır Zonguldak çevresi maden çıkarımı, Ereğli -Karabük çevresi maden işletmeleri ile Türkiye ekonomisine önemli katkıda bulunur