Duruşma-Kanıtların Geçerliliği-Karar-Temyiz

Duruşma-Kanıtların Geçerliliği-Karar-Temyiz




Duruşma, bir kişinin suçlu olup olmadığının ya da karşılıklı taraflar arasında doğan uyuşmazlıkların mahkemeler aracılığıyla karara bağlanmasını sağlayan yasal bir işleyiştir Çeşitli ülkelerdeki birbirinden değişik hukuk sistemleri ve duruşma yöntemleri ile hukuk ve ceza davalarının duruşmalarında görülen farklılıklarla ilgili bilgiler HUKUK, MAHKEME, POLİS, SUÇ, YARGIÇ maddelerinde açıklanmıştır

Bir ülkede geçerli hukuk, söz konusu ülkenin laik bir yönetimi mi, yoksa dinsel ilkelere göre örgütlenmiş teokratik bir yönetimi mi olduğuna göre değişir Bu gibi farklılıklara karşın, adaletin gerçekleştirilmesinde taşıdığı önem nedeniyle, duruşmaların tüm hukuk sistemlerinde geçerli olması gereken genel ilkeleri vardır:

1 Topluluk ilkesi, duruşmanın belirli bir yer ve zamanda, aynı yargıçlar önünde yapılmasını öngörür
2 Duruşmanın yüze karşı (vicahi) yapılması ilkesi, tarafların yasal düzenlemelerde belirtildiği biçimde duruşmada hazır bulunmalannı gerektirir
3 Dolay sizlik ilkesi, duruşmayı yöneten yargıcın kararı da vermesi gerekliliğidir
4 Sözlülük ilkesi, açıklama ve tartışmaların sözlü olarak yapılmasıdır

5 Halka açıklık ilkesi, duruşmalara dinleyicilerin girebilmesi ve tutanakların halka açıklanabilmesidir Duruşmalann açık olması kuralı ancak genel ahlak, kamu yaran ya da tarafların çıkannı korumak amacıyla ve gerekçesi açıkça belirtilerek sınırlanabilir
6 Duruşmayı yargıcın yönetmesi ilkesine göre duruşma düzenini ve yönetilmesini yargıç saptar Çok yargıçlı mahkemelerde mahkeme başkanı bu görevi yürütür

Önemsiz sayılabilecek olaylar ve konusu küçük miktarlarda para olan uyuşmazlıklar dışında, kişiler genellikle bir avukat tarafından temsil edilirler {bak Avukat) Ama isterlerse her zaman için kendi kendilerini savunma hakkına sahiptirler Duruşmada yargıçlar, tutanak kâtibi, davanın tarafları ya da onlann vekilleri olan avukatlar, gerekirse tanıklar ve bilirkişiler bulunur Ceza davalannda ise kamu adına davacı olan savcı bulunur

Yasal sistemleri örf ve adet hukukuna yani ülke töre ve geleneklerine göre temellenen ABD, Kanada, İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde duruşmanın işleyişi "hasımlık" temeline dayandırılır Angloamerikan hukuk sistemi olarak adlandırılan bu sisteme göre karşı karşıya gelen taraflar (hasımlar) kanıtlannı sunar ve tanıklara sorular yöneltirler Yasal sistemleri örf ve adet hukukuna göre biçimlenmeyen kara Avrupa'sı hukuk sistemi'ni benimsemiş Fransa, Türkiye ve Avrupa'nın öbür ülkelerinde ise "soruşturma" yöntemi uygulanmaktadır Bu durumda yargıç tanıkları sorgulamak ve olayı aydınlatmak için en geniş yetkiye sahiptir

Hukuk davaları bir hakkın tanınması için açılır Ceza davaları ise kundakçılık, vatana ihanet, ırza tecavüz, ağır saldırı, hırsızlık, yol kesme ve adam öldürme gibi suçlamaları içeren davalardır

Bir ceza yargılaması içinde, suçlanan kişi genellikle sanık olarak adlandırılır, avukatı ise savunma vekili'dir Sanığa karşı suçlamada bulunan savcıya ülkelere göre farklı adlar verilir Hukuk davalarında, olayı mahkeme önüne getiren tarafa davacı, karşı tarafa davalı denir
Hukukun işleyişi ve kanıtlar, adaletin gerçekleşmesi için her iki tarafın da dinlenmesine göre düzenlenmiştir

Gerek kara Avrupa'sı hukuk sistemi, gerek Angloamerikan hukuk sisteminde davalıya ilk olarak, yöneltilen suçlamalara göre suçu kabul edip etmediği sorulur Eğer suçu kabul ediyorsa başkaca kanıta gerek duyulmaksızın yargıç davayı karara bağlar Angloamerikan hukuk sisteminde, sanık suçu kabul etmiyorsa bir jüri seçilir Seçilen jüri üyeleri duruşmayı dikkatle izleyeceklerine ve doğruluğuna inandıkları bir karar

vereceklerine yemin ederler Taraflardan biri seçilen jüri üyelerinin tarafsızlığından kuşkuya düşerse bu üyeleri reddedebilir Bu durumda reddedilen üyelerin yerine yenileri seçilir Kanıtları incelemek ve olaylarla ilgili karar vermek jürinin görevidir Yargıç ise jüriye izlenecek yönteme ilişkin yol gösterir Jürinin kararından sonra, duruma uyan yasa hükmünü belirlemek ve cezayı saptamak yargıcın görevidir Jürinin bulunmadığı davalarda kararı doğrudan doğruya yargıç verir

Kara Avrupa'sı sisteminde duruşma, savcının yürüttüğü hazırlık soruşturmasından sonraki aşamayı oluşturur Türkiye'de de uygulanan bu sistemde ancak suçüstü durumunda hazırlık soruşturması yapılmadan duruşma yapılır Hukuk davalarında, duruşmada tarafların ya da vekillerinin bulunması zorunludur Ceza davalarında, yasayla belirlenen özel durumlarda sanık bulunmadan da duruşma yapılabilir

Danıştay, İdare Mahkemeleri ve Yargıtay' daki temyiz ve itiraz davaları da duruşmalı olabilir Taraflardan birinin isteği üzerine duruşma kararı verilebileceği gibi, Danıştay, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri kendiliğinden de davanın duruşmalı olmasına karar verebilir

Duruşma oturumu olayı gündeme getiren kişi tarafından açılır Ceza davalarında bu kişi savcı da olabilir; özel hukuk davalarında ise davacının kendisi ya da avukatıdır Bu kişi iddiasını kanıtlamakla yükümlüdür Buna "ispat yükümlülüğü" denir Bu da yargıç ya da jürinin davalının mahkûm olması konusunda ikna edilmesi ya da davacı yararına olabilecek bazı gelişmelerin sağlanmasıyla gerçekleşir

İspat yükümlülüğü konusunda ceza davaları ile hukuk davaları arasında bazı farklılıklar vardır Bir ceza davasında ceza verilebilmesi için sanığın suçluluğunun hiç kuşkusuz ispat edilmesi gerekir Hukuk davalarında davacı iddialarını, olasılıkları da dengeleyerek kanıtlamakla yükümlüdür Taraflardan birinin iddiasının gerçeklik olasılığı daha yüksekse, onun haklılığına karar verilir

Kanıtların Geçerliliği
Tarafların üzerinde uyuştuğu kanıtların geçerliği tartışılmaz Bu tür kanıtlar genellikle doktor raporu gibi somut belgelerdir Bu durumda kanıtlanması gereken tek nokta davalının bu zarardan sorumlu olup olmadığıdır
Anlaşmazlık konusu olan her şey kanıtlanmalıdır Yeminli tanıkların açıklamaları çoğu zaman kanıt olarak kabul edilir Jüri üyeleri gibi tanıklar da doğruyu söyleyeceklerine yemin eder Daha sonra yalan söyledikleri ortaya çıkarsa "yalan yere yemin etmek" suçundan soruşturmaya uğrarlar

Bir tanık ancak gördüğü ya da başka biçimde farkına vardığı olaylar hakkında tanıklık edebilir Tanıklık eden kişi karşı tarafın avukatının zorlayıcı sorularıyla karşılaşabilir Bu aşamada savunma avukatının görevi, davacı tanıklarını tanıklık ettikleri olayın yanlışlığı konusunda ikna etmeye çalışmaktır Sorulan soruların olayla bağlantısız ya da uygunsuz olması halinde karşı taraf avukatı buna karşı çıkabilir

Mahkemenin işleyiş biçimi ve kanıtlara ilişkin sorularla ilgili olarak yargıç karar verir Yargıç kararlarına uymayan kişileri uyarır, gerekli görürse duruşmadan çıkarabilir Yargıç kararlara uymayarak duruşma düzenini bozan kişileri tutuklatma yetkisine de sahiptir
Bir ceza davası duruşmasında öncelikle iddia makamı olayı ortaya koyar Savunma, suçlamayı destekleyecek nitelikte kanıtlar olmadığını bildirerek davanın reddedilmesini isteyebilir Yargıç bunu haklı bulursa davayı reddeder ve sanığı serbest bırakır Ne var ki, bu ender rastlanan bir durumdur Genellikle duruşma savunma tarafının olayları açıklamasıyla sürer Kanıtlar ortaya konduktan sonra her iki tarafın avukatları olayı kendi açılarından açıklar, kendi görüşlerini yargıca, jürili yargılamalarda ise jüriye benimsetmeye çalışırlar
Genellikle iddia makamının yani savcının ilk konuşmayı yaptığı duruşmada son sözü söyleme hakkı savunmaya aittir Son olarak yargıç bütün olayı ve kanıtları özetler

Karar
Angloamerikan hukuk sisteminde jüri karara varmak üzere mahkeme salonundan çekilir Bazı ülkelerde çoğunluk karan yeterlidir, bazılarında ise oybirliğiyle karar verilmesi istenir Karan kesinleşince jüri duruşma salonuna döner ve kararı açıklar Eğer jüri son kararda anlaşamazsa yeniden yargılama yapılması gerekir Davalının suçlu bulunması durumunda yargıç cezayı belirler Bazı yerlerde jüri cezalandırma sürecinde de rol alır (bak CEZAEVİ; ÖLÜM CEZASI)

Kara Avrupa'sı hukuk sisteminde ise yargıç açık duruşmada gerekçeli kararını verir Yargıç haksızlığa uğrayan kişinin zararının parayla ölçülebilir bir karşılığı olarak tazminat ödenmesini isteyebilir

Ceza davasında hükmün verilmesinden ya da hukuk davasının kararının açıklanmasından sonra yargıç mahkeme giderlerinin nasıl Ödeneceğini karara bağlar İddia makamınca yapılan harcamalar kamusal harcamalardan sayılır Hukuk davalarında ise kaybeden taraf bütün dava giderlerini üstlenir

Temyiz
Kararın değiştirilmesi için bir üst mahkemeye başvuruda bulunmaya temyiz denir Temyize, ceza davalarında suçlu bulunan davalı tarafça, hukuk davalarında ise davayı kaybeden tarafça başvurulur Temyize başvurma hakkı çeşitli ülkelerde yasayla düzenlenir (bak Mahkeme; Yargiç)
Türk hukukunda, ceza davalarında yalnızca suçlu bulunan tarafın değil, bazı durumlarda savcı ya da davacının da temyiz hakkı bulunmaktadır Aynı durum hukuk davaları için de geçerlidir