çocuğunuzun Ruh Sağliği...

Okul yaşamı; 5 yaşından itibaren bütün çocuk ve gençlerin günlerinin önemli bir bölümünü geçirdiği yerdir Okul ortamı çocuk için sadece bir öğretim kurumu değildir Çocuk yaşıtları ile iletişime girmeyi öğrenir, sorumluluklar alır, arkadaş gruplarına katılır, öğretmenleri ve diğer otorite figürleri ile ilişkilerinin sınırlarını ayarlar, hedefler koyar, başarının hazzını tadar, başarısızlığı tolere etmeyi öğrenir Sonuçta da, okul ortamındaki performans durumu, çocuk ve gençlerin günlük işlevselliklerinin önemli bir göstergesidir

Çocuğun yaşamında bu kadar yer eden okulun; çocuktaki birtakım ruhsal ve gelişimsel sorunlarından etkilenmesi beklenir elbette

Yeni ortamlara ya da değişen durumlara uyum sağlamak her insanoğlu için bir gerilim kaynağıdır, dolayısı ile belirli zamanlarda çocukların okul ortamında sıkıntı yaşamaları anlaşılır bir durumdur

Anaokuluna veya ilköğretim okuluna ilk defa başlayan çocuklarda, sınıfta kalan veya yeni bir okula geçen çocuklarda, ergenliğin kendine özgü çalkantılarını yaşayan bazı gençlerde geçici sayılabilecek ve anlaşılabilir ruhsal gerginlikler ve buna bağlı davranış sorunları ortaya çıkabilir Örneğin; okula yeni başlayan bir çocuk evinden ayrılmakta zorlanabilir, sınıf kurallarına uymakta gönülsüz davranabilir, yazı yazmaya direnebilir Örneğin bir ergen, okulun getirdiği bazı kuralları zorlayarak kimliğini ortaya koymaya çalışabilir Bu tür durumlar geçici olarak kabul edilmelidir ve çocuğa biraz destekçi ve anlayışlı yaklaşarak, biraz da kararlı bir tavır sergileyerek çabuk aşılabilir Ancak kimi durumlarda çocuğun okulda sosyal uyumu bozulur, akademik performansı düşer, sınıf içinde çeşitli davranış sorunları kendini gösterir Çocuğun zarar göreceği bu tür durumlarda öncelikle çocuğun kendisi ve öğretmenleri ile, daha sonra da rehberlik merkezleri ve hatta gerekirse çocuk psikiyatrları ile işbirliğine girilmekten çekinilmemelidir

Çocukların ruhsal ya da gelişimsel sorunlarının okul ortamına çeşitli şekillerde yansır Ya da çocuğun okuldaki çeşitli davranışları, altta yatan ruhsal bir sıkıntının habercisi olabilir

Okul ortamında öğretmenlerin nelerle karşılaşabileceğini kısaca gözden geçirirsek; sınıf içinde sorun yaşayabilecek çocukları önceden tanımak ve onlara erkenden yardımcı olmak olasıdır



Çocukların (ya da ergenlerin) okul ortamında yaşadıkları problemler 3 ayrı alanda karşımıza çıkar:

- Öğrenme Veya Akademik Başarı Alanında

Okul; yoğun zihinsel uğraş gerektiren bir ortamdır, dolayısı ile en sık karşımıza akademik problemler çıkar Okumayı henüz öğrenen birinci sınıf öğrencisi okumaya ve yazmaya direnebilir, bazen uğraşsa da öğrenemeyebilir, yavaş kalabilir, bilgi düzeyi sınıfın gerisinde kalabilir Bu nedenle zamanla derste çabuk sıkılmaya, dikkati kolay dağılmaya başlayabilir Arkadaşlarının gerisinde kalmak özgüvenini azaltabilir Sadece Türkçe, matematik, beden eğitimi gibi bazı derslere özel problemler yaşayabilir Sınıf kurallarına uymakta ve okul sorumluluklarını almakta gönülsüz olabilir, bazen öğrenmeyi dahi reddedebilir

- Sosyal İlişkilerde Ve İletişim Alanında

Okul; çocuğun yaşıtları ile ya da yaşı kendisine yakın olan diğer çocuklarla günün birkaç saatini geçirdiği yerdir Özellikle ilköğretim çağı çocuklarının rekabetçiliği, ergenlik çağındakilerin gruplaşmaları okul sıralarında, teneffüslerde bolca yaşanır Akranları ile kurduğu ilişki biçimi onun kişilik yapısını ve mizacını yansıtır İçe kapanık davranma, etkili iletişim kuramama, utangaçlık, saldırganlık, gruplaşmalar, oyunlarda yönetmeye kalkışma, ergenlerde flörtöz yaklaşımlar, konuşmaktan ve ilişkiden kaçınma, öğretmene aşırı bağımlılık gibi pek çok davranış örneği, çocuğun iletişim güçlüklerinin yansıması olabilir

- Okulda Duygu Durumu Bozukluğu

Her çocuk ve ergenin doğuştan getirdiği bir kişilik yapısı vardır, çevresiyle kurduğu ilişkiler yoluyla büyüdükçe karakteri daha da şekillenir Katı prensipleri nedeni ile çeşitli takıntılar sergileyebilir Tikleri yüzünden alay konusu olabilir Kavga çıkarma, cinsel sarkıntılık, alkol ve madde kullanma gibi suç sayılabilecek eylemlerde bulunabilir Aşırı hareketli ya da ağırkanlı, aşırı duygusal, korkak, pervasız, ağlamaklı, mutsuz olabilir Öfke patlamaları sergileyebilir, kavga çıkarabilir

Yukarda sayılan davranış sorunları arasında keskin sınırlar yoktur, yani her biri değişik kombinasyonlar halinde, iç içe ve her türlü psikiyatri hastalıkta görülebilir Sayılanlar sadece örnektir

Bunlar dışında; okullar ve öğretmenler bazen acil durumlarla karşılaşabilirler: Örneğin; alkollü veya uyuşturucu madde etkisi altında okulda bulunan bir genç, ani bayılmalar veya farklı havaleler geçiren bir öğrenci, intihar girişiminde bulunan bir ergen vBulletin birçok örnek sınıflarda kargaşa havası yaratabilir

Okul ortamında, yukarda sayılan alanlarda sorun yaşayan bir çocukla zaman geçirilmeden ilgilenilmeli ve kısa bir gözlem sonrasında, öncelikle çocuğun ailesi ile bir araya gelerek daha ayrıntılı bilgi alınmalı, daha sonra da okuldaki rehberlik servisleri ve gerekirse de ilçe rehberlik araştırma merkezleri ile işbirliğine girilerek çocuk için yardım planlanmalıdır Çocuğun, yaşadığı ruhsal gerginliğe bağlı olarak akademik performansının bozulduğu, duygu durumunda ve sosyal ilişkilerinde bir hayli zorlandığı durumlarda ise çocuk psikiyatr yardımı almaktan çekinilmemelidir Çünkü, önemsenmeden geçiştirilen veya hafife alınan bir davranış problemi, bazen daha ciddi ruhsal sorunları ilk sinyali olabilir

Çocuğun değerlendirilmesinde; yaşadığı sıkıntının özelliklerine göre çocuğun zeka kapasitesi, zekasını kullanma becerisi (dikkat, bellek, analitik beceri vBulletin nöropsikolojik performansı), kişilik yapısı, içinde bulunduğu ruhsal profili, aile içi iletişim özellikleri, anne baba pratikleri, çocuğun yaşıtları ve öğretmenleri ile iletişimi, okul olgunluğu kapsamlı olarak değerlendirilmeli, gerekli durumlarda tedaviden kaçınılmamalıdır Okul sorunlarını ertelemek, normal koşullarda en az 12 yıl okuyacak olan çocuğun sorunlarının daha çok büyümesine neden olur, erken müdahale en doğru yaklaşımdır

Acil durumlarda ise; çocuk, öncelikle tehditkar olmayan izole bir ortama alınarak, hem hasta çocuğun hem de çevresindeki arkadaşlarının güvenliği sağlanmalı, ailesinin de onayıyla ve en yakın sağlık kuruluşunun yardımına başvurulmalıdır

Uzm Dr Ahmet Çevikaslan

Genel anlamda anksiyete kaygı, sıkıntı, bunaltı, endişe olarak adlandırılır Anksiyete yaşayan kişi bu durumu "kötü bir şey olacakmış hissi", "hoş olmayan bir endişe hali" ya da "nedensiz bir korku" şeklinde ifade eder Anksiyete bozuklukluğu ise somatik belirtilerin de eşlik ettiği, normal dışı, nedensiz bir tedirginlik ve korku hali olarak tanımlanabilir Somatik belirti olarak kast edilen, hiçbir fizyolojik neden olmamasina rağmen kişinin ishal, baş ağrısı, karın ağrısı gibi şikayetlerinin olmasıdır Anksiyete koruma ve adaptif işlevi olan normal bir duygu durumudur, olası tehlikeleri haber verip önlem alınmasını sağlar Çocuklar ve ergenler yetişkinler gibi korkularını sıkıntılarını tanımlayıp bildiremezler ve böyle bir durumla karşılaştıklarında yetişkenlerden farklı şekillerde tepki gösterirler (örneğin, ağlama, sinirlilik, öfke nöbetleri, somatik belirtiler) Bu nedenle çocuklarda gözlemlenen anksiyete sayesinde onların sıkıntıları yada rahatsızlıkları fark edilir

Çocuklarda çok sık görülen korku ile anksiyeteyi ayırmak çok önemlidir Korku kaynağı belli, dıştan gelen bir etki ile gerçekleşir ve verilen tepki herzaman kesindir Yani çocuğun "korku tepkisi" belirli bir nesneye karşı ise ve o nesne herzaman aynı şekilde reaksiyon alıyorsa buna korku diyebiliriz Çocuğun evrimsel dönemine göre korktuğu şeylerde değişir On ikinci aydan itibaren yabancılardan, garip yerlerden ve yüksekten korkma başlayabilir Okul öncesi çocuklar yalnız kalmaktan, karanlıktan, hayvanlardan ve hayali yaratıklardan korkabilirler Okul çağı çocukları doğa üstü güçlerden, değerlendirici ya da sosyal durumlardan, doğal afetlerden hastalık ve kazalardan korkarlar Korkular kişinin yaşına uygun olmayan şekilde gerçekleşmeye başlarsa bu duruma "fobi" denir Anksiyete ise korkulara göre daha hayatın içine yayılmıştır Nedeni belli değildir yada nedeni korkuda olduğu gibi dış nedenler değil içsel nedenlerdir Bu sebepten dolayı, kaynağının araştırılması gerekir

Belirtiler

*Benlik algısında düşme
*Sulu dışkı
*Aşırı terleme
*Titreme · Bulantı · Baş ağrısı
*Karın ağrısı · Bağırsak sendromu
*Sık idrara çıkma
*Huzursuzluk
*Çarpıntı · Bayılma
*Ellerde uyuşma
*Tırnak yeme · Parmak emme
*Sinir/öfke nöbetleri
*Tik/kekeleme
*Ağlama
*sosyal izolasyon
*sosyal işlevlerde yetersizlik
*akademik başarısızlık

Bütün bunların yanında bir çocuğa anksiyete bozukluğu tanısı koymak için aşağıdaki semptomlardan en az birinin kaygı ve kuruntu semptomları ile birlikte 6 ay süreyle çocukta yoğun bir şekilde ile gözlemlenmiş olması gerekir

-Huzursuzluk, aşırı heyecan yada tasalanma
-Kolay yorulma
-Düşüncelerini odaklayamam ya da zihnin durmuş gibi olması
-İrritabilite, çabuk kızma
-Kas gerginliği
-Uyku bozukluğu (uykuya dalmakta yada uykuyu sürdürmekte güçlük çekme yada huzursuz ve dinlendirmeyen bir uyku -uyuma)


Nedenler


*Bağlanma problemi yada bağlanılan modelden ayrı kalma: Bağlanılan model çoğunlukla anneler olmakla beraber bazen babalar veya her ikisininde olmadığı durumlarda nine ve dedelerde olabilmektedir Bağlanılacak modelin olmaması ve bağlanılan modelden ayrı kalma ayrılık kaygısı bozukluğuna yol açabilmektedir

*Aşırı korumacı bağlanma modeli: Bağlanma modelinin çocuğu kendi kaygısı nedeni ile sürekli koruması ve yanından ayırmaması sonucu çocuğun yalnız kalmaktan ve tek başına bir iş yapmaktan kaçınması durumudur Anne çocuğun tek başına bir iş yapmasına izin vermediği ve yanından hiç ayırmadığı için, çocukta "ben tek başıma hiçbir şey yapamam" anlayışı gelişir Bu sebeple anne olmadığı zaman çocuk kaygılanır ve annenin yanından ayrılmaktan sürekli kaçınır

*Aile ihmali · Boşanma, ölüm gibi stress yaratıcı olaylar
*Anne-babanın stressli olması
*Çocuktan aşırı beklenti
*Genetik faktörler: Anksiyete bozukluğu olan insanların birinci derecede akrabalarında, anksiyete bozukluğu olmayanlardan beş kat daha fazla görülmüştür

Ayrılık Kaygısı Bozukluğu 7ay-6 yaş aralığında bağlanılan modelden yarı kalmaktan kaçınma normal bir tepkidir Fakat ayrılık anksiyetesiçocuğun yaşına ve normal gelişimsel düzeyine uygun olmayacak şekilde 4 hafta sürer ise buna "ayrılık kaygısı bozukluğu" denir Bu durumdaki çocuklar yapışarak, ağlayarak, yalvararak ya da somatik yakınmalarda bulunarak ayrılığı engellemeye çalışırlar Korkunun altında yatan, bağlanma figürüne ya da kendisine zarar geleceği ve bu şekilde sürekli ayrılığı yaşayacağıdır Bu durumdaki çocuklar annelerine yapışık yaşayan, çeşitli somatik nedenleri (baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma gb) bahane ederek okula gitmeye direnç gösteren yada okulda ağlayarak annelerinin onlarla birlikte okulda kalmalarını sağlayan çocuklardır Ayrılık kaygısı bozukluğu olan çocuklarda kaygıdan dolayı akademik başarıda düşme, okulda arkadaşları ile vakit geçirmeme, sosyal faaliyetlere katılmama, arkadaşlarının evine gitmeme görülür Bu durumdaki çocuklar yalnız kalmaktan tedirgin olurlar, tek başlarına odada kalamazlar ve annelerine yapışık bir şekilde yaşamak isterler Gece yalnız uyuyamazlar; şayet ebeveynlerin odasına gitmeleri yasaksa onların kapısının önünde uyudukları bile görülebilinir, geceleri taşıdıkları bu korkuyu yansıtan kabuslar görürler

ÇOCUĞUNUZUN RUH SAĞLIĞI

ÇOCUĞUNUZUN RUH SAĞLIĞI
Bu yazıyla ilgilenip okuduğunuza göre bir yetişkin olmalısınız Çocuğunuza sevginizi göstermenin ya da ona yardımcı olacak en iyi yolu bulmanın zor olduğu zamanlar vardır Çocuğunuz sizi şaşırtan, canınızı sıkan ya da çok korkutan davranışlar gösteriyor olabilir Bu tür davranışların bir bölümü, gelişme ve büyümenin normal sonuçları olabilir Eğer çocukların ruh sağlığı hakkında daha çok şey öğrenmek istiyorsanız bu yazıyı okumaya devam edin

Ruh Sağlığı Ne Demektir?
Ruh sağlığı, yaşam olayları karşısında neler düşündüğümüz, neler hissettiğimiz ve nasıl davrandığımızdır Ruh sağlığı, kendimize, yaşamımıza ve tanıdığımız ve ilgilendiğimiz insanlara nasıl baktığımızdır
Ayrıca ruh sağlığı, zorlanma karşısındaki davranışlarımızı, insanlarla kurduğumuz ilişkileri, tercihlerimizi ve seçimlerimizi belirler Yaşamın her döneminde fiziksel sağlık kadar ruh sağlığı da önemlidir

Ruh Sağlığı Problemleri
Bir çocuğun ateşinin yükseldiği kolayca anlaşılabilir, fakat ruh sağlığının bozulduğunu anlamak daha zordur Çünkü ruh sağlığı ile ilgili problemler her zaman gözle görülmeyebilir ama belirtilerini anlamak mümkündür Ruh sağlığı problemleri teşhis edilebilmektedir Ruh sağlığı uzmanları belirtilerle ilgili bilgileri toplamakta ve incelemektedirler
Depresyon, kaygı, uyum ve yeme bozuklukları ve dikkat eksikliği/hiperaktivite ruh sağlığı problemlerinden bazılarıdır
Ruh sağlığı problemleri, her beş çocuktan birinde herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir Ne yazık ki, ruh sağlığı bozulan çocukların tahminen üçte ikisi ihtiyaçları olan yardımı almamaktadır Pek çok çocuk ve ergen, kısa süreli bir tedavi görerek atlatabilecekleri ve ciddi bir ruh sağlığı problemine dönüşmeyebilen duygusal zorlanma dönemleri yaşarlar
Örneğin, sevilen birinin kaybı, aile ilişkilerinde bir değişme bu tür problemlere yol açabilir
Bir çocuğun ruh sağlığı zihinsel kapasitesi ile ilişkili değildir Ruh sağlığı sorunları olmayan çocuklarınki gibi ruh sağlığı sorunları olan çocukların da zeka düzeyleri düşükten (zihinsel gerilik) yükseğe kadar değişebilir Özel eğitim, fiziksel sağlık sorunları olan öğrencilerin ihtiyacı olduğu kadar; çeşitli ruh sağlığı sorunları olan çocukların ve ergenlerin de özel ihtiyaçlarını karşılamaya yardım eden okulların destek hizmetlerinden biridir Özel eğitim alan herkesin ruh sağlığı sorunu olması gerekmediği gibi, ruh sağlığı sorunu olan her çocuk ve ergenin de özel eğitim alması gerekmemektedir

Ciddi Duygusal Rahatsızlıklar
Çocuklar ve ergenler için “ciddi duygusal rahatsızlıklar” deyimi, günlük yaşamı ve evde, okulda ya da toplum içindeki işlevleri ciddi bir şekilde engelleyen rahatsızlıklar için kullanılır Ciddi duygusal rahatsızlık her 20 gençten birinde herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir
Bu tür ruh sağlığı sorunları, yardım edilmezse, okulda başarısızlığa, alkol ya da ilaç kullanımına, aile ile çatışmaya, şiddete ve hatta intihara yol açabilir

Nedenler
Küçük çocukların ruh sağlığı sorunlarının temelindeki nedenlerin hepsini bilmiyoruz Bu sorunların hem çevre hem de biyolojik yapıyla ilgili olduklarını biliyoruz Biyolojik nedenler içinde, kalıtım, kimyasal dengesizlik ve merkezi sinir sisteminin zarar görmesi sayılabilir Tıp uzmanları bunlara nörobiyolojik beyin bozuklukları demektedirler
Pek çok çevresel faktör çocukları tehlikeye sokabilir Örneğin, şiddete, istismara, ihmale, ölüm ya da boşanma nedeniyle sevilen birinin kaybına ya da bozuk ilişkilere maruz kalan çocuklar için ruh sağlığı bozulma riski daha fazladır Diğer risk faktörleri, ırk, cinsel yönelim, din ya da yoksulluk nedeniyle reddedilmeyi içerir Vazgeçmeyin
Çocuğunuz için doğru yardımı buluncaya kadar aramayı sürdürmeniz önemlidir Bazı çocukların ve ailelerin psikolojik danışmaya ya da desteğe ihtiyaçları vardır Diğerlerinin de tıbbi bakıma, ev bakımına, ayakta tedaviye, eğitim hizmetlerine, yasal yardıma, hakların korunmasına, yer değiştirmeye ya da danışmanlığa ihtiyaçları olabilir
Bazı aileler, başkalarının ne söyleyeceğinden ya da ne düşüneceğinden korkarak yardım aramazlar Bakımın maliyeti, sınırlı sigorta hakları ya da hiç bir sağlık sigortasının olmaması gibi başka engeller de çıkabilir Bunlar aileniz için gerçek sorunlar olabilir ama tedavi gereklidir Bazı ruh sağlığı yardım kurumları ya da toplum ruh sağlığı merkezleri, ailenin ödeme gücüne göre ücretleri ayarlayabilmektedirler Yardım arama sizin çok sabırlı ve ısrarlı olmanızı gerektirebilir
Çocuğunuzun Ruh Sağlığının Korunması
Ana ve baba olarak çocuğunuzun fiziksel güvenliğinden ve duygusal rahatlığından sorumlusunuz Bir çocuğu büyütmenin tek bir doğru yolu yoktur Ana-babalık tarzları değişir fakat çocuğunuz için yapılması gerekenler aynıdır Aşağıdaki önerilerde eksiklik olabilir Gelişim dönemleri, yapıcı problem çözme, disiplin tarzları ve diğer ana-babalık becerilerine ilişkin kütüphanelerde ve kitapçılarda yararlı kitaplar bulabilirsiniz
Besleyici gıdalar, düzenli sağlık kontrolleri, aşı ve sporun yanısıra, çocuğunuza güvenli bir ev ve çevre sağlamak için elinizden geleni yapın Çocuk gelişim dönemlerini öğrenin, böylece çocuğunuzun yapabileceğinden azını ya da fazlasını beklemeyin
Çocuğunuzu duygularını ifade etmeye teşvik edin ve duygularına saygı gösterin Çocuğunuza herkesin acı, korku, öfke ve kaygı yaşadığını anlatın Bu duygularının kaynaklarını öğrenmeye çalışın Çocuğunuzun öfkesini olumlu bir şekilde, şiddete başvurmadan göstermesine yardım edin
Aranızdaki saygı ve güveni geliştirin Anlaşamadığınızda bile sesinizi yükseltmeyin İletişim kanallarını açık tutun
Çocuğunuzu dinleyin Çocuğunuzun anlayabileceği kelimeler ve örnekler kullanın Onu soru sormaya teşvik edin Rahatlık ve güven verin Dürüst olun Olumluluklar üzerinde durun Her konuda konuşmaya istekli olduğunuzu gösterin
Kendi problem çözme ve başetme becerilerinize bakın İyi bir örnek misiniz? Eğer çocuğunuzun duygularından ve davranışlarından bunaldıysanız ya da kendi engellenmelerinizi ya da öfkenizi kontrol edemiyorsanız yardım arayın
Çocuğunuzun yeteneklerine destek olun, sınırlılıklarını kabul edin Hedefleri başka birinin beklentilerine göre değil çocuğunuzun yeteneklerine ve ilgilerine göre oluşturun Başarılarını kutlayın Çocuğunuzun yeteneklerini başka çocuklarınkilerle kıyaslamayın Çocuğunuzu tek başına değerlendirin Çocuğunuzla birlikte olmak için düzenli olarak zaman ayırın
Çocuğunuzun bağımsızlığını destekleyin ve kendilik değerini artırmasına yardım edin Yaşamın iniş çıkışlarında çocuğunuzun yanında olun Çocuğunuzun problemlerin üstesinden gelebileceğine ve yeni yaşantılarla başedebileceğine güvendiğinizi gösterin
Yapıcı, açık ve tutarlı bir disiplin uygulayın (Disiplin fiziksel ceza değildir, disiplin bir öğretim şeklidir) Bütün çocuklar ve aileler farklıdır; çocuğunuz için hangi yolun daha etkili olduğunu öğrenin Olumlu davranışlarını onaylayın Çocuğunuzun hatalarından ders almasına yardım edin
Koşulsuz sevin Özür dileme, işbirliği, sabır, bağışlama ve başkalarıyla ilgilenmenin önemini öğretin
Uyarı Niteliğindeki Belirtileri Tanıyın
Çeşitli uyarılar, bir çocuğun ya da ergenin muhtemel ruh sağlığı problemine işaret ediyor olabilir Bu uyarı niteliğindeki işaretlerin bir bölümü aşağıda verilmektedir
Çocuğunuzun şu belirtileri gösterip göstermediğine dikkat edin:Duygularla ilgili güçlükler
Makul bir neden olmadan üzülme ve çaresizlik duyma ve bu duygulardan kurtulamama
Çoğu zaman yoğun öfkeli olma, ağlama ya da aşırı tepkide bulunma
Değersizlik ya da suçluluk duyguları gösterme
Başka çocuklardan daha fazla endişeli ya da kaygılı olma
Bir ölümün ya da kaybın ardından çok uzamış bir yas tutma
Aşırı derecede korkulu olma Açıklanamayan korkular duyma ya da diğer çocuklardan daha fazla korku duyma
Fiziksel sorunlarla ya da görünümle sürekli ilgilenme
Zihnini kontrol edememekten ya da zihninin başkaları tarafından kontrol edildiğinden korkma
Büyük değişimler
Okul durumunda kötüleşme
Genellikle zevk aldığı şeylere ilgisini kaybetme
Uyuma ve yeme alışkanlıklarında açıklanamayan değişmeler gösterme
Arkadaşlarından ya da ailesinden uzaklaşma ve hep yalnız kalmayı isteme
Çok fazla hayal kurma
Yaşamı başedemeyecek kadar zor bulma ve intihardan söz etme
Açıklanamayan sesler duyma
Sınırlılıklar
Kendini verememe, karar vermede zorlanma
Yerinde oturamama, dikkati toplayamama
Zarar görmekten, başkalarını incitmekten, “kötü” bir şey yapmaktan korkma
Gün içinde defalarca yıkanma ve eşyaları temizleme ihtiyacı duyma ya da belirli davranışları tekrarlama
Çok hızlı seyreden düşüncelerden kurtulamama
Tekrarlanan kabuslar görme

Sorun yaratan davranışlar
Alkol ya da ilaç kullanma
Çok miktarda yeme ve sonra kusmaya çalışma, müshil ilaçlarını kötüye kullanma ya da kilo almaktan kaçınmak için lavman kullanma
Uygun kiloda olmasına karşın takıntılı bir şekilde spor yapmayı ya da diet uygulamayı sürdürme
Başkalarına ve eşyalarına sık sık zarar verme ya da yasaları ihlal etme
Yaşamı tehlikeye sokacak şeyler yapma

Hemen Yardım Arayın !
Eğer çocuğunuz bu belirtilerden birini gösteriyorsa ya da belirtiler ciddiyse, hemen bir yardım arayın Doktorunuzla, okuldaki danışman-rehber öğretmenle ya da çocuğunuzun ruh sağlığı problemi olup olmadığını değerlendirebilecek bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşun
Her çocuğun ruh sağlığı önemlidir
Pek çok çocuğun ruh sağlığı problemleri vardır
Bu problemler gerçektir, acı vericidir ve ciddi olabilir
Ruh sağlığı problemleri anlaşılabilir ve tedavi edilebilir
Aileler ve kurumlar birlikte çalışarak yardım edebilirler
UYUM VE DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI

Çocuklar her yeni gelişim dönemine geçtiklerinde yeni beceriler kazanırlar Çocuğun edindiği her yeni beceri beraberinde çözülmesi gereken bir sorunu da getirir Gelişim dönemlerinde karşılaşılan sorunlar olağan ve geçicidir, ancak çocuk bu dönemlerde çevresindeki yetişkinlerin yanlış tutumlarına maruz kalırsa veya sorunlarını çözerken engellemelerle karşılaşırsa, dönemsel (olağan) diye nitelenen bu sorunların çözümü yeni gelişim dönemlerine ve çocuğun ileriki yaşlarına ertelenir Bu durumlarda ortaya çıkan sorunlar uyum ve davranış bozuklukları olarak adlandırılır Örneğin, çocuk, sosyal-duygusal gelişimi gereği yaşıtlarıyla oyun oynaması gereken bir yaşta, sürekli yalnız kaldıysa, ileride içine kapanık bir çocuk ve yetişkin olabilir; veya çocuk gelişimsel olarak kendi kendine üstünü giyinme ve yemek yeme davranışlarını yapabilecek becerilere sahipken, aile tarafından sürekli bu becerilerini sergilemesi engellendiyse, bu alandaki gelişimini farketmesi ileriki yaşlara kalacağı için yeni gelişim dönemlerinde ortaya çıkacak sorunlarla baş etmesi güçleşecektir Baskıcı, aşırı disiplinli, aşırı koruyucu ve alaycı, aşağılayıcı aile tutumları da uyum ve davranış bozukluklarına yol açar Uyum ve davranış bozuklukları yalnızca ailenin yanlış tutumlarına bağlı olarak gelişmez, çevresel faktörlere bağlı olarak da gelişebilir Yangın, deprem, tüp patlaması gibi travmatik olaylar; evdeki kavga ve huzursuzluklar, aile içi şiddet gibi aile içi sorunlar; ölüm veya boşanma nedeniyle anne-babadan uzak kalma gibi kayıp ve ayrılıklar da uyum ve davranış bozukluklarına yol açan çevresel faktörlere örnek olarak verilebilir
Çocuklarda görülen uyum ve davranış bozuklukları aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Altını ıslatma ve dışkı kaçırma
- Psikolojik kökenli kekemelik
- Parmak emme
- Tırnak yeme
- Fobiler ve korkular
- Yeme bozuklukları ve iştahsızlık
- Uyku bozuklukları
- Mastürbasyon (kendi kendini tatmin etme)
- İçe kapanıklık
- Çalma
- Yalan söyleme
- Aşırı hareketlilik
- Saldırganlık
- Saç yolma
- Uyur gezerlik
- Bağımlılık
- Aşırı inatçılık
Yukarıda saydığımız uyum ve davranış bozukluklarını sırasıyla gelecek sayılarda inceleyeceğiz Bu sayıda, anne-babaları, bu tip bir sorunla karşılaştıklarında ilk olarak ne yapmaları gerektiği, ne tip tutumlardan kaçınmaları gerektiği ve sorunun sağlıklı bir biçimde giderilebilmesi için nasıl bir yol izlemeleri gerektiği konularında bilgilendirmek istiyoruz
Uyum Bozukluğu ile Normal Davranışı Birbirinden ayırt etmek
Aileler genellikle, çocuğun gelişim dönemine bağlı olarak yaşadığı olağan sorunlarla, uyum bozukluğu olarak kabul edilen davranışlar arasında ayırım yapmanın zor olduğunu ifade eder Anne-babalar için bu ayrımı sağlıklı biçimde yapmak çok zordur, ancak belirli kriterleri göz önünde bulundurarak en azından bir uzmana başvurmaları gerekip gerekmediğini tespit edebilirler
Örneğin, alt ıslatma davranışını ele alalım Birbuçuk yaşında tuvalet eğitimi almış bir çocuğun, ilk 1-1,5 sene zaman zaman altına kaçırması normaldir İlk zamanlar çocuk kaslarını kontrol etmekte güçlük çekebileceği için tuvalet eğitimini takiben gece ve gündüz görülebilen alt ıslatma davranışı normal kabul edilmelidir Çocuk 3,5-4 yaşından sonra da alt ıslatma davranışına devam ediyorsa bu davranış uyum bozukluğu olarak kabul edilebilir; çünkü artık yeni bir beceriyi (tuvalet eğitimi) kazanmak için gerekli olan adaptasyon süreci aşılmıştır Bunun gibi, bebeklik dönemindeki parmak emme davranışı normal kabul edilirken, 1 yaşından sonraki parmak emme davranışı uyum ve davranış bozukluğuna işaret eder
Anne-babaların çocuğun hangi yaşta karşılaştığı sorunların normal, kısa süreli ve geçici olduğunu tespit edebilmesi için bu konularda bilinçli ve bilgili olması gerekmektedir Çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda çok okuyan bilinçli aileler bile bu tip sorunları farketmekte güçlük çekmektedirler Bu nedenle tüm anne-babaları insanın kişilik gelişiminde çok önemli olan 0-6 yaş döneminde 6 ayda bir bile olsa, çocuklarının gelişimlerini kontrol ettirmek, anne-babanın farkına varamadığı bir sorun olup olmadığını öğrenmek ve ortaya çıkabilecek olası uyum ve davranış bozukluklarına karşı önlem almak için bir psikoloğa başvurmalarında yarar vardır
Hatalı Anne-Baba Tutumları
Uyum ve davranış bozuklukları, yukarıda sözünü ettiğimiz gibi hatalı anne-baba tutumlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir Bazen de, davranış bozukluğu başka bir faktöre bağlı olarak ortaya çıkar, ancak hatalı anne-baba tutumları nedeniyle
- tırmanarak artabilir,
- yeni uyum ve davranış bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olabilir,
- öz-güven eksikliği, içe kapanıklık, aşırı kaygılı olma gibi sorunların ortaya çıkmasına katkıda bulunarak kişilik gelişimini olumsuz etkileyebilir
Uyum ve davranış bozukluğu geliştiren çocukların anne-babalarının hatalı tutumları aşağıdaki gibi özetlenebilir; [*]Anne-babalar çocuklarının bilinçli olarak bellirli davranışları yaptıklarını düşünerek sorunu görmezden gelir veya davranışı ve çocuğu baskı altına almaya çalışır Oysa, çocukların çok büyük bir çoğunluğu, bilinçli olarak bu davranışları sergilemez Çevrelerine bir mesaj vermek için, yani rahatsız oldukları durumları ifade etmek için bunu yaparlar [*]Anne-babalar sorunu gidermek için, davranışı yapan çocuğu küçük düşürücü, aşağılayıcı ve suçlayıcı tavırlar sergilerler Bazı aileler sorunu gidermek için çeşitli ceza yöntemlerine, hatta şiddete bile başvurmaktadırlar Mastürbasyon yapan çocuğa ceza vermek, parmağını emen çocuğun ağzına biber sürmek ve altını ıslatan çocuğu deşifre etmek bu tip tutumlara örnek olarak verilebilir Ailelerin, cezadan ve suçlayıcı tavırlardan uzak durmaları gerekir Bu tip baskıcı tutumlar sorunu artırmaktan başka bir işe yaramaz [*]Bazı aileler ise, sorunu kendi haline bırakıp, kendiliğinden geçmesini beklerler Oysa, uyum ve davranış bozuklukları kendiliğinden geçmez, mutlaka bu bozukluğun altında yatan sebepler ortadan kaldırıldıktan sonra geçer Zaman içinde kendiliğinden geçen inatlaşma, parmak emme, alt ıslatma vBulletin Sorunlar yukarıda sözünü ettiğimiz normal dönemsel sorunlardır Uyum bozukluğu olarak ortaya çıkan davranışlar ise ileriki yaşlarda ortadan kalkmış gibi gözükse bile ya yeni bir sorun olarak, ya da tekrarlanarak karşımıza çıkar Örneğin, parmak emme davranışı okul yıllarında tırnak yeme veya öz-güven eksikliği olarak yeniden belirebilir Alt ıslatma davranışı olan 3 ve 4 yaşlarında iki çocuğu ele alalım; 3 yaşındaki çocuğun sorunu 6 ay içinde kendiliğinden geçebilir, çünkü bu yaşta görülen bu davranış normaldir; ancak 4 yaşındaki çocuğun davranışı kendilinden geçmez, çünkü bu bir uyum bozukluğudur Uyum ve Davranış Bozukluklarının Tedavisi
Ailelerin uyum ve davranış bozuklukları konusunda çok bilinçli ve dikkatli olmaları, böyle bir sorundan şüphelendiklerinde bir uzmana başvurmaktan çekinmemeleri gerekir Psikologlar, anne-baba ve çocukla yapılan ayrı ayrı görüşmelerle sorunun sebeplerini tespit ederler Çocuğun yaş dönemine, sorunun çeşidine ve şiddetine göre aileye gerekli önerilerde bulunur ve gerek görürlerse çocukla belirli bir süre düzenli olarak görüşerek sorunun ortadan kalkmasını sağlarlar Ailelerin de amacı uzmanların amacıyla paralel olmalıdır; amaç, davranış bozukluğunu ortadan kaldırmaya çalışmak değil, bu bozukluğu ortaya çıkaran sebepleri ortadan kaldırmaya çalışmak olmalıdır

ÇOCUK YETİŞTİRMEDE BEŞ TEMEL FAKTÖR

Bir çok aile, nadiren çocukların yetiştirilmesini etkileyen son zamanlarda yapılmış, desteklenmiş, faktör çalışmalarının bulgularıyla ilgilenmektedir Çocukların davranışı üzerinde çalışmak zordur, çünkü kişi, bir gencin mutluluğu, başarısı ve diğer bir gencin mutsuzluğu ve başarısızlığını etkileyen binlerce faktörü göz ardı edemez Gazetecilere ve araştırmacılara göre, bu çalışma bütün bu faktörlerin bir çoğunu kontrol etmeye elverişlidir Araştırmacılar, ender olarak, iyi uyumlu ve mutlu çocukların yetişebileceği evleri belirten beş temel faktöre işaret ediyorlar
1 Çocuk yaparken iki çocuk arasında beş yıl olmasına dikkat edin Çocukların yaşları birbirine yakın olursa, ana - baba olarak bunalır, yeterince onlarla ilgilenemeyebilirsiniz Bir çocuğun hayatının ilk beş yılı hayati önem taşır ve eğer ana - babalar çocuklarıyla hoşça vakit geçirmez ve olumlu etkileşime girmezlerse böyle bir fırsat bir daha ele geçmeyebilir Aynı zamanda ailedeki çocuk sayısı arttıkça, ailenin ilgili olma olasılığı azalacaktır
2 Duygusal olmayın; kabul edilebilir davranış için kesin limitler koyun Çocuklar, istendik ve hoşgörülebilir davranışların neler olduğunu bildiklerinde kendilerini daha güvende hissederler Eğer çocuklar ana - babalarını dinlemiyorlarsa bu doğrudan her biri ( ana - baba ) tarafından uygulanan farklı disiplin stratejilerine ve çocuğu etkileyen ana - baba arasındaki tutarsızlık, çatışmaların varlığına bağlıdır Çocuklar neye izin verileceği, neye izin verilmeyeceğini bildiklerinde kendilerini daha çok güvende hissederler
3 Çocuk konuştuğu zaman dinleyin, soru sorduğu zaman cevap verin Çocuğun anlamsız sözleri bile, çocuğun dünyasının yansımasıdır ve çocuk için bir anlam taşır Garip ve anlamsız sorular bir çocuğun dünyayı nasıl gördüğü hakkındaki açıklanmış ilgilerini yansıtır Bütün sorular cevaplandırılmalı ve daha fazla soru sorması için cesaretlendirilmelidir Soru soran bir çocuk ilgilidir, arayış içindedir, eğer ana - babalar bütün bu soruları cevaplamak için zaman ayırmazlarsa öğrenme arzusu kaybolur
4 Çocuğun çevresini araştırmasına izin verin… Çocuğu evde, park içinde tutmak iyi gibi görünse de, onun etrafı keşfetmesini engeller Ev çocuk için zengin bir öğrenme kaynağıdır ve çocuklar araştırmaları ve gezmeleri için cesaretlendirilmelidir
5 Çocuğun eğlenmesi konusunda kendinize güvenin Televizyona, eğitim amaçlı oyuncaklara ve ticari hilelere bağımlı kalmayın Çocuklar; ev ve hayal gücünüz çocuğun gereksinim duyabileceği her şeyi sağladığında suni eğlencelere bağlı olmamayı ana - babalarından öğrenirler Başarılı çocukların ana-babaları çocuklarını yetiştirme yöntemleriyle ilgili olarak diğerlerinin ne düşündüğü veya uzmanların ne söylediği ile nadiren ilgilenirler, fakat tutarlılık, sevgi ve ilginin yanlış olmadığını bilirler Onlar sağ duyulu bir şekilde araştırmacıların yeni keşfettikleri şeyleri bilirler