Vitaminler- Suda Eriyen Vitaminler- Vitaminler Hakkında

Vitaminler vücutta gelişen bütün aşamalarda yer almalarına rağmen, tek başlarına etkisizlerdir Ancak minerallerle birlikte işlevlerini yerine getiren vitaminler, vücut tarafından yeterince alınmazsa çeşitli hastalıklara yol açar

Vitaminler yağda eriyen ve suda eriyenler olarak ikiye ayrılır

Suda eriyenler; B grubu vitaminleri ile C vitaminidir Suyun içinde çözünen bu vitaminlerin çoğu depolanmaz Vücut gereksinim duyduğu kadarını alır, kalanını idrar yoluyla dışarı atar Suda eriyen vitaminlerin yetersizliğini önlemek için, düzenli olarak günlük diyetle almak gerekir

Yağda eriyenler ise; A vitamini, E vitamini, K vitamini, D vitaminidir Vücut tarafından depolanan yağda eriyen vitaminlerin eksikliği, sağlıklı insanlarda pek görülmez Sadece yağ emiliminde problem olanlarda bu vitaminlerin eksikliğine rastlanır



SUDA ERİYEN VİTAMİNLER


B GRUBU VİTAMİNLERİ

TİAMİN
Vücutta karbonhidrattan enerji oluşturulmasında etkilidir

Yetersizliğinde ne olur?
Kronik alkoliklerde rastlanan Tiamin yetersizliği, Beriberi hastalığına yol açar

Kaynakları nelerdir?
Ekmek, pirinç, makarna, zenginleştirilmiş ürünler, tahıllar, gevrekler, unlu gıdalar, karaciğer ve organ etleri, zengin Tiamin kaynaklarıdır

RİBOFLAVİN (B2 VİTAMİNİ)
Vücudun bütün hücrelerinde enerji oluşumu ve triptofandan niasin oluşumunda etkilidir

Yetersizliğinde ne olur?
Ağır enerji ve protein eksikliğinde yetersizliğine rastlanır

Kaynakları nelerdir?
Kaynakları; süt ve süt ürünleri organ etleri, zenginleştirilmiş tahıllardır B2 vitamin kaynakları ışıkta kalınca kayba uğrar Bu nedenle özellikle süt ve süt ürünlerinin karanlıkta saklanması gerekir

NİASİN
Vücutta şekerlerin ve yağ asitlerinin kullanımına yardım eder, enzimlere yardımcıdır, bütün hücrelerin enerji oluşumundan sorumludur

Yetersizliğinde ne olur?
Proteinden dengeli beslenenlerde yetersizliği pek görülmez

Kaynakları nelerdir?
Tavuk, balık, etler ve kurubaklagillerde bulunur


B 6 VİTAMİNİ (PİRİDOKSİN)
Elzem olmayan proteinlerin yapımında, triptofan adı verilen amino asidin niasin ve seratonine dönüşümünde (beyin iletiminde önemlidir), insülin, hemoglobin ve antikor oluşumunda görevlidir

Yetersizliğinde ne olur?
Yetersizliğinde bebeklerde mental yetersizlik, mide bulantısı, depresyon, ciltte yağlanma ve çatlama görülür B6 vitaminin eksikliği, anne sütü ve formül mamalar verilerek giderilir

Kaynakları nelerdir?
Tavuk, balık, karaciğer, böbrek, tam tahıllar ve kuru baklagillerde bulunur

FOLİK ASİT
Hücre çoğalması ve yeni hücre yapımında önemlidir Folik asit ayrıca, kırmızı kan hücrelerinde hemoglobinle çalışır, kalp ve damar hastalıklarıyla birlikte, bebekleri nöral tüp defektine karşı korur

Yetersizliğinde ne olur?
Özellikle gebeliğin ilk 3 ayında yetersizliği olursa, bebeğin omuriliğinde hasarlar ve büyüme geriliği görülür Bu nedenle doğurganlık çağındaki kadınlara düzenli olarak Folik asit içeren besin takviyesi verilir

Kaynakları nelerdir?
Folik asit; yeşil yapraklı sebzeler, meyveler, kuru baklagiller, karaciğer, mayalı ekmek, buğday özü, tam tahıllar ve zenginleştirilmiş ürünlerde bulunur

B12 VİTAMİNİ (KOBALAMİN)
Folik asitle beraber kırmızı kan hücre yapımında etkilidir Tüm vücut hücrelerinde bulunan B12 Vitamini, yağ asitlerinin ve amino asitlerin kullanılmasına yardım eder

Yetersizliğinde ne olur?
Yetersizliğinde; anemi, yorgunluk, sinirlerde hasar, dilde düzleşme, deride hassasiyet görülür Folik asit, anemi tedavisinde etkilidir Bazı kişilerde genetik olarak B12 vitamini eksikliği olabilir Bu kişilere mutlaka dışardan verilmelidir Kimi zaman da vejetaryenlerde gözlenen B12 vitamin eksikliği, şiddetli anemiye, geri dönüşsüz sinir hasarına yol açabilir Özellikle yaşlılar ve vejetaryenler B12 vitaminini dışardan almalıdır

Kaynakları nelerdir?
Kaynakları; kırmızı et, balık, tavuk, yumurta, süt ve süt ürünleridir


BİOTİN
Biotin, enerji üretiminde, yağ, karbonhidrat ve proteinlerin sindirilmesinde önemlidir

Yetersizliğinde ne olur?
Yetersizliğine seyrek olarak rastlanan Biotin eksikliği, kalpte anomalilere, iştah kaybına, yorgunluğa, depresyona ve cilt kuruluğuna yol açar

Kaynakları nelerdir?
Kaynakları; yumurta, karaciğer, mayalı ekmek, tahıllardır


PANTOTENİK ASİT
Hücre enerji üretimi ve besin öğelerinin metabolizmasında etkilidir

Yetersizliğinde ne olur?
Yetersizliğine pek rastlanmaz

Kaynakları nelerdir?
Pantotenik asit en çok, et, tavuk, balık, tam tahıllar, kuru baklagiller, sebze ve meyvelerde bulunur


C VİTAMİNİ (ASKORBİK ASİT)
Bir antioksidan olan C vitamini, serbest radikaller adı verilen kanserojenlere karşı koruyucudur
Demirin ve kalsiyumun emilimini artıran C vitamini, bağ dokularını, diş etlerini ve enfeksiyonlara karşı vücudu korur Anti histaminik etkiye sahip olan C vitamini, soğuk algınlıklarına karşı da etkilidir
Suda eriyen bir vitamin olan C vitamininin fazlası atılır Özellikle böbrek taşı olanların tablet halinde tüketmemesi gerekir

Yetersizliğinde ne olur?
C vitamini eksikliğinde, gemici hastalığı da denilen skorbüt hastalığı oluşur C vitamin yetersizliği ayrıca, diş kayıplarına, diş etlerinde kanama ve süngerimsi yapıya, geç iyileşen yaralara ve enfeksiyonlarda dirençsizliğe neden olur

Günde bir portakal, normal C vitamini ihtiyacını karşılar Fakat sigara içenlerin daha çok C vitamini tüketmesi gerekir Isıtma ile C vitamininin işlevleri yitirildiği için, sebzeleri az pişirmek ve büyük doğramak gerekir

Kaynakları nelerdir?
Bitkisel kaynağa sahip olan C vitamini yoğun olarak portakal, mandalina, greyfurt, acı veya tatlı biber, kiraz, maydanoz, domates ve kuşburnunda bulunur



YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLER

A VİTAMİNİ
Retinol ve kartonoidler A vitaminini oluşturur Karaciğerde vücuda birkaç ay yetecek kadar depolanan A vitamini, yeterli miktardaki yağlarla yüzde 80 oranında emilir

Yetersizliğinde ne olur?
Fazla alındığı taktirde toksik etki yapan A vitamini eksikliğinde; iştah kaybı, yorgunluk, ağırlık kaybı, ciltte kaşıntı, eklem ağrıları, karaciğer ve dalak büyümesi, saç dökülmesi, büyüme geriliği, gece körlüğü, gözlerde enfeksiyon, direnç düşüklüğü, dişlerde şekil bozukluğu ortaya çıkar

A vitamini;
· Epitel dokunun (burun, ağız, solunum ve sindirim sisteminin iç yüzeyi) korunmasını sağlar
· Gözün karanlıkta görmesini sağlar
· Diş minelerinin sağlıklı olmasını sağlar
· Kemik büyümesi ve üreme fonksiyonu için önemlidir
· Bağışıklık sistemini güçlendirir
· İştahı artırır
· İşitme fonksiyonlarında etkilidir

Kaynakları nelerdir?
A vitamini kaynakları; hayvansal ve bitkisel olarak ayrılır Hayvansal kaynakları; balık, karaciğer yağı, süt yağı ve yumurta sarısıdır Bitkisel kaynakları ise; havuç ve yeşil yapraklı sebzelerdir

A vitamini, yağda kızartma dışında kayba uğramaz Sadece çok açıkta kalırsa ve uzun süre güneşte kurutulursa, kaybına rastlanır


E VİTAMİNİ
En önemli özelliği çok iyi bir antioksidan olup, hücreleri oksidasyona karşı koruyan E vitamini, kanser, kalp hastalıklarının yanı sıra katarakt hastalığına karşı da son derece etkilidir

C vitamini ve selenyumla birlikte kronik hastalıklardan korunmada da etkili olan E vitamini, takoferollerden oluşan bir grup maddedir

Yetersizliğinde ne olur?
Yetersizliği prematüre bebeklerle birlikte, yağ emilim bozukluğu olanlarda görülür E vitamini, Parkinson hastalarında daha çok kullanılır Fazla alınması toksik etki yaratmayan E vitaminden yeterli miktarda alabilmek için, sıvı yağ kullanmak ve yemekleri yağda kızartmadan pişirmek gerekir

Kaynakları nelerdir?
E vitamini kaynakları; sıvı yağlar, yağlı tohumlar, koyu yeşil yapraklı sebzelerdir


K VİTAMİNİ
K1, K2 ve K3 şeklinde 3 farklı formu bulunan K vitamininin, K3 formu suda da çözünebilir Karaciğerde depolanan K vitamini; kanın pıhtılaşmasında ve kemiklerin mineralizasyonunda etkilidir

Yetersizliğinde ne olur?
Yetersizliğine bir tek prematüre bebeklerde rastlanan K vitamininin fazlası daha önemlidir Beslenme ve diyet uzmanları antikoagulan ilaç kullananların K vitaminlerini sınırlandırırlar

Kaynakları nelerdir?
İnek sütüyle birlikte yeşil yapraklı sebzelerde bulunan K vitamininin, sebzenin koyu rengi arttıkça yoğunluğu da artar


D VİTAMİNİ
Besinlerde doğal olarak çok az bulunan D vitamininin vücutta pek çok işlevi vardır

· Vücutta hormon işlevi yapar
· Kandaki kalsiyum seviyesi düşünce, kemiklerden kalsiyumun çekilip, kana verilmesini sağlar
· Büyüme ve gelişmede kemik mineralizasyonunda etkilidir
· Lösemi, akciğer ve kolon kanserini önleyici etkiye sahiptir

Yetersizliğinde ne olur?
D vitamini yetersizliğinde raşitizm görülür Anne sütü ile beslenen bebeklerde, yeterince güneş ışığı alamadıkları için D vitamini eksikliği görülebilir Bazen yaşlılarda da gözlenen D vitamini yetersizliğe karşı tablet olarak da kullanılır Uzun süre ve yüksek dozda D vitamini tableti kullanımında, böbrek ve kalp yetmezliği gözlendiği için mutlaka doktor kontrolünde verilmelidir

Kaynakları nelerdir?
D vitaminin en iyi kaynağı güneş ışığıdır Bu nedenle güneş ışığından olabildiğince faydalanmak gerekir