Türkiye Cumhuriyetâ´Nde İlk Teşkilatlı Muhalefet Hareketi: Terakkiper Cumhuriyet Fırkası

milli mücadele ve Müdafaa-i Hukuk Hareketi, asıl olarak bağımsız bir Türk Devleti´nin son kez tarih sahnesine çıktığı devredir Devletin kurucularının karşılaştıkları en önemli mesele *****lı olarak " düşman"a karşı verilen mücadele yanında siyasi olarak geçici kaydıyla açılan BMM ve onun Hükümeti´nin kalıcı olması konusudur Bu iise TBMM´nin ilk devresinde olabildiğince geniş ölçülerde bir rejim tartışması, bir demokratik ortam yaratmıştır Müdafaa-i Hukuk Hareketi´nin başlangıçta amacı Kongrelerde deklere olunan, Meclislerde tasdiklenen amacı; anayasal-meşruti-monarşi çizgisinde bir siyasal modeli vatanla birlikte korumaktı Bu amaç, Sevr´le birlikte MKemal Paşa´nın belirlediği yeni zemine; demokratik-lâik bir devlet oluşumuna yönelmesi meclis içerisinde Mkemal Paşa´nın liderliğindeki yenilikçiler ile Osmanlı´dan devralınan son siyasal modeli benimseyen gelenekçiler arasında bir mücadele ekseni doğurdu Bu oluşum, Lozan´da elde edilen bağımsız bir devlet olma hakkının onaylandığı ikinci devre TBMM´nde de kendini kısa bir süre sonra buldu Bu kez birinci devredeki "asıl gaye"nin amansız savunucusu bir muhalefet yerini, irade-i milliyye´yi vazgeçilmez dustur, demokratik hak ve talepleri sınırsız ölçülere benimseyen daha çok da iktidardaki siyasi iradenin otoritesini sınırlamayı amaçlayan bir muhalefete bırakmıştır kişilerden fikirlere kadar CUMHURİYET Taarihimizin ilk ciddi muhalefet hareketi ve onun iktidarla mücadelesini konu alan çalışmamız ağırlıklı olarak TBMM İstiklal Mahkemeleri dökümanlarına dayalı olarak hazırlanmış türkiye´deki ilk çalışmadır Beş bölüm ve bir ek´den oluşan çalışmanın bölüm başlıkları şu şekildedir IBölüm: " milli mücadele´de siyasi rejim Meselesi" Bu bölümde milli mücadele´nin başlangıcından Kongrelerde aranan siyasi yaklaşımlar, milli egemenliğe dayalı yeni model arayışları ve TBMM içinde ortaya çıkan gruplaşma ve fıkralaşmaya yöneliş sergilenmiştir 2Bölüm: "Terrakkiperver CUMHURİYET fırkası"nın Kuruluşu" İkinci dönem TBMM ile başlayan bu bölüm, dönembaşı cereyan eden siyasi olaylar ve CUMHURİYETin ilanı ile halolunan rejim meselesini önce vermektedir Bu bölümün sonu TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası kuruluşu öncesi siyasi ortamı detaylı olarak aktarmaktadır 3Bölüm: " TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası"nın siyasi Hayata Girişi ve Yükselişi" TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası´nın siyasi kimliği, teşkilatlanışı ve iktidarla olan ilişkileri bu bölümde bulunmaktadır 4Bölüm: " TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası´nın Kapatılışı" Kapatılma öncesi Ankara ve Şark İstiklal Mahkemelerinde TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası´yla alakalı görülen davalar mahkeme zabıtları ve belgelerine dayanılarak verilmektedir Ayrıca bu bölümün sonunda Şeyh Sait İsyanı ve bu isyanla TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası´nın alakası araştırılmaktadır Sonuç bir bölüm olarak ele alınmış ve TERAKKİPERVER CUMHURİYET fırkası´nın "Kapatılma Sebepleri ve Sonrası" bu bölümde mütelâ edilmiştir