![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve VadileriTÜRKİYE’NİN AKARSULARI VE VADİLERİ Türkiye, akarsuların ve buna bağlı olarak vadilerin çok ve sık bulunduğu bir memlekettir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsu Havzalarımız: Memleketimiz akarsularının bir kısmı denize paralel uzanan dağ sıralarının doruk bölümlerinden doğruca ve kısa yoldan denize ulaşır, çoğunca dar ve derin, dik yamaçlı, hızlı akışlı ve çağlayanlı vadilerden geçerler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsuların denizlere ulaşmaları ve çizdikleri yollar bakımından, bir dereceye kadar, buna benzer bir durumu Akdeniz boyunda da görmek mümkündür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ege Bölgesinde ise akarsuların ve vadilerin uzanışları farklı olmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu çöküntü hendeklerinde uzak çevrelerin sularını toplayarak birleşen ve birer ırmak sistemi özelliği kazanan bu büyük akarsular, buralardaki körfezlere dökülmüş, binlerce yıl içinde sürükleyip yığdıkları sürüntü maddeleriyle doldurdukları körfezleri de uzunluklarına katmışlardı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Marmara denizi de yakın bir jeolojik geçmişte çöküntü alanı olmuş, bu alanı çevreleyen yerlerde yükselmeler sonucu dağlar, yükselmiş dalgalı arazi şekilleri belirmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu kolların başlıcaları Bursa ovasının Nilüfer çayı, Ulubat gölünü besleyen Emet ve Adranos çayları ile bunların birleşmesinden doğmuş Kirmasti çayı, Kuşgölüne dökülen Kocaçay (bu, az önce belirtilen Kocadere’den ayrıdır), bunların arasında birçok kollarla ve bu arada Simav çayı ile büyüyen susurluk çayı geçer ki, bu çaya her iki yanındaki gölün (Ulubat, Kuşgölleri) ayakları da karışır göllerin fazla sularını buna katarlar ![]() ![]() ![]() Doğu Anadolu’nun çok yerinin ve Güneydoğu Anadolu’nun suları, 2 büyük ırmakla toplanarak (Fırat, Dicle) Basra körfezine ve dolayısı ile Hint Okyanusuna dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kaynak kollarını ve büyük besleme alanlarını Doğu Anadolu yüksek bölgesinden alarak güneye yönelen iki nehrin (Fırat, Dicle) bu yönelişlerinde bu arazi oluşmasının etkileri olmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat nehrinin kollarının uzanışı daha çeşitlilik gösterir ve Doğu Anadolu’nun dağ ve ova sıralanışlarını, bunların yeni yükselme durumlarını yansıtır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğu Anadolu’nun kuzeydoğu bölümünün bir kısım suları Kura ve Aras ırmakları yoluyla Hazer denizine yönelmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Hazer denizine yönelen ve Türkiye’den beslenen büyük bir akarsu da aras ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye akarsularının bir kısmı da, böyle uzak ve yakın denizlere ulaşamayarak iç bölgelere doğru yönelmişlerdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İç Anadolu kapalı havzaları: Sularını denizlere gönderememek bakımından, bütünü ile göz önüne alınırsa, İç Anadolu kapalı havzaları bir yandan Afyon’un batısından Kayseri’nin Develi kasabasın kadar, öte yandan Orta Torosların kuzey eteklerinden Tuz gölü kuzeyine kadar çok geniş alanlarda uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() a)İç Anadolu’nun bu tali kapalı havzalarından biri doğu ucundaki Develi ovası ve çevresidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() b)Bu kapalı havzanın batısında İç Anadolu'nun Ereğli ve Konya kapalı havzaları uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() c)Bunların batısında, benzer özellikler gösteren Konya kapalı havzası yayılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() d)İç Anadolu kapalı havzasının bir başka büyük bölümü de “Tuz gölü kapalı havzası” dır Melendiz dağlarından Cihanbeyli batısına ve Kulu’ya kadar uzanan ve içerisinde Tuz gölü çanağı bulunan bu kapalı havzaya başlıca 4 akarsı yönelir: Doğudan gelen Peçenek suyu, güneydoğudan uzanan Uluçay, güneyden gelen Kırkdelik suyu, batıdan yönelen İnsuyu ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() e)İç Anadolu kapalı havzasının kuzeybatı bölümünde “Akşehir kapalı havzası” uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() f) bu tâli kapalı havzanın doğusunda, Ilgın gölü ile bunun uzak çevresinde bir bölme daha uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Görülüyor ki, İç Anadolu kapalı havzasının bölmelerinin suları yer yer göller, bataklıklar, sazlıklar meydana getiren bir akış tarzı göstermekte ve denize ulaşamamaktadırlar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göller Bölgesi kapalı havzaları: İç Anadolu kapalı havzalarının bitişiğinde, hemen batısında,y dışarıya akışsız görünen bir takım havzalar daha vardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Van kapalı havzası: Türkiye’nin bir başka büyük kapalı havzası da Van kapalı havzası adı ile anılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() AKARSULARIMIZIN DOĞUŞU, OLUŞU VE BESLENİŞİ Görülüyor ki, ortalama 1000 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dağların çok bulunduğu Türkiye’de türlü denizlere yönelen akarsuların başladıkları ve çevreye uzandıkları bir takım dağılma alanları vardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsularımızın uzanış yönleri, çok yerde, mevcut eğimin bulunduğu alanlarda, bu alanda çukurlaşma yerleri ve çöküntü hendekleri ile ovalar boyunca olmakla beraber, yer yer keskin dirsekler yapar ve dağ sıralarını enine yarıp geçerler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İşte yukarıda adı geçen ırmak dirsekleri, bir akarsuyun, bir başkasını kendine çektiği yerdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gerçekten, yakın bir jeolojik geçmişte Anadolu yükselmiş, Karadeniz’in bulunduğu yer çökmüş, burada büyük bir iç-deniz doğmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsularımızın bu gelişmelerine de zamanla çizgilerinin değişmesine, akarsular arasındaki kapma olaylarına ve yine yer yer yerkabuğunun yükselme ve çökmelerine bağlı olarak, özellikle ırmaklarımız boyunda, meydana getirdikleri vadiler bakımından şu iki durumu çok yerde görmek mümkündür: 1-Bu ırmakların yukarı kesimlerindeki dağlık yerlerde (kaynak kollarının uzandığı yerlerde), çoğu derin olan vadiler, bunun ilerisinde ve çoğunca orta kesinde, takriben eski havzaların, teknelerin yer yer kendini ettiği, aralarında yer yer boğazların da bulunduğu, adeta birbirlerine eklenmiş eski tekneler kesimi görülür ![]() 2-Dağ sıralarının uzun boğazlar halinde enine yarıldığı aşağı kesim müşahede edilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye’nin akarsuları yerine göre, yağmurlar ve kar suları, yüksek dağların buzul suları, gür kaynaklar, küçük su kaynakları ve sızıntı suları ile beslenirler ![]() ![]() ![]() Memleketimiz, ılıman kuşak iklimleri arasında olup, bu arada memleketimizin kenar bölgeleri türlü derecelerden Akdeniz ikliminin yayılış alanı içindedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye’nin iç bölgeleri yarı kurak iklim çeşitlerini kendinde toplamıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() TÜRKİYE’DE AKARSU REJİMLERİ 1-Yağmurlu Akdeniz rejimi akarsuları: Bunlar yazın çekilmiş, kışın kabarmış bulunurlar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 2-Kar ve buz suları ile beslenen akarsular: Bir kısım ırmaklarımızın dağlardan inen yukarı kolları geniş ölçüde kar suları ile beslenir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 3-Yağmurlu Karadeniz rejimi akarsuları: Bu iklimde akarsular, yıl boyunca geniş ölçülü çekilmeler göstermez, yani oldukça düzenli akarlar ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#2 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri4-Yağmur ve gür kaynaklarla beslenen akarsular: Öyle birçok derelerimiz vardır ki, bunlarda yağmur sularının önemli yeri bulunmakla beraber, böyle küçük akarsuların yıl içinde devamlı olarak akmalarında, suları bunlara karışan büyük ve gür kaynakların çok payı vardır ![]() ![]() ![]() 5-Kar, yağmur ve gür kaynaklarla beslenen akarsular: Öyle akarsularımız da vardır ki, başka bir yerden fazla beslenmeksizin, yılın büyük bir kısmında veya bütününde sadece bir büyük kaynağın çıkardığı su ile beslenir, bu güçle başka bir akarsuya dökülürler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 7-Gölden çıkan akarsular: Birçok akarsularımız da vardır ki, bunlar doğal veya sun’i gölün ayağıdır ![]() ![]() ![]() 8-Sel rejimli akarsular ![]() Çok kısa bir süre içinde (bir veya birkaç günde, hatta bir iki saatte) birdenbire kabararak coşkun şekilde akan, sonra kuruyacak duruma gelen, hatta kuruyan akarsular için “sel rejimli akarsular” denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 9-Karma rejimli akarsular: Böyle bir durum daha çok, birçok kollarla beslenen ve güçlenen ırmaklarda ve bazı hallerde de çaylarda görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() TÜRKİYE’NİN BAŞLICA IRMAKLARI Irmaklarımızın büyük bir kısmı bütünü ile kendi topraklarımız içindedir (Yeşilırmak, Kızılırmak, Sakarya, Menderesler, Gediz, Seyhan, Ceyhan ırmakları gibi) ![]() ![]() ![]() Çoruh nehri: Kuzeydoğu Anadolu’nun en büyük ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğankent çayı (Harşit çayı) : Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesinin önemli akarsularından biri de Doğankent (eski adı Harşit) çayıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğankent çayı, bol yağışlı bir bölgenin dağlarından inen birçok derelerle beslenen güçlü bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yeşilırmak: Karadeniz’e dökülen büyük akarsulardan biri Yeşilırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Çekerek ırmağı, Sivas’ın Çamlıbel dağlarından kaynaklarını alır, Sulusaray’da ovada akar, Akdağdan inen birçok dereleri toplar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yeşilırmak akarsu ana bölümü olarak göz önüne alınan, fakat asıl adı Tokat ırmağı olan akarsu, Zara ile Suşehri arasındaki Kösedağından doğar, bu çevreden toplanan birçok derelerle Tozanlı suyu oluşur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bütün bu kollar ve daha sonra her iki yanından gelen derelerle büyüyen Yeşilırmak, büyük bir akarsu olarak Canik dağlarını uzun, fakat yer yer genişçe bir boğazdan geçer, daha ileride dar ve derin, suların hızlı aktığı, bu nedenle kayıkların buradan geriye işleyemedikleri boğazdan geçer ![]() ![]() ![]() Kızılırmak: Türkiye’nin en uzun nehridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Geçtiği uzun mesafeler ve aldığı kollar göz önüne alındığında, Kızılırmağın iki ana bölümü bulunduğu görülür: 1-Bütün bir beslenme alanının dörtte üç kadarını tutan kurak iç bölgeler bölümü, 2-Bunun yanında çok az bir yer tutan Kuzey Anadolu dağlık bölümü ![]() Bunlardan birincisinde, yani iç bölgede yağışlar az, yaz kuraklığı uzun, buharlaşmalar şiddetli olur, sızmalarla da su kaybı bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kızılırmağın aşağı kesimi olan ikinci bölümünde durum farklıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kızılırmak, kaynak kesiminden içi Anadolu içerlerine kadar jipsli (alçıtaşlı) ve kolay aşınabilen yerlerden geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kızılırmak, yolu boyunca birçok yerlerde derinde akar, yer yer derin ve dar boğazlardan geçer ![]() ![]() ![]() ![]() Yenice ırmağı (Filyos çayı): Batı Karadeniz Bölgesinin önemli bir ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yenice ırmağı’nın kollarından Araç çayı, kaynağını Ilgaz dağlarından alır, geniş vadilerden geçer, Karabük yakınında Soğanlı çayı ile birleşir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sakarya nehri: Batı Karadeniz Bölgesi ve çevresinin en büyük akarsuyudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sakarya, başlangıç yerinde büyük kaynaklardan ve küçük derelerden doğar ![]() ![]() ![]() Bu yolu boyunda doğudan ve batıdan birçok dereleri alan Sakarya, bu arada Eskişehir taraflarından gelen büyük bir kol alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Daha kuzeyde Ankara çevresinin sularını toplanan Ankara çayı, Sakarya’ya dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() Daha kuzeyde Kızılcahamam taraflarının sularını toplayan Kirmir çayı, derin boğazlardan geçerek Sakarya’ya dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Susurluk ırmağı ![]() Güney Marmara Bölgesinin akarsuları, hem oldukça kısadırlar, hem de dağınık bir görünüşleri vardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu kolların her biri, aslında, ayrı birer çay görünüşündedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu sistemin ikinci bir büyük akarsuyu Kirmasti çayıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kuşgölüne dökülen Kocaçay ise Madra dağından çıkar, İvrindi ve Balya çevrelerinde boğazlardan geçer, göle dökülür ![]() ![]() Güney Marmara Bölgesinin bu akarsu ağının bir bölümü olan ve Bursa ovasından geçen Nilüfer çayı, Uludağ’dan doğar, kaynaklarla da büyür, batıya akarak Susurluk ırmağı ağının en aşağı kesiminde bu ırmağa karışır ![]() ![]() ![]() ![]() Güney Marmara Bölgesinin bu birbirine eklenmiş çayları yanında ve bu sistemin dışında, gönen çayı vardır ![]() ![]() Bakırçayı: Ege Bölgesinin büyükçe akarsularından en kuzeydeki olan Bakırçayı, Balıkesir güneyindeki dağlardan çıkar, Ege denizinin Çandarlı körfezine dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gediz ırmağı: Ege Bölgesinde, Murat dağından çıkarak batıya akan ve Ege denizine dökülen bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gediz’in akım durumunu ölçmek üzere, son yirmi yıl içinde bu ırmak ve kolları üzerinde birçok ölçme istasyonları kurulmuştur ![]() ![]() ![]() Küçük Menderes ırmağı: Ödemiş yakınındaki Bozdağ’dan çıkan Küçük Menderes, Ege denizine dökülen ırmakların en küçüğüdür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük Menderes Irmağı: Ege Bölgesinin en büyük akarsuyudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük Menderes’in Sarayköy’den yukarıda kalan kesiminde sular Ocak ayında kabarmaya başlar, bu kabarma gittikçe artar, Mayısta en kabarmış seviyesini bulur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bol yağmurların yağdığı aylarda ve dağlardaki karların eridiği sıralarda Büyük Menderes 2 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük Menderes nehri ile kollarından sulamada faydalanılmaktadır: Çürüksu boyu sulamaları, Nazilli-Feslek ve Akçay sulamaları, Yenice-Sarayköy, Nazilli-Aydın, Aydın-Söke, Çine sulamaları bunlardandır ![]() ![]() ![]() Ergene ırmağı: Trakya’nın çok yerinin sularını toplayarak Meriç nehrine dökülen bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ergene ırmağının döküldüğü Meriç nehri 515 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dalaman ırmağı: Akdeniz Bölgesinin batı sınırına yakın bir yerde akan ve Köyceğiz ile Fethiye arasındaki yerlerden geçerek Akdeniz’e dökülen büyük bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dalaman ırmağı ilk büyük kaynaklarını Söğüt gölü ile Dirmil yaylalarından alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Eşen çayı: Güneybatı Anadolu’nun başlıca akarsularından biridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yukarı kesiminin bu dar boğazlı bölümünün bittiği yerdeki Örenköyü yakınından sonra Eşen çayı, doğudaki ve batıdaki dağlardan inen birçok kaynak sularını ve dereleri alır, genişlemiş vadisi içinde akar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Eşen çayının suları boldur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Demre çayı: Güneybatı Anadolu’da, Kaş ile Finike arasındaki yerlerden geçen ve Kale bucağı yakınında denize dökülen bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Alakır çayı: Buna Alağır çayı da denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Düden çayı: Antalya şehrinin doğusundan geçen bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aksu çayı: Antalya’nın doğusunda denize dökülen bir çaydır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#3 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve VadileriKöprü ırmağı: Akdeniz’e dökülen önemli akarsulardan biri de Köprü suyudur ki, buna Köprü ırmağı da denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aşağı kesiminde Selçuklular zamanından kalma zarif görünüşlü Pazar köprüsü altından hızla akan ırmak, az derin bir yatak içinden daha ileride yatağı genişleyerek (120 m ![]() ![]() Köprü ırmağı, yukarı kesimde ve yolu boyunda birçok gür kaynaklarla beslendiğinden, yıl içindeki akışı oldukça düzenli ve seviye oynamaları nispeten azdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Manavgat ırmağı: Manavgat yakınlarında Antalya körfezine dökülen 80 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Manavgat ırmağının başlangıç yeri, Beyşehir gölünün 30 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Alara çayı: Antalya körfezine dökülen önemli çaylardan biridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yukarı kesiminde bu kaynaklarla beslenen Alara çayı büyüyerek bir ırmak görünüşü alır, yolu boyunca derelerle ve kaynaklarla beslenir, dar ve derin boğazlardan geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yerüstünde görülen su toplama alanını nispeten dar (1000 km2 kadar) olmasına rağmen, Alara çayının güçlü bir akarsu olması, hatta bir ırmak görünüşü bile almasında, bol sulu ve gür karstik kaynakların bu çaya önemli katkıda bulunmalarındandır ![]() ![]() ![]() ![]() Göksu ırmağı: Güney Anadolu’da Taşeli yaylalarını geçen, Geyik dağları sıralarının suları ile beslenerek Akdeniz’e dökülen bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göksu ırmağının iki ana kolundan biri olan Hadım, Göksuyu, ilk kaynaklarını Hadım ilçesinin Taşken bucağı batısındaki kalker yaylalardan alır, Değirmendere adı ile akar, bir düdene batar, daha ileride yine yüze çıkar, Gökdere adı ile derin vadisi içinde akar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göksu ırmağının öteki büyük kolu, Ermenek Göksuyu adı ilen anılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu iki ana kol birleştikten sona akarsu, tam bir ırmak görünüşü alır, yaz aylarında bile geçit vermez, birçok yerinde karşıdan karşıya ancak kayıkla geçilebilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarsus çayı: Çukurova’nın batı tarafından ve Tarsus şehri yakınından geçen önemli bir çaydır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kadıncık deresi, Torosların yüksek yerlerinden doğar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Cehennem deresi Kadıncık deresinin batısındadır ![]() ![]() ![]() ![]() Her iki büyük dere birleştikten sonra artık Tarsus çayı meydana gelmiş olur ![]() ![]() ![]() ![]() Sularını topladığı alan çok geniş olmamakla beraber (yerüstü yağış alanı 2000 km2), çok yerinde Tarsus çayı güçlü bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarsus çayı, yukarılardan sürüklediği alüvyonları düzlükte ve ağzına yakın yerlerde yığmış, böylece birkaç bin yıl içinde deltasını hızla geliştirmiştir ![]() ![]() Seyhan nehri: Türkiye’nin, Akdeniz’e dökülen ırmaklarının en büyüğü ve uzundur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yer yer Zamantı suyu, Zamantı çayı adları ile de anılan, veya Yenice ırmak da denilmiş olan, fakat çok yerinde bir ırmak görünüşünde olan Zamantı ırmağı, Uzunyayla ve çevresinin birçok yerlerinin sularını topladıktan sonra, Zamantı teknesi adı verilen çukur araziden geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Zamantı ırmağının güz ve kış aylarındaki akamı saniyede 40-70 m3, ilkbahar ve yaz mevsimi başlarında 120-180 m3 dür ![]() ![]() Seyhan nehrinin büyük ve gür akışlı kollarından biri de Göksu ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Seyhan nehrinin şimdi Seyhan barajı gölüne dökülen iki önemli kolu daha vardır ki, bunlar Çakıt suyu ve Görgün suyudur ![]() ![]() ![]() ![]() Çakıt suyu, Niğde’nin güneydoğusundaki Pozantı dağından çıkar, birçok derelerle büyür, Kırkgeçit deresi adı ile akar, gür kaynakları alır, buraya kadar pek dar ve derin olmayan vadisinden geçer ve Pozantı’dan sona Çiftehan ve Hacıkırı demiryolu istasyonları arasında ünlü Çakıt Boğazı’ndan geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Görgün suyu, çakıt ırmağının doğusunda akan ve ona paralel uzanan önemli bir akarsudur ![]() ![]() ![]() Bu büyük kollarla büyüyen Seyhan nehri, kendi oluşturduğu ovada, yani deltada büyük bir nehir olarak yayılır, yatağı genişler, menderesler yaparak akar ve bu arada da yolu Seyhan Baraj Gölü ile kesilmiş bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Seyhan nehri yatağını geniş ölçüde doldurduğundan su taşkınlarına elverişli olmamıştır ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehri: Güney Anadolu’nun en büyük ırmaklarından biri de Ceyhan nehridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehrinin yukarı kesimindeki kollardan olan Hurman çayının 900 km2 yi geçen yağış alın önemli yer tutarsa da, asıl beslendiği yerler daha aşağılardaki gür kaynakların katıldığı alanlarda olur ![]() ![]() Ceyhan nehrinin önemli kollarından olan Göksun çayı (115 km ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehrinin önemli bir kolu da aksu çayıdır (150 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Buraya kadar aldığı kollarla büyümüş olan Ceyhan nehri, daha aşağılarda birçok dereler alık ki, bunlar arasında Kadirli taraflarının bol sularını toplayan Savrun çayı ile Körsulu çayı başta gelir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan, en çekilmiş olduğu yaz sonlarında bile geçit vermeyen büyük bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehrinin aşağı kesiminde genişliği 100 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi ırmağı: Aşağı bölümü Türkiye topraklarında, yukarı bölümü Suriye’de bulunan bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi ırmağı, hemen bütün yolu boyunca, yer yer ova ve teknelerden geçer, bunlar arasında da türlü derecelerden derinliği olan boğazlara sokulur ![]() ![]() ![]() ![]() Asi ırmağı, yazları kurak ve sıcak geçen, yıllık yağış tutarı, dağlık arazi dışında orta derecede olan bir bölgeden sularını topladığı için, yalnız yağmurlu mevsimlerde ve dağlardaki karların eridiği zamanlarda kabarır, yazın çekilir, küçük bir ırmak görünüşü alır ![]() ![]() Asi ırmağı, yolu boyunda bazı kollar alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi nehrine karışan bir başka önemli kol Afrin çayıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Karasu ve Afrin çayları ve diğer bazı derelerle yayılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi nehri Antakya’dan geçer, vadisi daralır, şehir yakınında ünlü Harbiye çağlayanlarını meydana getirerek gür bir şekilde kaynaklardan beslenen Defne Suyunu alır, Asi oluğu denilen derin, fakat geniş boğaza girer ve deltasından geçerek denize dökülür ![]() ![]() Bu kollarla beslenen Asi ırmağının Türkiye’deki bölümü en çekilmiş zamanında bile geçit vermeyecek kadar geniş ve derindir ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#4 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve VadileriFırat nehri: Ana kaynaklarını Doğu Anadolu dağlarından alan, Türkiye topraklarından geçtikten sonra Suriye ve Irak topraklarına giren ve Dicle nehri ile birleşerek geniş Şatt-ül-Arab adlı kısa boylu nehri meydana getiren ve Basra körfezine dökülen bir nehirdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat, Türkiye’nin dağlık ve kar yağışlarını çok alan, yıllık yağış tutarı pek az sayılmayan (ortalama 50-80 cm ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat’ın kaynak kolu olarak, çoğunca, Karasu ırmağı alınmış, nehrin uzunluğu da buna göre hesaplanmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat nehrinin yukarı kesimi olan Karasu, Erzurum ovasının kuzeydoğusunda Dumlu dağından (3000 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat’ın en büyük değerlerinden biri, elektrik enerjisi elde etme imkanlarının çokluğudur ![]() ![]() ![]() Fırat’ın ana gövdesi değerinde bulunan Murat ırmağı, bu büyük nehrin başlıca koludur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Murat ırmağı, Van gölü kuzeyinde ve Ağrı ilinde Murat başı adı ile anılan bölgeden doğmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Karasu (bir başka deyişle Yukarı Fırat), Murat ırmaklarının Keban yakınında birleşmelerinden asıl Fırat nehri doğmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sınırlarımız dışına çıktığı zaman Fırat, önce yarı kurak, daha sonra iyice kurak bölgelere girmiş bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle nehri: Ana kaynaklarını Doğu Anadolu dağlarından alan, birçok kaynak kolları ile Türkiye topraklarından beslenerek geçtikten sonra, Irak topraklarına giren ve Fırat nehri ile birleşerek, çok aşağılarda Şatt-ül-Arab denilen kısa boylu nehri meydana getiren bir nehirdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle, nehri, Hazarbaba dağından gür bir kaynaktan çıkar, Hazar gölünün suları ile de beslenir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bunlardan batman çayı (170 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle’ye bu orta kesiminde kuzeyden karışan önemli bir kol da Yanarsu çayı (Garzan çayı) dır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu kesimde Dicle’ye karışan en büyük kol Botan çayı’dır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Botan ırmağının Dicle’ye karıştığı yer yakınında Dicle nehri keskin bir dirsekle güneye döner, yine birtakım dereleri alır, Cizre’den Irak sınırına kadar Türkiye-Suriye sınırından geçer ve artık Kuzey Irak tepelik arazisine girer ![]() Bu sınır alanlarında, Dicle’ye yine kaynakları ve yukarı kesimleri Türkiye arazisinde bulunan Habur çayı karışır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle nehri Habur çayını da aldıktan sonra sınır dışında akar, burada artık geniş düzlüklerde uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle’nin Türkiye’deki yağış alanı, Fırat’a göre dar sayılırsa da, bu nehri besleyen birçok kollar yine Türkiye arazisindedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle nehri ve kolları önemli birer su-gücü kaynağı ve sulama değeri taşıyan akarsulardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aras ırmağı: Doğu Anadolu’nun zuye bölümünden kaynaklarını alan, birçok kollarla büyüyen, Türkiye-Kafkasya ve İran-Kafkasya sınırları boyunca aktıktan sonra Hazar denizine dökülen bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Arpaçayı (140 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aras, Arpaçayı’nı da aldıktan sonra güçlü bir ırmak olarak orta Asya ovalarında (Türkiye’deki bölümü Iğdır ovası) yayılarak akar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aras, kaynaklarını yüksek dağlardan alan, daha ziyade kar yağışının hâkim olduğu, kış soğuklarının uzun sürdüğü bölgelerin bir ırmağı olduğundan, kabarmaları ve çekilmeleri çoğunca kar erimelerine bağlıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kura ırmağı: Yukarı kesimi Türkiye’de bulunan ve Kafkaslar boyunca uzanarak Hazar denizine dökülen büyük bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#5 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve VadileriTÜRKİYE’NİN AKARSULARI VE VADİLERİ Türkiye, akarsuların ve buna bağlı olarak vadilerin çok ve sık bulunduğu bir memlekettir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsu Havzalarımız: Memleketimiz akarsularının bir kısmı denize paralel uzanan dağ sıralarının doruk bölümlerinden doğruca ve kısa yoldan denize ulaşır, çoğunca dar ve derin, dik yamaçlı, hızlı akışlı ve çağlayanlı vadilerden geçerler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsuların denizlere ulaşmaları ve çizdikleri yollar bakımından, bir dereceye kadar, buna benzer bir durumu Akdeniz boyunda da görmek mümkündür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ege Bölgesinde ise akarsuların ve vadilerin uzanışları farklı olmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu çöküntü hendeklerinde uzak çevrelerin sularını toplayarak birleşen ve birer ırmak sistemi özelliği kazanan bu büyük akarsular, buralardaki körfezlere dökülmüş, binlerce yıl içinde sürükleyip yığdıkları sürüntü maddeleriyle doldurdukları körfezleri de uzunluklarına katmışlardı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Marmara denizi de yakın bir jeolojik geçmişte çöküntü alanı olmuş, bu alanı çevreleyen yerlerde yükselmeler sonucu dağlar, yükselmiş dalgalı arazi şekilleri belirmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu kolların başlıcaları Bursa ovasının Nilüfer çayı, Ulubat gölünü besleyen Emet ve Adranos çayları ile bunların birleşmesinden doğmuş Kirmasti çayı, Kuşgölüne dökülen Kocaçay (bu, az önce belirtilen Kocadere’den ayrıdır), bunların arasında birçok kollarla ve bu arada Simav çayı ile büyüyen susurluk çayı geçer ki, bu çaya her iki yanındaki gölün (Ulubat, Kuşgölleri) ayakları da karışır göllerin fazla sularını buna katarlar ![]() ![]() ![]() Doğu Anadolu’nun çok yerinin ve Güneydoğu Anadolu’nun suları, 2 büyük ırmakla toplanarak (Fırat, Dicle) Basra körfezine ve dolayısı ile Hint Okyanusuna dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kaynak kollarını ve büyük besleme alanlarını Doğu Anadolu yüksek bölgesinden alarak güneye yönelen iki nehrin (Fırat, Dicle) bu yönelişlerinde bu arazi oluşmasının etkileri olmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat nehrinin kollarının uzanışı daha çeşitlilik gösterir ve Doğu Anadolu’nun dağ ve ova sıralanışlarını, bunların yeni yükselme durumlarını yansıtır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğu Anadolu’nun kuzeydoğu bölümünün bir kısım suları Kura ve Aras ırmakları yoluyla Hazer denizine yönelmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Hazer denizine yönelen ve Türkiye’den beslenen büyük bir akarsu da aras ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye akarsularının bir kısmı da, böyle uzak ve yakın denizlere ulaşamayarak iç bölgelere doğru yönelmişlerdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İç Anadolu kapalı havzaları: Sularını denizlere gönderememek bakımından, bütünü ile göz önüne alınırsa, İç Anadolu kapalı havzaları bir yandan Afyon’un batısından Kayseri’nin Develi kasabasın kadar, öte yandan Orta Torosların kuzey eteklerinden Tuz gölü kuzeyine kadar çok geniş alanlarda uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() a)İç Anadolu’nun bu tali kapalı havzalarından biri doğu ucundaki Develi ovası ve çevresidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() b)Bu kapalı havzanın batısında İç Anadolu'nun Ereğli ve Konya kapalı havzaları uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() c)Bunların batısında, benzer özellikler gösteren Konya kapalı havzası yayılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() d)İç Anadolu kapalı havzasının bir başka büyük bölümü de “Tuz gölü kapalı havzası” dır Melendiz dağlarından Cihanbeyli batısına ve Kulu’ya kadar uzanan ve içerisinde Tuz gölü çanağı bulunan bu kapalı havzaya başlıca 4 akarsı yönelir: Doğudan gelen Peçenek suyu, güneydoğudan uzanan Uluçay, güneyden gelen Kırkdelik suyu, batıdan yönelen İnsuyu ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() e)İç Anadolu kapalı havzasının kuzeybatı bölümünde “Akşehir kapalı havzası” uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() f) bu tâli kapalı havzanın doğusunda, Ilgın gölü ile bunun uzak çevresinde bir bölme daha uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Görülüyor ki, İç Anadolu kapalı havzasının bölmelerinin suları yer yer göller, bataklıklar, sazlıklar meydana getiren bir akış tarzı göstermekte ve denize ulaşamamaktadırlar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göller Bölgesi kapalı havzaları: İç Anadolu kapalı havzalarının bitişiğinde, hemen batısında,y dışarıya akışsız görünen bir takım havzalar daha vardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Van kapalı havzası: Türkiye’nin bir başka büyük kapalı havzası da Van kapalı havzası adı ile anılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() AKARSULARIMIZIN DOĞUŞU, OLUŞU VE BESLENİŞİ Görülüyor ki, ortalama 1000 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dağların çok bulunduğu Türkiye’de türlü denizlere yönelen akarsuların başladıkları ve çevreye uzandıkları bir takım dağılma alanları vardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsularımızın uzanış yönleri, çok yerde, mevcut eğimin bulunduğu alanlarda, bu alanda çukurlaşma yerleri ve çöküntü hendekleri ile ovalar boyunca olmakla beraber, yer yer keskin dirsekler yapar ve dağ sıralarını enine yarıp geçerler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İşte yukarıda adı geçen ırmak dirsekleri, bir akarsuyun, bir başkasını kendine çektiği yerdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gerçekten, yakın bir jeolojik geçmişte Anadolu yükselmiş, Karadeniz’in bulunduğu yer çökmüş, burada büyük bir iç-deniz doğmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Akarsularımızın bu gelişmelerine de zamanla çizgilerinin değişmesine, akarsular arasındaki kapma olaylarına ve yine yer yer yerkabuğunun yükselme ve çökmelerine bağlı olarak, özellikle ırmaklarımız boyunda, meydana getirdikleri vadiler bakımından şu iki durumu çok yerde görmek mümkündür: 1-Bu ırmakların yukarı kesimlerindeki dağlık yerlerde (kaynak kollarının uzandığı yerlerde), çoğu derin olan vadiler, bunun ilerisinde ve çoğunca orta kesinde, takriben eski havzaların, teknelerin yer yer kendini ettiği, aralarında yer yer boğazların da bulunduğu, adeta birbirlerine eklenmiş eski tekneler kesimi görülür ![]() 2-Dağ sıralarının uzun boğazlar halinde enine yarıldığı aşağı kesim müşahede edilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye’nin akarsuları yerine göre, yağmurlar ve kar suları, yüksek dağların buzul suları, gür kaynaklar, küçük su kaynakları ve sızıntı suları ile beslenirler ![]() ![]() ![]() Memleketimiz, ılıman kuşak iklimleri arasında olup, bu arada memleketimizin kenar bölgeleri türlü derecelerden Akdeniz ikliminin yayılış alanı içindedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Türkiye’nin iç bölgeleri yarı kurak iklim çeşitlerini kendinde toplamıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() TÜRKİYE’DE AKARSU REJİMLERİ 1-Yağmurlu Akdeniz rejimi akarsuları: Bunlar yazın çekilmiş, kışın kabarmış bulunurlar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 2-Kar ve buz suları ile beslenen akarsular: Bir kısım ırmaklarımızın dağlardan inen yukarı kolları geniş ölçüde kar suları ile beslenir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 3-Yağmurlu Karadeniz rejimi akarsuları: Bu iklimde akarsular, yıl boyunca geniş ölçülü çekilmeler göstermez, yani oldukça düzenli akarlar ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#6 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri4-Yağmur ve gür kaynaklarla beslenen akarsular: Öyle birçok derelerimiz vardır ki, bunlarda yağmur sularının önemli yeri bulunmakla beraber, böyle küçük akarsuların yıl içinde devamlı olarak akmalarında, suları bunlara karışan büyük ve gür kaynakların çok payı vardır ![]() ![]() ![]() 5-Kar, yağmur ve gür kaynaklarla beslenen akarsular: Öyle akarsularımız da vardır ki, başka bir yerden fazla beslenmeksizin, yılın büyük bir kısmında veya bütününde sadece bir büyük kaynağın çıkardığı su ile beslenir, bu güçle başka bir akarsuya dökülürler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 7-Gölden çıkan akarsular: Birçok akarsularımız da vardır ki, bunlar doğal veya sun’i gölün ayağıdır ![]() ![]() ![]() 8-Sel rejimli akarsular ![]() Çok kısa bir süre içinde (bir veya birkaç günde, hatta bir iki saatte) birdenbire kabararak coşkun şekilde akan, sonra kuruyacak duruma gelen, hatta kuruyan akarsular için “sel rejimli akarsular” denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 9-Karma rejimli akarsular: Böyle bir durum daha çok, birçok kollarla beslenen ve güçlenen ırmaklarda ve bazı hallerde de çaylarda görülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() TÜRKİYE’NİN BAŞLICA IRMAKLARI Irmaklarımızın büyük bir kısmı bütünü ile kendi topraklarımız içindedir (Yeşilırmak, Kızılırmak, Sakarya, Menderesler, Gediz, Seyhan, Ceyhan ırmakları gibi) ![]() ![]() ![]() Çoruh nehri: Kuzeydoğu Anadolu’nun en büyük ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğankent çayı (Harşit çayı) : Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesinin önemli akarsularından biri de Doğankent (eski adı Harşit) çayıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğankent çayı, bol yağışlı bir bölgenin dağlarından inen birçok derelerle beslenen güçlü bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yeşilırmak: Karadeniz’e dökülen büyük akarsulardan biri Yeşilırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Çekerek ırmağı, Sivas’ın Çamlıbel dağlarından kaynaklarını alır, Sulusaray’da ovada akar, Akdağdan inen birçok dereleri toplar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yeşilırmak akarsu ana bölümü olarak göz önüne alınan, fakat asıl adı Tokat ırmağı olan akarsu, Zara ile Suşehri arasındaki Kösedağından doğar, bu çevreden toplanan birçok derelerle Tozanlı suyu oluşur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bütün bu kollar ve daha sonra her iki yanından gelen derelerle büyüyen Yeşilırmak, büyük bir akarsu olarak Canik dağlarını uzun, fakat yer yer genişçe bir boğazdan geçer, daha ileride dar ve derin, suların hızlı aktığı, bu nedenle kayıkların buradan geriye işleyemedikleri boğazdan geçer ![]() ![]() ![]() Kızılırmak: Türkiye’nin en uzun nehridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Geçtiği uzun mesafeler ve aldığı kollar göz önüne alındığında, Kızılırmağın iki ana bölümü bulunduğu görülür: 1-Bütün bir beslenme alanının dörtte üç kadarını tutan kurak iç bölgeler bölümü, 2-Bunun yanında çok az bir yer tutan Kuzey Anadolu dağlık bölümü ![]() Bunlardan birincisinde, yani iç bölgede yağışlar az, yaz kuraklığı uzun, buharlaşmalar şiddetli olur, sızmalarla da su kaybı bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kızılırmağın aşağı kesimi olan ikinci bölümünde durum farklıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kızılırmak, kaynak kesiminden içi Anadolu içerlerine kadar jipsli (alçıtaşlı) ve kolay aşınabilen yerlerden geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kızılırmak, yolu boyunca birçok yerlerde derinde akar, yer yer derin ve dar boğazlardan geçer ![]() ![]() ![]() ![]() Yenice ırmağı (Filyos çayı): Batı Karadeniz Bölgesinin önemli bir ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yenice ırmağı’nın kollarından Araç çayı, kaynağını Ilgaz dağlarından alır, geniş vadilerden geçer, Karabük yakınında Soğanlı çayı ile birleşir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sakarya nehri: Batı Karadeniz Bölgesi ve çevresinin en büyük akarsuyudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sakarya, başlangıç yerinde büyük kaynaklardan ve küçük derelerden doğar ![]() ![]() ![]() Bu yolu boyunda doğudan ve batıdan birçok dereleri alan Sakarya, bu arada Eskişehir taraflarından gelen büyük bir kol alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Daha kuzeyde Ankara çevresinin sularını toplanan Ankara çayı, Sakarya’ya dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() Daha kuzeyde Kızılcahamam taraflarının sularını toplayan Kirmir çayı, derin boğazlardan geçerek Sakarya’ya dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Susurluk ırmağı ![]() Güney Marmara Bölgesinin akarsuları, hem oldukça kısadırlar, hem de dağınık bir görünüşleri vardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu kolların her biri, aslında, ayrı birer çay görünüşündedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu sistemin ikinci bir büyük akarsuyu Kirmasti çayıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kuşgölüne dökülen Kocaçay ise Madra dağından çıkar, İvrindi ve Balya çevrelerinde boğazlardan geçer, göle dökülür ![]() ![]() Güney Marmara Bölgesinin bu akarsu ağının bir bölümü olan ve Bursa ovasından geçen Nilüfer çayı, Uludağ’dan doğar, kaynaklarla da büyür, batıya akarak Susurluk ırmağı ağının en aşağı kesiminde bu ırmağa karışır ![]() ![]() ![]() ![]() Güney Marmara Bölgesinin bu birbirine eklenmiş çayları yanında ve bu sistemin dışında, gönen çayı vardır ![]() ![]() Bakırçayı: Ege Bölgesinin büyükçe akarsularından en kuzeydeki olan Bakırçayı, Balıkesir güneyindeki dağlardan çıkar, Ege denizinin Çandarlı körfezine dökülür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gediz ırmağı: Ege Bölgesinde, Murat dağından çıkarak batıya akan ve Ege denizine dökülen bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Gediz’in akım durumunu ölçmek üzere, son yirmi yıl içinde bu ırmak ve kolları üzerinde birçok ölçme istasyonları kurulmuştur ![]() ![]() ![]() Küçük Menderes ırmağı: Ödemiş yakınındaki Bozdağ’dan çıkan Küçük Menderes, Ege denizine dökülen ırmakların en küçüğüdür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük Menderes Irmağı: Ege Bölgesinin en büyük akarsuyudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük Menderes’in Sarayköy’den yukarıda kalan kesiminde sular Ocak ayında kabarmaya başlar, bu kabarma gittikçe artar, Mayısta en kabarmış seviyesini bulur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bol yağmurların yağdığı aylarda ve dağlardaki karların eridiği sıralarda Büyük Menderes 2 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Büyük Menderes nehri ile kollarından sulamada faydalanılmaktadır: Çürüksu boyu sulamaları, Nazilli-Feslek ve Akçay sulamaları, Yenice-Sarayköy, Nazilli-Aydın, Aydın-Söke, Çine sulamaları bunlardandır ![]() ![]() ![]() Ergene ırmağı: Trakya’nın çok yerinin sularını toplayarak Meriç nehrine dökülen bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ergene ırmağının döküldüğü Meriç nehri 515 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dalaman ırmağı: Akdeniz Bölgesinin batı sınırına yakın bir yerde akan ve Köyceğiz ile Fethiye arasındaki yerlerden geçerek Akdeniz’e dökülen büyük bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dalaman ırmağı ilk büyük kaynaklarını Söğüt gölü ile Dirmil yaylalarından alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Eşen çayı: Güneybatı Anadolu’nun başlıca akarsularından biridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yukarı kesiminin bu dar boğazlı bölümünün bittiği yerdeki Örenköyü yakınından sonra Eşen çayı, doğudaki ve batıdaki dağlardan inen birçok kaynak sularını ve dereleri alır, genişlemiş vadisi içinde akar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Eşen çayının suları boldur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Demre çayı: Güneybatı Anadolu’da, Kaş ile Finike arasındaki yerlerden geçen ve Kale bucağı yakınında denize dökülen bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Alakır çayı: Buna Alağır çayı da denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Düden çayı: Antalya şehrinin doğusundan geçen bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aksu çayı: Antalya’nın doğusunda denize dökülen bir çaydır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#7 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve VadileriKöprü ırmağı: Akdeniz’e dökülen önemli akarsulardan biri de Köprü suyudur ki, buna Köprü ırmağı da denir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aşağı kesiminde Selçuklular zamanından kalma zarif görünüşlü Pazar köprüsü altından hızla akan ırmak, az derin bir yatak içinden daha ileride yatağı genişleyerek (120 m ![]() ![]() Köprü ırmağı, yukarı kesimde ve yolu boyunda birçok gür kaynaklarla beslendiğinden, yıl içindeki akışı oldukça düzenli ve seviye oynamaları nispeten azdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Manavgat ırmağı: Manavgat yakınlarında Antalya körfezine dökülen 80 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Manavgat ırmağının başlangıç yeri, Beyşehir gölünün 30 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Alara çayı: Antalya körfezine dökülen önemli çaylardan biridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yukarı kesiminde bu kaynaklarla beslenen Alara çayı büyüyerek bir ırmak görünüşü alır, yolu boyunca derelerle ve kaynaklarla beslenir, dar ve derin boğazlardan geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yerüstünde görülen su toplama alanını nispeten dar (1000 km2 kadar) olmasına rağmen, Alara çayının güçlü bir akarsu olması, hatta bir ırmak görünüşü bile almasında, bol sulu ve gür karstik kaynakların bu çaya önemli katkıda bulunmalarındandır ![]() ![]() ![]() ![]() Göksu ırmağı: Güney Anadolu’da Taşeli yaylalarını geçen, Geyik dağları sıralarının suları ile beslenerek Akdeniz’e dökülen bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göksu ırmağının iki ana kolundan biri olan Hadım, Göksuyu, ilk kaynaklarını Hadım ilçesinin Taşken bucağı batısındaki kalker yaylalardan alır, Değirmendere adı ile akar, bir düdene batar, daha ileride yine yüze çıkar, Gökdere adı ile derin vadisi içinde akar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Göksu ırmağının öteki büyük kolu, Ermenek Göksuyu adı ilen anılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu iki ana kol birleştikten sona akarsu, tam bir ırmak görünüşü alır, yaz aylarında bile geçit vermez, birçok yerinde karşıdan karşıya ancak kayıkla geçilebilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarsus çayı: Çukurova’nın batı tarafından ve Tarsus şehri yakınından geçen önemli bir çaydır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kadıncık deresi, Torosların yüksek yerlerinden doğar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Cehennem deresi Kadıncık deresinin batısındadır ![]() ![]() ![]() ![]() Her iki büyük dere birleştikten sonra artık Tarsus çayı meydana gelmiş olur ![]() ![]() ![]() ![]() Sularını topladığı alan çok geniş olmamakla beraber (yerüstü yağış alanı 2000 km2), çok yerinde Tarsus çayı güçlü bir akarsudur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Tarsus çayı, yukarılardan sürüklediği alüvyonları düzlükte ve ağzına yakın yerlerde yığmış, böylece birkaç bin yıl içinde deltasını hızla geliştirmiştir ![]() ![]() Seyhan nehri: Türkiye’nin, Akdeniz’e dökülen ırmaklarının en büyüğü ve uzundur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yer yer Zamantı suyu, Zamantı çayı adları ile de anılan, veya Yenice ırmak da denilmiş olan, fakat çok yerinde bir ırmak görünüşünde olan Zamantı ırmağı, Uzunyayla ve çevresinin birçok yerlerinin sularını topladıktan sonra, Zamantı teknesi adı verilen çukur araziden geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Zamantı ırmağının güz ve kış aylarındaki akamı saniyede 40-70 m3, ilkbahar ve yaz mevsimi başlarında 120-180 m3 dür ![]() ![]() Seyhan nehrinin büyük ve gür akışlı kollarından biri de Göksu ırmağıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Seyhan nehrinin şimdi Seyhan barajı gölüne dökülen iki önemli kolu daha vardır ki, bunlar Çakıt suyu ve Görgün suyudur ![]() ![]() ![]() ![]() Çakıt suyu, Niğde’nin güneydoğusundaki Pozantı dağından çıkar, birçok derelerle büyür, Kırkgeçit deresi adı ile akar, gür kaynakları alır, buraya kadar pek dar ve derin olmayan vadisinden geçer ve Pozantı’dan sona Çiftehan ve Hacıkırı demiryolu istasyonları arasında ünlü Çakıt Boğazı’ndan geçer ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Görgün suyu, çakıt ırmağının doğusunda akan ve ona paralel uzanan önemli bir akarsudur ![]() ![]() ![]() Bu büyük kollarla büyüyen Seyhan nehri, kendi oluşturduğu ovada, yani deltada büyük bir nehir olarak yayılır, yatağı genişler, menderesler yaparak akar ve bu arada da yolu Seyhan Baraj Gölü ile kesilmiş bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Seyhan nehri yatağını geniş ölçüde doldurduğundan su taşkınlarına elverişli olmamıştır ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehri: Güney Anadolu’nun en büyük ırmaklarından biri de Ceyhan nehridir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehrinin yukarı kesimindeki kollardan olan Hurman çayının 900 km2 yi geçen yağış alın önemli yer tutarsa da, asıl beslendiği yerler daha aşağılardaki gür kaynakların katıldığı alanlarda olur ![]() ![]() Ceyhan nehrinin önemli kollarından olan Göksun çayı (115 km ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehrinin önemli bir kolu da aksu çayıdır (150 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Buraya kadar aldığı kollarla büyümüş olan Ceyhan nehri, daha aşağılarda birçok dereler alık ki, bunlar arasında Kadirli taraflarının bol sularını toplayan Savrun çayı ile Körsulu çayı başta gelir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan, en çekilmiş olduğu yaz sonlarında bile geçit vermeyen büyük bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ceyhan nehrinin aşağı kesiminde genişliği 100 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi ırmağı: Aşağı bölümü Türkiye topraklarında, yukarı bölümü Suriye’de bulunan bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi ırmağı, hemen bütün yolu boyunca, yer yer ova ve teknelerden geçer, bunlar arasında da türlü derecelerden derinliği olan boğazlara sokulur ![]() ![]() ![]() ![]() Asi ırmağı, yazları kurak ve sıcak geçen, yıllık yağış tutarı, dağlık arazi dışında orta derecede olan bir bölgeden sularını topladığı için, yalnız yağmurlu mevsimlerde ve dağlardaki karların eridiği zamanlarda kabarır, yazın çekilir, küçük bir ırmak görünüşü alır ![]() ![]() Asi ırmağı, yolu boyunda bazı kollar alır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi nehrine karışan bir başka önemli kol Afrin çayıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Karasu ve Afrin çayları ve diğer bazı derelerle yayılır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Asi nehri Antakya’dan geçer, vadisi daralır, şehir yakınında ünlü Harbiye çağlayanlarını meydana getirerek gür bir şekilde kaynaklardan beslenen Defne Suyunu alır, Asi oluğu denilen derin, fakat geniş boğaza girer ve deltasından geçerek denize dökülür ![]() ![]() Bu kollarla beslenen Asi ırmağının Türkiye’deki bölümü en çekilmiş zamanında bile geçit vermeyecek kadar geniş ve derindir ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Türkiyenin Akarsuları Ve Vadileri |
![]() |
![]() |
#8 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Türkiyenin Akarsuları Ve VadileriFırat nehri: Ana kaynaklarını Doğu Anadolu dağlarından alan, Türkiye topraklarından geçtikten sonra Suriye ve Irak topraklarına giren ve Dicle nehri ile birleşerek geniş Şatt-ül-Arab adlı kısa boylu nehri meydana getiren ve Basra körfezine dökülen bir nehirdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat, Türkiye’nin dağlık ve kar yağışlarını çok alan, yıllık yağış tutarı pek az sayılmayan (ortalama 50-80 cm ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat’ın kaynak kolu olarak, çoğunca, Karasu ırmağı alınmış, nehrin uzunluğu da buna göre hesaplanmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat nehrinin yukarı kesimi olan Karasu, Erzurum ovasının kuzeydoğusunda Dumlu dağından (3000 m ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Fırat’ın en büyük değerlerinden biri, elektrik enerjisi elde etme imkanlarının çokluğudur ![]() ![]() ![]() Fırat’ın ana gövdesi değerinde bulunan Murat ırmağı, bu büyük nehrin başlıca koludur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Murat ırmağı, Van gölü kuzeyinde ve Ağrı ilinde Murat başı adı ile anılan bölgeden doğmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Karasu (bir başka deyişle Yukarı Fırat), Murat ırmaklarının Keban yakınında birleşmelerinden asıl Fırat nehri doğmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sınırlarımız dışına çıktığı zaman Fırat, önce yarı kurak, daha sonra iyice kurak bölgelere girmiş bulunur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle nehri: Ana kaynaklarını Doğu Anadolu dağlarından alan, birçok kaynak kolları ile Türkiye topraklarından beslenerek geçtikten sonra, Irak topraklarına giren ve Fırat nehri ile birleşerek, çok aşağılarda Şatt-ül-Arab denilen kısa boylu nehri meydana getiren bir nehirdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle, nehri, Hazarbaba dağından gür bir kaynaktan çıkar, Hazar gölünün suları ile de beslenir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bunlardan batman çayı (170 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle’ye bu orta kesiminde kuzeyden karışan önemli bir kol da Yanarsu çayı (Garzan çayı) dır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu kesimde Dicle’ye karışan en büyük kol Botan çayı’dır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Botan ırmağının Dicle’ye karıştığı yer yakınında Dicle nehri keskin bir dirsekle güneye döner, yine birtakım dereleri alır, Cizre’den Irak sınırına kadar Türkiye-Suriye sınırından geçer ve artık Kuzey Irak tepelik arazisine girer ![]() Bu sınır alanlarında, Dicle’ye yine kaynakları ve yukarı kesimleri Türkiye arazisinde bulunan Habur çayı karışır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle nehri Habur çayını da aldıktan sonra sınır dışında akar, burada artık geniş düzlüklerde uzanır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle’nin Türkiye’deki yağış alanı, Fırat’a göre dar sayılırsa da, bu nehri besleyen birçok kollar yine Türkiye arazisindedir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dicle nehri ve kolları önemli birer su-gücü kaynağı ve sulama değeri taşıyan akarsulardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aras ırmağı: Doğu Anadolu’nun zuye bölümünden kaynaklarını alan, birçok kollarla büyüyen, Türkiye-Kafkasya ve İran-Kafkasya sınırları boyunca aktıktan sonra Hazar denizine dökülen bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Arpaçayı (140 km ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aras, Arpaçayı’nı da aldıktan sonra güçlü bir ırmak olarak orta Asya ovalarında (Türkiye’deki bölümü Iğdır ovası) yayılarak akar ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Aras, kaynaklarını yüksek dağlardan alan, daha ziyade kar yağışının hâkim olduğu, kış soğuklarının uzun sürdüğü bölgelerin bir ırmağı olduğundan, kabarmaları ve çekilmeleri çoğunca kar erimelerine bağlıdır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Kura ırmağı: Yukarı kesimi Türkiye’de bulunan ve Kafkaslar boyunca uzanarak Hazar denizine dökülen büyük bir ırmaktır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|