Cumhuriyetin Kuruluşu

Cumhuriyetin Kuruluşu

cumhuriyet, cumhuriyetin kuruluşu, cumhuriyetin ilanı, cumhuriyet ilan edilmesi, cumhuriyetin kurulması,

Cumhuriyet’in İlanı, milletin yönetilme şeklinin belirlenmiş olduğu, Atatürk’ün siyasi devrimlerinden bir tanesidir Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 29 Ekim 1923′te ortaya çıkan kabine bunalımı sonucunda, bu yönetim şeklinin kusurları daha net ortaya çıkmış ve 29 Ekim’de Anayasanın ilgili maddeleri değiştirilerek, ülkenin yönetim şekli cumhuriyet olarak belirlenmiştir

Sebepleri

23 Nisan 1920′de TBMM’nin açılışı ile milli egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulmuştu Ancak Kurtuluş Savaşı devam ederken, milli birlik ve beraberliğin bozulmaması için rejimin adı konulmamıştı

Saltanatın kaldırılmasının ve Lozan Antlaşması’nın ardından TBMM’de en çok tartışılan konulardan biri, yeni devletin niteliği sorunuydu Hükümetinin dayandığı prensipler demokratikti ama bir taraftan da adı “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti” idi Kendisi bir hükümet olan TBMM’nin ayrı bir hükümeti ve bu hükümeti yönetecek bir başbakanının bulunmaması, meclis içinden bakanların seçiminde adayların gerekli oyu sağlamakta güçlük çekmeleri, sürekli sorunlara yol açmaktaydı Bu şekil demokrasi idarelerinden hiç birine benzemiyordu

Bazı yabancı ülkeler, Lozan Antlaşmasını imzalamak ve onaylamak için yeni devlet rejiminin daha açık bir şekilde belirlenmesini istiyorlardı Devlet Başkanlığı görevini, o güne kadar, [TBMM] başkanı olan Mustafa Kemal Paşa yürütmüştü Yeni devletin şeklinin belirlenip başkanının da seçilmesi gerekiyordu

Tarihçesi

Mustafa Kemal Paşa tavsiyesi ile 27 Ekim 1923′te Ali Fethi (Okyar) Bey başkanlığındaki hükümetin istifası ve Cumhuriyet Halk Partisi grubunun yeni hükümet listesi üstünde anlaşmaya varamaması üzerine, Mustafa Kemal Paşa 28 Ekim gecesi arkadaşlarını toplayarak sorunun gerçek çözümüyle ilgili düşüncesini açıkladı ve İsmet İnönü’yle o gece, devletin niteliğinin cumhuriyet olduğunu saptayan bir yasa tasarısı hazırladı

29Ekim 1923 yılında, Halk Partisi Meclis Grubu bakanlar kurulu listesi üzerinde anlaşamayınca, bazı milletvekilleri Mustafa Kemal Paşa’dan fikir sorulmasına karar verdiler Mustafa Kemal Paşa, Gruptan bir saat mühlet istedi Bu müddet zarfında birçok milletvekilini odasına çağırarak gece hazırladıkları kanun tasarısı hakkındaki düşüncelerini öğrendi Sonra grup toplantısında söz alarak Anayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesi gereğini açıkladı ve okumak üzere tasarıyı katiplerden birine verdi

Tasarıda: “Hakimiyet kayıtsız ve şartsız milletindir İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayanır Türkiye Devletinin hükümet şekli Cumhuriyettir” gibi esaslar vardı Uzun görüşmelerden sonra Cumhuriyetin ilanı parti grubunda kabul edildi Sonra derhal Büyük Millet Meclisi toplandı Evvela Anayasa Komisyonunun tutanağı okundu Milletvekillerinden Yunus Nadi, Vasıf Çınar, Eyüp Sabri, Rasih Hoca kürsüye çıkarak cumhuriyetten yana ateşli nutuklar söylediler Şair Mehmet Emin (Yurdakul) heyecanlı bir konuşmadan sonra bütün milletvekillerini “Yaşasın Cumhuriyet” diye bağırmağa davet etti Bütün milletvekilleri ayağa kalkarak üç defa “Yaşasın Cumhuriyet!” diye bağırdılar 29/30 Ekim 1923 Pazartesi saat 2030′da kanun kabul edildi Artık Türk Devletinin adı konmuştu: Türkiye Cumhuriyeti

Aynı toplantıda Büyük Millet Meclisi oy birliği ile Cumhurbaşkanlığına Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı seçti Türkiye’nin ilk Cumhurbaşkanı vakur ve sevinçli bir yüz ile kürsüye çıktığı zaman büyük bir alkış kopmuş, bu sürekli alkışlar arasında konuşan Mustafa Kemal Paşa, “Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır” cümlesiyle konuşmasına son vermiştir