El-Biruni (973 - 1051) Kimdir

El-Biruni (973 - 1051) kimdir

Yaşadığı çağa damgasını vurup " Biruni Asrı" denmesine sebep olan zekâ harikası bilgin 973 yılında Harizm'in merkezi Kâs'ta doğdu Esas adı Ebû Reyhan b Muhammed'dir Küçük yaşta babasını kaybetti Annesi onu zor şartlarda, odunsatarak büyüttü Daha çocuk yaşta araştırmacı bir ruha sahipti Birçok kOnuyu öğrenmek için çılgınca hırs gösteriyordu Tahsil çağına girdiğinde Hârizmşahların himayesine alındı ve saray terbiyesiyle yetişmesine özen gösterildi Bu aileden bilhassa Mansur, Bîrûnî'nin en iyi bir eğitim alması için her imkânı sağladı

Bu arada İbni Irak ve Abdüssamed b Hakîm'den de dersler alan bilginimizin öğrenimi uzun sürmedi, daha çok özel çabalarıyla kendisini yetiştirdi Araştırmacı ruhu, öğrenme hırsı ve sönmeyen azmiyle birleşince 17 yaşında eser vermeye başladı Fakat Me'mûnîlerin Kâs'ı alıp Hârizmşahları tarihten silmeleriyle Bîrûnî'nin huzuru kaçtı, sıkıntılar başladı ve Kâs'ı terketmek zorunda kaldı Ancak iki yıl sonra tekrar döndüğünde ünlü bilgin Ebü'lVefâ ile buluşup rasat çalışmaları yaptı Daha sonra hükümdar Ebü'lAbbas, sarayında Bîrûnî'ye bir daire tahsisedip, müşavir ve vezir olarak görevlendirdi Bu durum, hükümdarların ilme duydukları derin saygının göstergesi, bilginimizin de devlet başkanları yanındaki yüksek itibarının belgesiydi

Gazneli Mahmud Hindistan'ı alınca hocalarıyla Bîrûnî'yi de oraya götürdü Zira onun yanında da itibarı çok yüksekti "Bîrûnî, sarayımızın en değerli hazinesidir' derdi Bu yüzden tedbirli hünkâr, liyakatını bildiği Bîrûnî'yi Hazine Genel Müdürlüğü'ne tayin etti O da orada Hint dil ve kültürünü bütünüyle inceledi Üstün dehasıyla kısa sürede Hintli bilginler üzerinde şaşkınlık ve hayranlık uyandırdı Kendisine sağlanan siyasî ve ilmî araştırmalarına devam etti Bir devre adını veren, çağını aşan ilmî hayatının zirvesine erişti Sultan Mes'ud, kendisine ithaf ettiği Kanunu Mes'ûdî adlı eseri için Bîrûnî'ye bir fil yükü gümüş para vermişse de o, bu hediyeyi almadı

Son eseri olan Kitabü's Saydele fi't Tıb'bı yazdığında 80 yaşını geçmişti Üstad diye saygıyla yâd edilen yalnız İslâm âleminin değil, tüm dünyada çağının en büyük bilgini olan Bîrûnî, 1051 yılında Gazne'de hayata gözlerini yumdu

Bîrûnî, "Elinden kalem düşmeyen, gözü kitaptan ayrılmayan, iman dolu kalbi tefekkürden dûr olmayan, benzeri her asırda görülmeyen bilginler bilgini bir dâhiydi Arapça, Farsça, Ibrânîce, Rumca, Süryânice, Yunanca ve Çinçe gibi daha birçok lisan biliyordu Matematik, Astronomi, Geometri, Fizik, Kimya, Tıp, Eczacılık, Tarih, Coğrafya, Filoloji, Etnoloji, Jeoloji, Dinler ve Mezhepler Tarihi gibi 30 kadar ilim dalında çalışmalar yaptı, eserler verdi

Onun tabiat ilimleriyle yakından ilgilenmesi, Allah'ın kevnî âyetlerini anlamak, kâinatın yapı ve düzeninden Allah'a ulaşmak, Onu yüceltmek gâyesine yönelikti Eserlerinde çok defa Kur ân âyetlerine başvurur, onların çeşitli ilimler açısından yorumlanmasını amaçlardı Kurân'ın belâğat ve i'cazına olan hayranlığını her vesileyle dile getirdi İlmî kaynaklara dayanma, deney ve tecrübeyle ispat etme şartını ilk defa o ileri sürdü

İbni Sinâ'yla yaptığı karşılıklı yazışmalarındaki ilmî metod ve yorumları, günümüzde yazılmış gibi tazeliğini halen korumaktadır Tahkîk ve Kanûnı Mes'ûdî adlı eserleriyle trigonometri konusunda bugünkü ilmî seviyeye tâ o günden, ulaştıgı açıkça görülür Bu eser astronomi alanında zengin ve ciddî bir araştırma âbidesi olarak tarihe mal olmuştur İlmiyle dine hizmetten mutluluk duymaktadır

Gazne'de kıbleyi tam olarak tespit etmesi ve kıblenin tayini için geliştirdiği matematik yöntemi dolayısıyla kıyamet günü Rabb'inden sevap ummaktadır Ayın, güneşin ve dünyanın hareketleri, güneş tutulması anında ulaşan hadiseler üzerine verdiği bilgi ve yaptığı rasatlarda, çağdaş tespitlere uygun neticeler elde etti Bu çalışmalarıyla yer ölçüsü ilminin temellerini sekiz asır önce attı Israrlı çabaları sonunda yerin çapını ölçmeyi başardı Dünyanın çapının ölçülmesiyle ilgili görüşü, günümüz matematik ölçülerine tıpatıp uymaktadır Avrupa'da buna BÎRÛNI KURALI denmektedir

Newton ve Fransız Piscard yaptıkları hesaplama sonucu ekvatoru 25000 mil olarak bulmuşlardır Halbuki bu ölçüyü Bîrûnî, onlardan tam 700 yıl önce Pakistan'da bulmuştu O çağda Batılılardan ne kadar da ilerideymişiz

Biruni, hastalıkları tedavi konusunda değerli bir uzmandı Yunan ve Hint tıbbını incelemiş, Sultan Mes'ud'un gözünü tedavi etmişti Otların hangisinin hangi derde deva ve şifa olduğunu çok iyi bilirdi Eczacılıkla doktorluğun sınırlarını çizmiş, ilaçların yan etkilerinden bahsetmiştir

Daha o çağda Ümit Burnu'nun varlığından söz etmiş, Kuzey Asya ve Kuzey Avrupa'dan geniş bilgiler vermişti Christof Coloumb'dan beş asır önce Amerika kıtasından, Japonya'nın varlığından ilk defa sözeden O'dur

Dünyanın yuvarlak ve dönmekte olduğunu, yerçekimin varlığını Newton'dan asırlarca önce ortaya koydu Henüz çağımızda sözü edilebilen karaların kuzeye doğru kayma fikrini 95 asır önce dile getirdi

Botanikle ilgilendi, geometriyi botaniğe uyguladı Bitki ve hayvanlarda üreme konularına eğildi Kuşlarla ilgili çok orjinal tespitler yaptı Tarihle ilgilendi Gazneli Mahmud, Sebüktekin ve Harzem'in tarihlerini yazdı Bîrûnî, ayrıca dinler tarihi konusuna eğildi, ona birçok yenilik getirdi Çağından dokuz asır sonra ancak ayrı bir ilim haline gelebilen Mukayeseli Dinler Tarihi, kurucusu sayılan Bîrûnî'ye çok şey borçludur

Bîrûnî, felsefeyle de ilgilendi Ama felsefenin dumanlı havasında boğulup kalmadı Meseleleri doğrudan Allah'a dayandırdı Tabiat olaylarından sözederken, onlardaki hikmetin sahibini gösterdi Eşyaya ve cisimlere takılıp kalmadı

Bîrûnî, Cebir, Geometri ve Cografya konularında bile o konuyla ilgili bir âyet zikretmiş, âyette bahsi geçen konunun yorumlarını yapmış, ilimle dini birleştirmiş, fennî ilimlerle ilahî bilgilere daha iyi nüfuz edileceğini söylemiş, ilim öğrenmekten kastın hakkı ve hakikatı bulmak olduğunu dile getirmiş ve "Anlattıklarım arasında gerçek dışı olanlar varsa Allah'a tövbe ederim Razı olacağı şeylere sarılmak hususunda Allah'tan yardım dilerim Bâtıl şeylerden korunmak için de Allah'tan hidayet isterim İyilik O'nun elindedir!" demiştir

Eserleri halen Batı bilim dünyasında kaynak eser olarak kullanılmaktadır Türk Tarih Kurumu 68 sayısını Bîrûnî'ye Armağan adıyla bilginimize tahsis etti Dünyanın çeşitli ülkelerinde Bîrûnî'yi anmak için sempozyumlar, kongreler düzenlendi, pullar bastırıldı UNESCO'nun 25 dilde çıkardığı Conrier Dergisi 1974 Haziran sayısını Bîrûnî'ye ayırdı Kapak fotoğrafının altına, "1000 yıl önce Orta Asya'da yaşayan evrensel dehâ Bîrûnî; Astronom, Tarihçi, Botanikçi, Eczacılık uzmanı Jeolog, Şair, Mütefekkir, Matematikçi, Coğrafyacı ve Hümanist" diye yazılarak tanıtıldı

El-Biruni Çalışmaları

Çok yönlü bir bilim adamı olan El Bîrûnî, ilk öğrenimini Yunan bir bilginden aldı Tanınmış ve seçkin bir aileden gelen Harezmli matematikçi ve gökbilimci Ebu Nasr Mansur tarafından kollanan El Bîrûnî, ilk çalışmalarını bu alimin yanında yaptı İlk eseri, "Asar-ül Bakiye"dir

El-Bîrûnî’nin eserlerinin sayısı yüz seksen civarındadır Yetmiş adet astronomi ve yirmi adet de matematik kitabı bulunmaktadır Tıp, biyoloji, bitkiler, madenler, hayvanlar ve yararlı otlar üzerinde bir dizin oluşturmuştur Ancak bu eserlerden sadece yirmi yedisi günümüze kadar gelebilmiştir Özellikle Bîrûnî'nin eserlerinin Ortaçağ'da Latince'ye çevrilmemiş olması, kitaplarının ağır bir dille yazılmış olmasının bir sonucudur Ancak Bîrûnî kendisinin de dediği gibi, yapıtlarını sıradan insanlar için değil bilginler için yazmaktaydı

El-Birûni'nin Ay'ın farklı durumlarını gösteren modellemesiYine Harezmi "Zîci'nin Temelleri" adlı yapıtının 12 yüzyılda Abraham ben Ezra tarafından İbranice'ye çevrildiği bilinmektedir Batı'nın Birûni ilgisi ise 1870'lerde başladı O günden bugüne Birûni eserlerinin bazılarının tamamı veya bir kısmı Almanca ve İngilizce'ye çevrildi

Mektuplarından, Bîrûnî'nin Aristo'yu bildiği anlaşılır İbn Sînâ gibi önemli bilginlerle beraber çalışan Bîrûnî, Hindistan'a birçok kez gitti Bu nedenle Hindistan'ı konu alan bir kitap yazdı Onun bu kitabı birkaç dile çevrildi Birkaç dile çevirilen bu kitap çoğu bilgine örnek olduBirûni’nin bir tane de romanı vardır