Matbaacı Mesleği

TANIM

Basılarak çoğaltılmak üzere matbaaya gelen bir kitap, broşür, fatura, amblem veya duvar kağıdının baskıyla hazırlanması ve çeşitli tekniklerden yararlanarak basılmasını sağlayan kişidir

GÖREVLER

Matbaacılık işiyle uğraşanların yaptıkları işler 3 aşamada gerçekleşir Bunlar;
· Baskı öncesi,
· Baskı,
· Baskı sonrası

Baskı öncesi yapılan iş ve görevler;
· İşi hangi yöntemle yapacağını planlar,
· Yapılacak işin maliyetini hesaplar,
· Kullanılacak malzemeyi (boya, kağıt, mürekkep vb) hesaplayarak temin eder

Baskıda yapılacak iş ve görevler;
· Kullanılan baskı tekniğine göre farklılıklar göstermektedir Matbaacılıkta 4 tür baskı tekniği kullanılır Bunlardan en yaygın kullanılan teknikler:

Tipo (Yüksek) Baskı: Kalıpta görüntüyü yansıtacak yerlerin yüksek, yansıtmayacak yerlerin çukurda olduğu baskı türüdür Günlük gazete, dergi, kartvizit ve kitap gibi çeşitli ürünler bu teknikle basılmaktadır
· Kağıt tozunu ve yarım-yırtık kağıtları ayıklar,
· El ve ya makineyle harfleri dizer,
· Bakır alüminyum veya plastik kalıpları yani klişeleri kullanarak basım kalıbını hazırlar,
· Baskı makinesini çalıştırır,
· Basılı ürünü makineden çıkarır ve istifler

Ofset (Düz) Baskı: Bu baskı, suyun ve mürekkebin müşterek çalışma esasına dayanan bir baskıdır Son yıllarda hızla gelişen bu teknikle ticari amaçlı ambalaj kağıdı, etiket, broşür, kartpostal, kitap ve benzeri basılmaktadır
· Orijinaline göre filmin montaj planını yapar ve baskı kalıbını hazırlar
· Kalıbı makineye yerleştirir,
· Mürekkep alıcı ve mürekkep verici merdaneleri ayarlar,
· Su merdanelerini ayarlar, su seviyesini kontrol eder,
· Ofset kauçuğunu hazırlar,
· Baskı plakasını makineye yerleştirerek, reprodüksiyon atölyesinden gelen filmin istenilen malzeme üzerine tek renkli-çok renkli baskısını yapar
Serigrafi (Elek) Baskı: Bu baskı tekniği paslanmaz çelik ve bronz gibi kalıpların kullanıldığı bir “şablon” baskı türüdür Bununla cam, tahta, plastik vb malzemeler üzerine baskı yapılabilir Özellikle reklamcılık sektöründe çok kullanılır

· Baskı filmini çeker,kalıbını hazırlar,
· Şablonun üzerine mürekkep koyar, altına baskı malzemesini de koyarak baskının gerçekleşmesini sağlar (sıcak veya soğuk baskı),
· Kurutma tezgahında ürünü kurutur

Çukur (Tifdruk) Baskı: Basan yerler kalıpta çukurdadır Baskı kazanları çok büyük olup üzerlerine elektroliz yolu ile bakır sarılır Pigment kağıdına geçirilir 2 türlü kalıp elde edilir
a) Gravür elektronik yöntemiyle
b) Klişe hazırlama yöntemiyle

Baskı sonrası yapılan işler:
Baskıdan çıkan yarı mamullerin kırma-katlama, harmanlama (sıraya koyma) kesme, ciltleme ve dağıtım işleridir

KULLANILAN ALET VE MALZEMELER

Film montaj ve rotüş malzemeleri (Astrolon, bant, gretuvar, lastik eldiven, rotüş boyası, fırça vb), baskı kalıpları, giyotin, kırma katlama makineleri, iplik dikiş ve tel dikiş makineleri, tambura makineleri, presler, köşe açma, perforaj ve pilyaj makineleri, mürekkepler, baskı kontrol masası, tabaka kağıt

MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER

Matbaacı olmak isteyenlerin;
- El,göz ve parmaklarını eşgüdümlü kullanabilen,
- Renkleri ayırtedebilen ve şekiller arasındaki ilişkileri algılayabilen,
- Mekanik yeteneğe sahip,
- Bir işi planlayabilme ve uygulamaya koyabilme özelliğine sahip,
kimseler olmaları gerekir

ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

Çalışma ortamı kapalı olup, özellikle makine dairesinin olduğu kısımlar gürültülüdür Bu meslekte çoğunlukla ayakta çalışılmakta olup, çalışırken eğilme, uzanma, malzeme kaldırma gibi fiziksel faaliyetlerde bulunulmaktadır Ürünün basılabilmesi için hazırlık ve basım aşamalarında sürekli kullanılan boya, mürekkep, benzin, yağ ve asit içerikli maddeler makinelerin keskin bir koku yaymasına neden olmaktadır Özellikle banyo hanede rahatsız edici bir koku ve nem vardır İşyerinin ölçeğine ve iş hacmine göre değişmekle birlikte, geç saatlere kadar çalışma, basımevi statüsündeki işyerlerinde ise vardiyalı çalışma söz konusu olabilmektedir Makinelerle olduğu kadar insanlarla da (malzeme satıcıları, müşteriler, diğer çalışanlar vb) çalışma söz konusudur

ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI

Eğitimi tamamlayanlar isterlerse eğitim gördükleri (pratik eğitim) işyerlerinde çalışmaya devam ederler,isterlerse başka matbaa veya basımevlerinde çalışabilirler Ambalaj üreten büyük işletmelerin bünyesindeki matbaa atölyelerinde de çalışma olanakları vardır Basımevleri matbaalara nazaran daha büyük ölçekli işyerleri olup, daha gelişmiş teknoloji ile üretim yapmaktadırlar Son yıllarda hayatın her alanına giren bilgisayarların matbaacılık alanına da büyük katkıları olmaktadır Özellikle dizgi alanında birçok işlem ekranda yapılır olmuş ve gün geçtikçe elle yapılan işlemlere ihtiyaç kalmayacak duruma gelinmiştir Dolayısıyla bilgisayarlı ve otomatik makineleri kullanmasını bilen işgücüne gereksinim duyulmaya başlanmıştır

MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER

Mesleğin eğitimi yeterli müracaat olması durumunda tüm mesleki eğitim merkezlerinde verilmektedir
Ayrıca matbaa meslek liselerinde ve endüstri meslek liselerinin “Matbaa” bölümünde verilmektedir

MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI

Çıraklık eğitimine başlayabilmek için;
- En az ilköğretim okulu mezunu olmak,
- 14 yaşını doldurmuş 19 yaşından gün almamış olmak, ancak, 19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitimden geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir
- Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak,
- Eğitim görmek istediği meslekte bir işyeri sahibi ile çıraklık sözleşmesi imzalamak gereklidir
Meslek liselerinde mesleğin eğitimini görmek için ilköğretim okulu mezunu olmak ve meslek liselerine giriş şartlarını taşımak gerekmektedir Meslek liselerinde eğitim süresi ise 4 yıldır

EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ

Matbaacılık mesleğinin eğitim süresi lise veya daha üst düzeyde genel eğitim görmüş olanlarda 1,5 yıl, ilköğretim mezunu olanlarda ise 3 yıldır Pratik eğitim işletmelerde gerçekleştirilmekte olup, haftada 1 gün teorik eğitim mesleki eğitim merkezlerinde verilmektedir Teorik eğitimde Türkçe, Matematik, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi gibi genel kültür dersleri yanında meslek bilgisi dersi de verilmektedir
Bu eğitim süresince çırak adaylarının;
- Baskıda kullanılan malzeme, alet ve makineleri tanıması ve bunları doğru şekilde kullanmayı öğrenmesi,
- Çeşitli orijinaller hakkında genel bilgi kazanması,
- Ofset, tipo ve serigrafi baskı teknikleri, dizgi, film çekme, montaj, rotüş, kalıp açma ve ciltleme hakkında genel bilgi sahibi olmaları için bir program yürütülür
Meslek liselerinde öğrenciler 1 sınıfta haftada 1 gün atölye uygulaması diğer günler meslek dersi ve kültür dersleri görmektedirler 2 sınıfta haftada 2 gün atölye uygulaması diğer günler meslek dersleri ve kültür dersleri görmektedirler 3 sınıfta ise haftada 2 gün okula gelerek meslek ve kültür dersleri almaktadırlar 3 gün ise işyerlerine giderek atölye uygulamalarını matbaalarda yapmaktadırlar
Çıraklık eğitimini tamamlayanlara, eğitim sonunda katıldıkları kalfalık sınavında başarılı olmaları durumunda “Kalfalık Belgesi” ve “Kalfa” unvanı verilir
Meslek lisesi mezunları ise “Meslek Lisesi Diploması” ve “Teknisyen” unvanı alırlar
MESLEKTE İLERLEME
- Meslekte usta ve usta öğretici unvanlarına yükselmek mümkündür Mesleki eğitim merkezlerinden kalfa olarak mezun olanlar bir işyerinde çalışıp aynı zamanda teorik eğitimlerine de devam edebilirler Matbaacı (genel) mesleğinde ustalık eğitimi çalışma süresi 2 yıldır
- Ustalık belgesine sahip olanlar veya bunları işyerlerinde çalıştıranlar bağımsız işyeri açabilirler Ayrıca, işyerinde çırak çalıştırması için de "Usta Öğretici" belgesine sahip çalışanın olması zorunludur
- BENZER MESLEKLER: Grafiker, Fotoğrafçı, Matbaa makine operatörü

BURS, KREDİ VE ÜCRET DURUMU
3308 Sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu gereğince işletmelerde uygulamalı eğitim gören öğrencilere, işletmelerce asgari ücretin %30’undan az olmamak üzere bir ücret ödenmektedir
Eğitim gören adayların iş kazası, iş riski ve meslek hastalıkları ile ilgili sigorta primleri devletçe karşılanmaktadır
Kalfa ve teknisyen olarak ilk işe girişte, genellikle asgari ücret alınmakta ancak işyerinin büyüklüğüne ve çalışanın bilgi ve becerisine bağlı olarak bu ücret artmakta, asgari ücretin 3 katını veya daha fazlasını bulmaktadır

DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER
- İlgili Eğitim Kurumları,
- Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Meslek Danışma Merkezi,
- Bünyesinde Meslek Danışma Merkezi bulunan Türkiye İş Kurumu İl ve Şube Müdürlükleri