Dükkan-Mağaza-Alışveriş Merkezleri

Dükkan-Mağaza-Alışveriş Merkezleri


Dükkan ve mağazalar, insanların alışveriş ettikleri yerlerdir {bak Alişverîş) Pazar yerleri ve panayırlar bilinen en eski alışveriş yerleriydi Pazar yerleri, insanların mallarını değiştirmek için rahatça bir araya gelebilecekleri önemli yol kavşaklarında kurulurdu Panayırlarsa daha çok dinsel kutlamalar sırasında kurulan büyük pazarlardı Bugün de dünyanın birçok yerindeki kent ve kasabalarda açık pazar yerleri vardır {bak SERGİ, FUAR VE PANAYIRLAR)

İnsanlar daha çok üretip, daha çok tükettikçe, malları üreticiden alıp tüketicilere ulaştıracak aracılar gerekli oldu İlk aracılar mallarını sırtlarına ya da atlı arabalara yükleyip, kasaba kasaba dolaşan gezgin satıcılardı Gezgin satıcılar 19 yüzyıla kadar işlevlerini sürdürdüler Beraberlerinde hemen hemen her çeşit mal bulunduran bu satıcılar, ayrıca gittikleri köy ve kasabalara dış dünyadan haber de taşırlardı Gene bu dönemde, evlerinde çalışan zanaatçılar mallarını sergilemek ve satmak için evlerinin ön odalarını dükkân olarak kullandılar

19 yüzyılda sanayileşmenin ve kentleşmenin gelişmesiyle birlikte büyük dükkân ve mağazalar açıldı Aynı çatı altında hemen hemen her çeşit malın satıldığı mağazaların ilki 1850'de Paris'te, ikincisi ise 1863te Londra'da açıldı ABD'deki ilk büyük mağazanın 1875'te Philadelphia'da açıldığı sanılmaktadır

19 yüzyılın ikinci yarısında İngiltere'de Woolworths, Marks and Spencer gibi mağaza zincirleri ortaya çıktı Mağazalar zincirinin ilk örneğinin, Thomas Lipton'un 1876'da İskoçya'da başlattığı bakkallar zinciri olduğu sanılıyor Lipton daha sonra sanayi kuruluşlarına ve İngiltere dışında çay ekim alanlarına sahip büyük bir şirkete dönüşmüştür

Mallar mağazalara çeşitli yollardan ulaşır Mağaza sahibi bazen malları doğrudan üreticiden alırsa da, küçük mağaza sahipleri malları genellikle toptancılardan alırlar Toptancılar halka doğrudan satış yapmayan, yalnızca mağazalara topluca mal satan tüccarlardır

Süpermarketler ve Alışveriş Merkezleri

Süpermarketler alışverişin tezgâhtar araya girmeden yapılması ilkesiyle çalışan mağazalardır Müşteri önceden paketlenmiş çeşit
Kanada'da Toronto kentindeki Eaton alışveriş merkezi aynı çatı altında çeşitli mağazalar barındırır

çeşit mallardan almak istediklerini bir sepete ya da arabaya koyar ve çıkışın yanındaki kasaya parasını öder İlk süpermarket 1916'da ABD'de açıldı 1930'larda bu tür mağazaların sayısı hızla arttı 1950'den sonra Avrupa'da da yaygınlaştı Süpermarketleri çekici kılan, fiyatlarının düşüklüğünün yanı sıra, istenebilecek hemen her şeyin bir arada bulunmasıdır

İçinde çeşitli mallar satılan çok sayıda dükkânın yer aldığı, lokanta, banka, bürolar gibi çeşitli hizmet birimleri ile spor ve eğlence yerlerinin bulunduğu büyük çarşıların ilk örnekleri Asya ülkelerinde rastlanan kapalı çarşılardır Bu tür çarşılardan en eskisi Halep'teki, 13 yüzyıldan kalma kapalı çarşıdır Irak, İran, Suriye, Türkistan ve Türkiye'de geçmişten kalma bu çarşılardan hâlâ yararlanılmaktadır Bu çarşılarda hemen her şeyin bulunduğu çok sayıda dükkânın yanı sıra kıraathaneler, mezat yerleri ve hanlar yer alır
Günümüzde büyük alışveriş merkezleri dünyanın büyük kentlerinin hemen hemen hepsinde kurulmuştur

Türkiye'de Dükkân ve Mağazalar

Eskiden Anadolu ve Rumeli köylerinde daha çok dikiş ipliği, çorap, mendil, boncuk gibi şeyler satan gezgin satıcılara çerçi denirdi Çerçiler katır sırtına yükledikleri camekânlı dolaplarda taşıdıkları malları köy alanlarında sergilerdi Ayna, tarak, iğne, iplik gibi malları yumurta, tahıl gibi ürünlerle takas ederlerdi
Türkiye'deki kapalı çarşılardan ilki 15 yüzyılda İstanbul'da II Mehmed döneminde yapıldı Zamanla genişletilerek bugünkü durumunu aldı (bak Kapali Çarşi) Bundan başka Osmanlılar zamanında Edirne, Bursa, Kayseri, Urfa gibi kentlerde de kapalı çarşılar yapıldı


Türkiye'de 19 yüzyılda Sultan Abdülaziz döneminden başlayarak büyük dükkânlara mağaza denmeye başlandı Büyük mağazalar I Dünya Savaşı yıllarından sonra ilk olarak İstanbul'da açıldı Bu mağazalar o yıllarda genellikle bonmarşe adıyla anılıyor ve daha çok yabancı etiketli mallar bulunduruyordu İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerde 1950'lerden sonra Ankara Pazarı, Migros, Gima ve Yeni Karamürsel gibi yiyecekten mobilyaya kadar hemen her çeşit malın satıldığı mağaza ve süpermarketler yaygınlaştı Bunlardan başka halka ucuz hizmet vermek amacıyla kurulan ve en çok tüketilen malların satıldığı bazı devlet destekli mağazalar da vardır Bunların en önemlisi, çeşitli il ve ilçelerdeki 217 mağazasıyla Sümerbank'tır 1988'de İstanbul'da açılan Galleria ise çeşitli sanat ve spor etkinlikleriyle halkın ilgisini çeken büyük bir kapalı eğlence ve alışveriş merkezidir