Ermeni Ulusal Hareketi Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti
1780 Zeytun Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu yönetimine karşı ilk *****lı isyanında bulunmuştur Bu isyanının temeli vergi olmuşdur Louise Nalbandian'a göre, bütün dünyada, Fransız İhtilali'nden sonra belirginleşen milliyetçilik hareketleri Osmanlı İmparatorluğu'nda etkisini gösterir Bunun sonucu olarak, önce Sırplar, Rumlar, Araplar ve sonra Arnavutlar kendi milli toplumunu devlet olarak kurmak için hem birbirleriyle hem de Osmanlı Devleti ile fikren ve fiilen çatışmaya girdi 19 yy'dan 20 yy'a geçildiği yıllarda Rumalr Sırplar, Bulgarlar Balkan Savaşları'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu'ndan siyasi olarak tamamen ayrıldılar Müslüman olmayan topluluklardan, fiziki olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun Türkiye topraklarına yakın olmaları nedeniyle, yalnızca Ermeniler bu anlamda bağımsız olamadılar Ermeniler gelişen milliyetçilik hareketlerinin etkisinde bağımsızlıklarını kazanmak için Hınçak ve Taşnak milli teşkilatlarını kurdu
Ermeni teşkilatların yöntemleri ve amacı önce Müslümanlarla Ermenileri birbirine düşürmek, isyan çıkarmak ve böylece Avrupa devletlerini *****lı müdahaleye zorlayarak, onların müdahalesi ve yardımı ile Doğu Anadolu'da Ermeni Devleti kurmaktı
II Abdülhamit Dönemi, 1876 - 1908
Taner Akçam'e göre, Doğu Anadolu üzerindeki Ermeni talepleri 1870'lerden beri Osmanlı Devleti için siyasi bir sorun olmuştu Hınçak ve Taşnaksutyun gibi Ermeni militan örgütleri 1894'ten itibaren bazı tedhiş eylemlerine giriştiler 1895'te Ermenilerin ayaklanma teşebbüsü sertlikle bastırıldı
1878 Berlin Kongresi Osmanlı Devleti'nden Doğu Anadolu'daki Ermenilerin Rus himayesine yönelmelerine engel olmak amacıyla bu bölgedeki Ermenilerin durumunu düzeltmeye yönelik bir dizi reform yapmasını talep etti Abdülhamid yönetiminin bu reformları ertelemesi ve bölgedeki Kürt aşiretlerini muhtemel bir Ermeni isyanına karşı *****landırma yoluna gitmesi üzerine Ermeniler arasında devrimci ve milliyetçi örgütler güç kazandı
1887'de Maraş'a bağlı Zeytun'da, Zeytun İsyanı (1887) Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı Aynı yıl, sosyalist Ermeniler Cenevre'de Hınçak Cemiyeti'ni kurdular Rusya'daki fikir akımlarından etkilenilerek kurulan bu cemiyetin amacı, reform hatta özerklik konusunda sultana baskı kurmaktı
15 Temmuzda 1890 Kumkapı Gösterisi Hınçaklılar'ın İstanbul Kumkapı'da olaylar çıkarmışlardır Bu olaylarda komitenin başlıca ileri gelenleri Megavoryan'ın yanında toplanmışlardır Kumkapı'da olalarının yönetimi için iki milis seçilmiştir Bunlar Cangülyan, ve Murad'dır Bu kişiler Patriği saraya götürmeyi bir taraf diğer taraf ise bildiriyi okuma sorumluluğunu üzerlerine almışdır
1891'de ise Siirt'e yakın Sason'da Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı 1894'te Ermeni Devrimci Federasyonu Diyarbakır'a bağlı Sason'da Osmanlı yönetimine karşı *****lı bir direniş örgütledi
1895'de Zeytun İsyanı (1895) Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı[10]
1895'te Van (1896) kentinde bir ayaklanma düzenlendi
24 Ağustos 1896'da Papken Siyuni önderliğinde Devrimci Ermeni Federasyonu'ndan bir grup fedai İstanbul'da Osmanlı Bankası'nı basarak dünya kamuoyunun ilgisini çekmeyi denediler Olay sonrası Avrupa elçiliklerinin müdahale ederek Babıali'nin devrimcileri tevkif etmesine ve cezalandırmasına izin vermemiş olmalarına rağmen banka işgali de dönemin büyük güçlerinin müdahale etmesini sağlayamamıştır[11] Bu olaylar sayesinde daha önceden etkin olan Hınçak ve Armenakan gibi örgütleri kenara iterek Ermeni ulusal hareketinin önderliğini ele geçirdi
21 Temmuz 1905 Yıldız suikast teşebbüsü II Abdülhamit'e karşı günü Ermeni sempatizanı Belçikalı Edward Jorris önderliğinde Taşnak örgütü tarafından Cuma selamlığından önce Yıldız Cami önünde düzenlenen suikast girişiminde bulunmuştur








1893, Antep Müslüman-Ermeni çatışmalarında yaralanan Ermenileri hastene kapısında bekleyerek linç edilmelerini engelleyen Hacı Ağa









Osmanlı Bankasını Basan Ermeniler Fransa'da









II Abdülhamit'e düzenlenen Yıldız suikast teşebbüsü





İkinci Meşrutiyet Dönemi
İkinci Meşrutiyet Devri 24 Temmuz 1908'de yeniden ilan edilmesiyle başlayan dönem Bu dönemde parlamenter demokrasi, seçim, siyasi parti, askeri darbe ve diktatörlük olgularıyla tanışmış, ve 600 yıllık imparatorluğun dağılması gerçekleşmişdir İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra derhal seçimlere gidildi Seçimleri İttihat ve Terakki kazandı Yeni parlamentoda 142 Türk, 60 Arap, 25 Arnavut, 23 Yunanlı, 12 Ermeni (Ermeniler arasında Taşnak 4 ve Hınçak 2 üye çıkardı), Sırplar 3, Yahudi 15 , Bulgar 4 üye çıkardı Toplam 12 üye ile Ermeniler azınlık haline geldiler
1908'de Ermeni komitacı Alev Başyan tarafından Van Valisi Ali Paşa öldürülmüşdür Ali Paşa Van'da yönetimde iken Osmanlıya bağlı Ermenileri bölgede desteklemiş yardımcılığına Ohannes Ferit Boyacıyan'ı, Gevaş kaymakamlığına ise onun kardeşi olan Armanak Efendiyi atamışdır
Jön Türk hareketi liderlerinin sürgünde olduğu zamanlarda Ermeni devrimcilerinin başı, anayasa projesinin gerçekleştirilmesi için verecekleri herhangi bir destek karşılığında, tamamıyla Ermeni olan bir ya da iki vilayetin oluşturulmasını kapsayabilecek bir adem-i merkeziyet politikası uygulanması umudunu taşımaktaydı[12] Ancak, 13 Nisan 1909'da İstanbul'da karşı devrimin ortaya çıkması ve devamında meydana gelen Adana olaylarında çok sayıda sivil Ermeni ölmesi, müslümanlarla gayrimüslimler arasındaki ilişkileri bozmuştur[13] Liberal bir İngiliz dostu olan Sadrazam Kamil Paşa'nın devrilmesinden kısa bir süre sonra İstanbul garnizonunda karşı-devrim niteliğindeki 31 Mart Ayaklanmas çıkmıştı Selanik'teki 3 Ordu, bu iki isyanı bastırdıktan sonra Babıali, Ermenilerle arasını düzeltmek için, Adana olaylarında zarar görenler için 30000 liralık yardım kararını onaylamıştır[13]
19 yüzyılın son döneminde, Kürt aşiretler Ermeni köylülerinin topraklarını ele geçirmişlerdi ve bu durum karşısında Osmanlı Devleti, bir harekette bulunmadığı için bir miktar Ermeni Kafkaslara göç etmişti İttihat ve Terakkicilerin devriminden sonra Taşnak Cemiyeti, toprak sorununun çözülmesi için hükümetin tartışmalı toprakların hak sahiplerine tazminat ödenmesini teklif etti[14] Hükümet ise bu talebe ilgi gösterdi Ancak, devletin kırsal alandaki otoritesinin zayıflamasından dolayı bu olaylar bir süre daha devam etti[15] 1912'den itibaren Kafkaslara göç eden Ermeniler topraklarına geri dönmeye başladı
1912'de İstanbul Hükümeti, Doğubeyazıt, Bitlis ve Van'da Kürt eşkıyaların Ermeni köylülerini öldürdüğü haberleri duyulduktan sonra olayların bastırılması ve eşkıyaların tutuklanması için Çerkez Ali Paşa'yı Bitlis'e gönderdi[16]








Ermeni Devrimci Federasyonudan Karekin Pastermadjian "Milletvekilleri Meclisi" Erzurum üyesi,









1909, Adana Müslüman Mahallesi yıkıntılar içinde Başlık:Müslümanlar bu minareden ateş ettiler









1909, Adanada Ermeni mahallesi olarak tanıtılan resimde görüldüğü gibi bitkilerle kaplı eskiden kalma bir Roma Kilisesi

Kaynak : Wikipedia