Yahudi Aramicesi Tarih

Tarih
İlk Kullanılışı
Aramice, İbranice gibi Kuzeybatı Sami dil ailesine mensup bir dildir ve bu iki dilin birçok ortak özelliği vardır MÖ 7yy'dan başlayarak Aramice Orta Doğu'nun Lingua franca'sı oldu Ticaret ve diplomaside kullanılan bu dili İbraniler henüz kullanmaya başlamamışlardı Eski Ahit'te anlatıldığına göre Yehuda kralı Hezekiah Asur elçisine Aramice konusmasını ister çunku halkın ne konuştuklarını anlamasını istemez
Adaptasyon
Belgesel kanıtlar İbranice'den Aramice'ye geçiş sürecindeki kademeleri şöyle açıklar:

Toplumda anadil İbraniceydi ve diğer Kenan dilleri de anlaşılırdı
Aramice uluslararası diplomaside ve dış ticarette kullanıldı
Devlet işlerinde Aramice kullanılmaya başlandı
Günlük hayatta kullanılmaya başlandı
Anadil durumuna geldi ve İbranice sadece dinsel amaçlı kullanıldı

Bu uzun süren geçiş döneminde geçişin süresini belirleyen etkenlerden bazıları ise toplumun sosyal, politik ve dini durumuydu
Yunan fethinden Diaspora'ya
MÖ 331'de Büyük İskender'in fetihleriyle bölgedeki Mezopotamya egemenliği sona erdi ve dominant dil Yunanca oldu Bölgedeki bazı gruplar ise Aramice dilinden vazgeçmemek için direndi Bu gruplar arasında zamanında Yehuda toprakları denen Filistin'deki ve Babil'deki Yahudiler de vardı Dini metinler halk tarafından anlaşılmasını kolaylaştırmak için İbranice'den Aramice'ye çevrildi Ölü Deniz parşömenleri, Mişna ve Tosefta'nın büyük bir kısmı Aramice yazılmıştır
Diaspora
MS 1 ve 2 yy'da Yahudi Aramicesi standart Aramice'den kopmaya ve kendi şeklini oluşturmaya başladı Babil Talmud'u Yahudi Aramicesiyle yazılan dini metinlerden bir tanesidir Diasporadaki Yahudiler bulundukları bölgedeki insanların kültürlerine adapte olup onların dillerini kullanmya başlayınca, aynı İbranice'de olduğu gibi, Yahudi Aramicesi sadece dini calışmalar için kullanılır oldu 13yy'da Yahudi Aramicesi halkın dili olmasından çıktıktan sonra bile Zohar Ispanya'da yine bu dille basıldı
Yirminci Yüzyıl
Sadece Aramice konuşan toplumların arasında kalan Yahudiler dillerini koruyabildiler Bu kişiler Urmiye Gölü ile Musul arasındaki bölgelere yayılmışlardır Senendec'de de bu dili konuşan Yahudiler bulunur Bu adı geçen bölgelerde Aramice konuşan Hıristiyan gruplar da vardır Örneğin, Zaho'daki Aramice konuşan Yahudi ve Hristiyanlar birbirlerini anlayabilirlerken, bu durum Senendec'deki Aramice konuşan Yahudi ve Hristiyanlar için geçerli değildir Bu dili konuşanların büyük bir kısmı bugün İsrail'de yaşamakta ve dillerini kaybetme riskiyle karşı karşıyadırlar Bijili lehçesiyle konuşan son kişi 1998'de Kuzey Irak'ta vefat etti; buna en yakın lehçe olan Barzani lehçesini konuşan 20 kişi kalmıştır ve bunların hiçbirinin anadili değildir Diğer Yahudi Aramicesi lehçelerini konuşan insanların nüfusunun 26000 kişi olduğu tahmin edilir

Kaynak : Wikipedia