Malta'daki Yahudilerin Tarihi

Malta'daki Yahudileri - Malta'daki Yahudiler Tarihi - Malta'daki Yahudileri Hakkında

Malta'daki Yahudilerin tarihi MÖ 1500'lere dayanır Her ne kadar nüfusları hiçbir zaman 1000'i geçmediyse de mevcudiyetleri İsrailoğulları'ndan Zebulun ve Aşer kabilelerin deniz yolculuklarına başlamasına kadar uzanır Günümüz Malta Yahudilerinin çoğu Sefarad olmasına rağmen Aşkenaz dua kitapları kullanılmaktadır

Antik çağ


Gozo adasındaki Xagħra'de Ġgantija'nın güney tapınağının iç apsitinde bulunan yazılar tarih öcesi İbranilerin varlığının kanıtıdır Fenikece olan bu yazı ("Babamız Yahve'ye olan sevgimiz için") 1912'de keşfedildi Milattan sonra Malta'ya ayak bastığı bilinen ilk Yahudi, gemisi MS 62'de ada yakınlarında batan Pavlus'tur Pavlus, adaya Hristiyanlığı yaymak için gitmişti


Roma döneminde Malta'daki mezar taşları Yunanca yazılar ve menoralarla dekore edilmişti Fatımiler döneminde sivil roller üstlendiler ve hatta bir Yahudi Sadrazamlığa kadar yükseldi

Ortaçağ


Ortaçağ'da Norman hakimiyetinde Malta'daki Yahudi nüfusu doruğa ulaştı 1090'da adayı işgal eden Normanlar döneminde ana adada 500, Gozo adasında 350 Yahudi bulunuyordu Yahudi toplumu genel olarak kalkındı ve gettolarda yaşama zorunluluğu yoktu Yahudilerin çoğu tarımla veye ticaretle uğraştı Bilinen mistiklerden Abraham Abulafia 1285'ten 1290'larda ölümüne kadar Comino'da yaşadı


1435'te Università Yahudilere uygulanmak üzere hazırlanan vergileme sisteminin kaldırılmasını talep etti Bu durum Malta ve Gozo Yahudi cemaatlerinin yanı sıra Sicilya'nın Malta elçisi olan Gozitalı Yahudi Xilorun tarafından hoş karşılandı 1479'da Malta ve Sicilya Aragon Krallığı altında birleşince adadaki Yahudiler 1492'de Elhamra Kararnamesiyle kovuldu İspanyol Kraliyeti, adanın çoğunluğunu oluşturan Yahudilerin gitmeleriyle oluşacak maddi kayıp için tazminat istedi


Malta Yahudilerinin nereye gittiği bilinmezken Levant'taki Sicilya cemaatine katılmış olmaları muhtemeldir Sicilya Yahudilerinin çoğu gibi Malta'daki birkaç düzine Yahudinin konverso olarak adada kalmış olması büyük bir olasılıktır Buna kanıt olarak ise Malta'daki bazı soyadların Yahudi kökenli olduğu gösterilir


Ortaçağ'da Mdina Malta'nın başkentiyken şehrin nüfusunun üçte biri Yahudiydi Mdina'daki sinagog 1693'teki depremle yıkıldı Yahudi noterler tarafından İbrani alfabesi kullanılarak Maltaca yazılan tapu ve diğer belgeler bugün Mdina Katedral Müzesi'nde bulunmaktadır Bu belgeler bilinen en eski Maltaca yazılmış metinler olup 14yy'a dayanır

Rönesans


1530'da İspanyol V Karl Malta'yı Hospitalier Şövalyelerine verdi Şövalyeler adaya 1798'e kadar hakim oldu; birçok Sicilya'lı konverso şövalyelerin Rodos'taki Yahudilere karşı liberal tavırlar sergilediğini bildiğinden buraya taşındı fakat dinlerini gizli tutmaya devam etmek zorundaydılar Malta Seferi sırasında Yahudiler umut olmamasına rağmen St Elmo Kalesi'ni korumak için gönüllü oldu Bu zamandan sonra Yahudiler adına özgürlük kalmadı Ticaret için gelen gemilerdeki Yahudiler rehin alınıp Yahudi toplumlarından fidyeler isteniyordu Bu sebeple bu dönemde Malta'da Yahudiler köleleştirilmiş ve Yahudi edebiyatı Yahudi kölelere konu olmuştur Ülkeyi ziyaret etmek isteyen özgür Yahudiler ise sadece Valletta limanını kullanabiliyordu, bu yüzden bu limana halen Yahudi geçiti denmektedir

Günümüz


Günümüz Malta Yahudi cemaatinin çoğunluğu 1798-1800 arası Fransız hakimiyeti ve ardından Britanyalı hakimiyeti döneminde Cebelitarık, İngiltere, Kuzey Afrika, Portekiz ve Türkiye'den gelen göçmenlerden oluşur 1805'te yabancıları hedef alan seferberlikte Yahudiler de nasibini aldı 1846'da Trablusgarp'lı bir haham ülkenin ilk modern hahamı oldu


20 yüzyılın başlarında her zaman bir haham bulunmadığından törenleri icra etmek için hahamlar Sicilya'dan getirtiliyordu II Dünya Savaşı'ndan önce Nazi Almanyası'ndan kaçan Yahudilere vize uygulamayan tek Avrupa ülkesi olduğu için birçok Yahudi Malta'ya kaçtı Büyük miktarda Malta Yahudisi İngiliz ordusuna katılıp Almanlara karşı savaştı


Bugün Malta'da, gençler yurtdışına göç ettiğinden çoğunluğunu yaşlıların oluşturduğu 25 Yahudi ailesi kalmıştır Malta Yahudilerinin çoğu başkentte yaşamaktadır Kudüs'ten şehita, İsrail'den kaşer şarap ve İngiltere'den matsa tedarik etmektedirler Erkek çocuk doğduğunda mohel Roma'dan getirilmektedir Yerel yassı ekmekleri ftira ve geleneksel Malta ekmeği kaşerdir


ABD ve Birleşik Krallık'ın bağışlarıyla 2000'de bir sinagog inşa edildi Bu sinagog, Yahudi Merkezi'ni yöneten Malta Yahudi Kuruluşu kontrolündedir Malta kurulduğundan bu yana İsrail ile dostane ilişkiler içerisindedir