Emziren Annelerde Doğum Kontrolü

Pek çok memeli türünde emzirmek doğurganlığı bastırır Emme uyarısı; sağlıklı ve beslenmesi normal kadınlarda doğurganlığın baskılanmasını sağlayan doğal bir fizyolojik sinyaldir Emme uyarısı, kadınlarda beyinden prolaktin hormonu salınımını arttırır ve adet döngüsünü düzenleyen gonadotropin serbestleştirici hormonunu etkileyerek yumurtlamayı baskılar Kadınlarda emzirmeye bağlı adet görmeme süresi emzirmenin sürekliliği ile orantılıdır




Genellikle gebelik süresi, doğum sonrası korunma süresi üzerinde etkili olmaktadır Çok erken, prematüre doğum yapan annelerde doğum sonrası korunma süresi zamanında doğum yapan annelere göre daha kısa olmaktadır

Tam emzirme olarak bilinen süreç doğum sonrası 6 ila 9 ay arasında korunma sağlayabilmektedir Tam emzirme, gece ve gündüz bebek her istediğinde, günde en az 6, en fazla 10 kez, her iki memeden en az iki dakika yalnızca anne sütü ile beslenmesidir Ara sıra verilen (haftada iki kez toplam 60 ml’yi aşmayan), mama ya da sıvı gıdalar bunun dışındadır Doğum sonrası ilk 6 ayda adet görmeyen kadınlarda tam emzirme %98 korunma sağlamaktadır ki bu oran kombine doğum kontrol hapları etkinliği ile aynıdır Adetlerin başlaması ile ve doğum sonrası 6 aydan itibaren yumurtlama ihtimali artmaktadır Tam emzirme ya da tama yakın emzirme döneminde kadınların yaklaşık %70’i doğum sonrası ilk 6 ayda, %37’si ilk 1 senede adet görmemektedir Tam emziren kadınlarda doğum sonrası ilk 8 hafta içerisinde hafif vajinal kanama ya da lekelenme izlenmektedir ama bu kanama yumurtlamaya bağlı değildir

Emzirmeyen kadınlarda beyinde adet döngüsünü düzenleyen gonadotropin hormonları erken lohusalık döneminde düşük seviyededir, doğum sonrası 3 ila 5 haftalarda ise emzirme hormonu prolaktin seviyesi ile birlikte normal değerlere ulaşırlar Emzirmeyen kadınlarda ortalama yumurtlama zamanı doğumdan sonra yaklaşık 45 günde oluşmaktadır Yumurtlamanın en erken başlama süresi ise emzirmeyen kadınlarda doğumdan sonra 25 günde izlenmiştir

Tam emzirme kuralı dışında emzirme, doğum sonrası adet görmeyen kadınlarda bile yumurtlama dolayısıyla gebe kalma ihtimalini arttırır Tam emzirme kuralı dışında emzirme doğum sonrası yaklaşık 10 hafta koruma sağlayabilmektedir Doğumdan sonra 6 ayda bebeğe ek gıdalar başlanması ile bebek daha az emmekte ve annede yumurtlama ihtimali artmaktadır

Doğumdan sonra emzirme gebelikten koruyucu etki göstermekle birlikte bu etki anne bebek iletişimi, emzirme sıklığı, süresi, annenin beslenmesi ile değişkenlik gösterebilmektedir

Özellikle çalışan annelerde emzirme sıklığı azaldıkça koruma etkinliği de azalabilmekte bu nedenle etkili koruma yöntemlerinin doğum sonrası doğru zamanda uygulanması önem taşımaktadır Doğum sonrası kontrol yöntemlerinin uygulanması tam emziren annelerde 3 aydan, tam emzirmeyen annelerde ise 3 haftadan itibaren önerilebilir

Doğumdan sonra tercih edebileceğiniz doğum kontrol yöntemleri

• Klasik doğum kontrol hapları (kombine oral kontraseptifler): Emziren annelerde süt miktarını ve kalitesini azaltmakta dolayısıyla emzirme süresini kısaltabilmektedir, bu nedenle doğum sonrası korunma yönteminde ilk seçenek olarak tercih edilmemektedir Emzirmeyen kadınlarda kombine doğum kontrol hapları doğumdan sonra 3-4 haftada başlanabilir Doğum sonrası en çok tercih edilen doğum kontrol yöntemleri sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları (minipill), hormon içeren ya da içermeyen rahim içi araçlar (spiral) uygulaması, yalnız progesteron içeren enjeksiyonlardır

• Rahim içi araçlar: Doğumdan hemen sonra uygulanabilir fakat rahimden kayarak atılma ihtimalleri yüksek olabilir bu nedenle doğum sonrası 4 ila 8 haftada uygulanmaları önerilmektedir Özellikle doğum sonrası kansızlığı olan (anemik) veya adet dönemleri ağrılı olan annelerde hormon içeren rahim içi araç uygulaması önerilmektedir Adet süresini, miktarını azaltarak kansızlığı önlemekte ve adet dönemi ağrıları azaltmaktadır Annenin adet kanamaları başlamışsa, kanama döneminin sonunda uygulanabilir Rahim içi araçlar emzirmeyi ve bebeğin sağlığını etkilemez, etkinliği yüksektir, uzun süreli koruma sağlar, çıkarıldığında doğurganlık hemen geri döner Uygulama sonrası kontrol ve sorun yoksa yıllık sağlık kontrolleri yeterlidir

• Yalnız progestin (medroxyprogesterone acetate) içeren enjeksiyonlar: Anne bebeğini emzirmiyorsa doğum sonrası 3-4 haftada, emziriyorsa 6 hafta sonrası uygulanabilir Bu yöntemin etkinliği yüksektir, emzirmeyi olumsuz etkilemez hatta süt miktarını arttırdığı rapor edilmektedir, cinsel ilişkiyi etkilemez, kanama miktarını dolayısıyla kansızlığı azaltır, adet sancılarını azaltır Adet düzensizliklerine, lekelenme tarzı ara kanamalara neden olabilmektedir Yöntem uygulandıktan sonra etkilerinin geçmesi ve doğurganlığa dönüş yaklaşık 6 ya da 8 ay arası zaman alabilir

• Deri altı implantları: Emzirmeyen annelerde doğumdan 3-4 hafta sonra, emziren annelerde ise 6 hafta sonra uygulanabilir Etkili koruma sağlar, anne sütü miktar ve niteliğini, bebeğin sağlığını etkilemez, kullanımı kolaydır Adet kanamalarında düzensizlik ve lekelenme yapabilir

• Doğum sonrası tüplerin bağlanması: Doğumdan sonra tüplerinin bağlanmasını (tüp ligasyonu) tercih eden, ileride doğum isteği olmayan annelerde bu işlem sezaryenle doğum sırasında, doğumdan sonraki ilk haftada ya da doğum sonrası 6 haftadan sonra uygulanabilmektedir

Dikkat etmeniz gerekenler

Anne doğum sonrası emzirme, adet görme ve cinsel ilişki sıklığına bağlı olarak yeni bir gebelikle karşı karşıya kalabilir Doğum sonrası korunma kadındaki fizyolojik değişiklikler ve bebeğe etkileri yönünden özenli bir yaklaşım gerektirmektedir Aile planlaması hakkında bilgilendirmenin doğum öncesinde başlaması yararlıdır Anne ve bebek sağlığı yönünden emzirme mutlaka özendirilmeli ama beraberinde etkin koruma yöntemlerinin doğru zamanda uygulanması sağlanmalıdır Emzirme, belli koşullarda ve belli bir süre için gebelikten koruyucudur ve anne adaylarının bu konuda bilinçlendirilmesi önemlidir

Doç Dr Belgin Selam

Kaynak :Anneyizbiz