Uyku Felci (Karabasan)

Uyku Felci (Karabasan)

Uyku felci, uyandıktan hemen sonra (hypnopompic felç olarak da bilinir) veya, seyrek olarak, uykuya dalmadan hemen önce (hypnagogic felç olarak da bilinir), bedenin geçici olarak hareket edememesi (felç olması) ile karakterize edilen bir durumdur

Fizyolojik olarak, REM atonia olarak da bilinen REM uykusu sırasında oluşan normal felç ile yakından ilgilidir Buna göre bazı bilim adamları ve fizikçiler bunun uyku döngüsünün "doğal" bir etkisi olduğuna inanır Uyku felci beyin REM durumundan tamamen uyanık duruma geçse de beden felcinin devam etmesi durumunda oluşur Bu durum, kişinin bilincinin tamamen açık olmasına rağmen hareket edememesine sebep olur Ayrıca bu durum ile birlikte hypnagogic halüsinasyonlar olabilir

Çoğu zaman, uyku felcine uğraya kişi tarafından bunun bir rüya sebebiyle oluştuğuna inanılır Bu yüzden, insanların hareket etmek istese de hareket edemediği rüya sayısı bu kadar fazladır Uyku felcinin sebep olduğu halüsinasyonlar bazen durumun normal bir rüya olarak algılanmasına, bazen de oda içerisinde hayali şeyler görülmesine sebep olur

Uyku felcinin başlıca belirtisi uyanma öncesi veya uyuma öncesi görülen kısmı veya geçici iskelet kası felcidir Diğer bir deyişle, bir kişinin uykuya dalarken veya uyanırken hareket edememesi veya konuşamaması hissidir Uyku felci ile birlikte hypnagogic halüsinasyonlar olabilir Bu halüsinasyonlar işitsel, dokunsal ve/veya görsel olabilir Uyku felci kişi tekrar REM uykusuna dönmeden önce veya tamamen uyanmadan önce birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir Çok uç durumlarda, 4-5 saat sürdüğü de bilinmektedir

Uyku felci, rüya gören bir kişinin rüyasında yaptığı hareketleri aynen yapmasını engellemek için REM uykusu süresince oluşur Uyku felcinin fizyolojisi hakkında çok az şey bilinir Bununla birlikte, uyku felcinin beynin pons bölgesindeki motor nöronların post-sinaptik inhibisyonu ile bağlantılı olduğu önerilmektedir Özellikle, düşük seviye melatonin kasların uyarılmasını engelleyecek şekilde sinirlerdeki depolarizasyon akımı durdurabilir, ve rüyada yaşanan fiilin gerçekte yaşanmamasını sağlayabilir (mesela, rüyasında koştuğunu gören bir kişinin gerçekte koşmasını engellemek gibi)

Ayrıca, bu düzensizliği yaşayanlar ve narkolepsiden muzdarip olanlar arasında belirgin bir ilişki vardır Fakar, değişik çalışmalar çoğu insanın hayatlarında en az bir kez uyku felci yaşadığını göstermektedir

Bazıları, değişik faktörlerin uyku felci ve halüsansyonların yaşanma olasılığını arttırdığını rapor etmişlerdir Bunlar :

* Sırt üstü yatmak
* Düzensiz uyuma saatleri; şekerlemeler, çok veya az uyumak
* Fazla stres
* Ani çevre/yaşam tarzı değişiklikleri
* Olaydan hemen önce görülen berrak rüya Ayrıca berrak rüya durumuna girebilmek için kullanılan bilinçli indüksiyon yaygın bir yöntemdir
* Yapay uyku yardımcıları ve antihistaminler

* Çin halk kültüründe, uyku felci "gǔi yà chúang" ( kelimesi kelimesine : "Hayalet yatağa basıyor": :hayalet, : basmak, : yatak), olarak bilinir İnanışa göre bir ruh veya hayalet uyuyan kişinin üzerinde oturup veya yatıp uyku felcine sebep olur Bu ölümün güçleri tarafından, küçük çapta ruhun ele geçirilmesi olarak düşünülür ve genellikle kurban bir zarar görmez

* Hindistan'da, uyku felci hakkında iki düşünce vardır Bunlardan biri uyku felcinde olduğu gibi uyurken bilincin açık olması aydınlanmaya ulaşırken görülen işaretlerden biri olmasıdır Fakat aynı zamanda kendi aydınlanması için yol alan kişilere saldıran rakshasanın da (Hindu şeytanlar]]) bir hareketidir

* Japonya'da, uyku felci kanashibari (, kelimesi kelimesine: "aaaal içerisinde bağlanmış olmak": kana: aaaal, shibaru: bağlı olmak"), olarak bilinir

* İskandinavya mitolojisinde, uyku felcine bir Mara sebep olur, ya da bir mare - kabuslara da sebep olabilen kötü bir dişi hayalet İlk olarak Norse Ynglinga destanında görülmüştür, fakat bu inanış muhtemelen daha eskidir "Mara"; eski Norveççe, İsveççe ve İzlandaca ismidir, "mare" ise Norveççe and Danimarkacadır

* Newfoundland'de , yaşlı bir cadının ziyareti olarak bilinir, Newfoundland İrlandacası ile Ag Rog)

* Meksika'da, subida del muerto (tepeye tırmanan ölü) olarak bilirnir

* Yunanca'da, mora (Yunanca: μώρα) olarak bilinir, isim Slav bir kökenden gelmektedir

* Almanca'da, Hexendrücken (cadı basması) olarak bilinir

* Tükçe'de, karabasan olarak bilinir Türkiye'deki genel inanışa göre bu aaaafiziksel bir olaydır ve özellikle inançlı insanlar buna bir cinin sebep olduğuna inanırlar, ve bazı dualar tavsiye ederler

* Hazaragi dili'nde, Syahi Zer Kado (basan mürekkep) olarak bilinir

* Güney Birleşik Devletler'de, insana binmiş bir cadı olarak tarif edilir

* Kore'de, Gawiaaaaim, ( kelimesi kelimesine: "Gawi tarafından bastırılmak"), olarak bilinir Gawi'nin anlamı tam olarak belli değildir fakat genellikle "ruhlar" veya "şeytanlar" olarak bilinir

* Endonezya'da, Cavali insanlar tindihan derler, yerel lehçede okunuşu "tindhihen" (üzerine uzanılmak)

* Filipinler'de, uyku felci genellikle Bangungot ile bağdaştırılır

* Vietnam'da,uyku felci, anlamı insanın üzerinde bastıran bir hayalet veya ruh olan "ma đè" olarak bilinir

* Antiller'de, "duppy tarafından binilmek" olarak bilinir

* Ortaçağ Avrupasında uyku felci, mara, incubi, succubi, diğer şeytanlar ve büyücülüğe bağlanırdı İngiltere'de insanlar uyurken cadıların insanların göğsüne bindiğine, ve nefes alamama, kıpırdayamama gibi hislere bunların sebep olduğuna inanırdı

* Geleneksel Rusya inanışında uyku felcine, kötü evlilik, ihanet için ev halkını cezalandıran ev ruhu domovoi sebep olur

* Gelenksel İslam kültüründe uyku felci bir cin ile açıklanır; insanlara benzeyen ve dünyada yaşayan bir ırk "Cin" kelimesi kelime olarak gizli, görünmez, ıssız, yabancı olan herşey için bir yan anlam olarak kullanılır ve Kuran tarafından doğrudan işaret edilen iki yaratılmıştan biridir (diğeri de insandır) İslami kaynaklarda, and İslam iliminde, Cinler irade sahibi, dolayısıyla insanlar gibi yaptıklarından sorumlu yaratıklar olarak tanımlanmıştır Onlar da insanlar gibi yaşarlar ve ölürler, toplum olarak yaşarlari bir kültürleri ve dinleri vardır

* Laos kültüründe, "hayalet seni sessizleştiriyor" diye çevrilebilen "pee um" diye bilinir İnanışa göre hayalet geceleri gelir, kurbanın kollarını ve bacaklarını tutar, üzerine bastırır, hatta ses çıkartamasın diye ağzını bile kapatır

* Finlandiya dlinde kabusa painajainen denir, fakat kelime olarak "basmak" demektir Uyku felcinden esinlenilerek böyle bir kelime kullanıldığı düşünülüyor

* Macaristan halk kültüründe uyku felcine "lidércnyomás" ("lidérc: basmak") ve "lidérc", "boszorkány", "tündér" veya "ördögszerető" gibi doğa üstü varlıklarla ilişkilendirilebilinir"boszorkány" kelimesi Türkçe kökü "bas-"'tan türemiştir

* Bilimadamları uzaylı kaçırmaları, beden dışı seyahat, ve diğer paranormal olaylarından birçoğunun aslında uyku felci sırasında yaşananların yanlış yorumlanmasından kaynakandığını düşünüyor

Karabasanın Sebebi

Uyku Felci (Karabasan)

Halk arasında 'karabasan' olarak bilinen uykudan uyanamama hali ruhsal bir sorundan kaynaklanmıyor Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof Dr Atilla İlhan, karabasanın bir hastalık olmadığını söyledi Prof İlhan, uyurgezerlerin uyku felcini yaşamadıkları için uykularında hareket ettiklerini belirtti

Uykudan uyandınız, bilinciniz açık ama bir türlü kendinize gelemiyorsunuz Üzerinize kapkara bir ağırlık çökmüş sanki, kalkmak istiyor ama kıpırdayamıyorsunuz Bağırıyorsunuz ama sesiniz çıkmıyor Tam boğulmak üzere iken son bir hamle ile silkinip gözlerinizi açtığınızda kâbus bitiyor Halk arasında 'karabasan' denilen bu hale cinlerin, kötü ruhların veya psikolojik rahatsızlıkların sebep olduğu düşünülür Sık sık bu tür uyku sorunu yaşayan kişiler de kendilerinde psikolojik bir bozukluk olduğunu sanarak üzülürler Oysa karabasanlar, bir hastalık veya bozukluktan kaynaklanmıyor Dünyanın her yerinde insanların aynı şekilde tarif ettiği ve tıp dilinde 'uyku felci' denilen bu hal, tamamen uyku sırasında gelişen fizyolojik bir durum sebebiyle oluşuyor Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof Dr Atilla İlhan, uyku felcinin bir hastalık olmadığını, sebepleri ortadan kaldırılınca düzeleceğini söylüyor



İnsan uyurken belli aralıklarla REM ve NonREM denilen evreler yaşıyor Rüyalar REM döneminde görülüyor İnsan beyni, rüya görürken geçici olarak vücudu hareketsiz hale getiriyor yani felç ediyor Bu sayede insan rüyasında yaptığı hareketleri gerçekte yapamıyor Prof Dr Atilla İlhan, "Eğer bu felç yaşanmasa, mesela rüyasında futbol oynadığını gören kişi gerçekte de bacaklarını hareket ettirirdi Veya gerçekte de yürür, konuşurdu Uyurgezerliğin sebebi de bu felcin yaşanmamasıdır" diyor Prof Dr Atilla İlhan'ın verdiği bilgilere göre, uyku felci, beyin uyanıp bilinç açıldığı halde bedendeki felcin devam etmesi durumunda yaşanıyor İnsan bedenini hareket ettirmeye, gözlerini açmaya, konuşmaya çalışıyor ama vücudu hâlâ felç olduğu için bunu başaramıyor ve korkuyor Bu hal, kişi tekrar REM uykusuna dönmeden önce veya tamamen uyanmadan birkaç saniye veya birkaç dakika sürüyor Nadiren çok uzun sürdüğü de oluyor Uyanma ile felç halinin bitmesi gerekirken bu tarz bir irtibatsızlık yaşanmasının sebebi tam olarak bilinemiyor İlhan, hasta hi-kâyelerine göre tespit edilen etkenleri şöyle açıklıyor: "Uyumadan önce ağır yemek veya uzun süreli açlık hali, stresli bir yaşam tarzı, çok uyumak veya az uyumak, düzensiz uyku saatleri, yanlış ve rahatsız bir yatma şekli gibi birçok etken uyku felcine sebep olabilir Düzenli ve yeterli uyuma, stresten uzak durma, akşam yemeklerine dikkat etme gibi tedbirlerle bundan kurtulmak mümkün"

İlhan'a göre, bazen tam uykuya dalacakken boşluğa basmış gibi hissedip ürkmek de vücudun REM dönemine geçerken aniden felç olmasıyla ilgili ve herkeste olabilir Ancak, derin uyku sırasındaki 'atma' denilen bacak hareketlerine dikkat edilmesi gerekiyor Çünkü bunların sara nöbeti olma ihtimali yüksek

Uyku felci Halk arasında kara basan olarak da bilinir, uyandıktan hemen sonra hipnopompik felç olarak da bilinir veya seyrek olarak, uykuya dalmadan hemen önce, bedenin geçici olarak hareket edememesi felç olması ile karakterize edilen bir durumdur

Karabasan yada Al Karısı şeklinde isimlendirilen olay cin yada cinlerin eseridirGenelde uyku ile uyanıklık arası bir durumda olur Çoğunlukla uykudan uyandığınızı sanırsınız Ancak aslında uyku hali devam eder Bu arada bir çeşit halüsinasyon görürsünüz Herkes de ayrı bir senaryo söz konusudur

Karabasan Tıptaki adı uyku felcidir İnsanlar rüya gördükleri Rem uykusu sırasında, göz ve solunum kasları dışında tamamen fizyolojik bir felç durumundadırlar Hiçbir kasları çalışmazBöyle olmasaydı, biz rüyalarımızı oynar hale gelirdik Rüyamızda ne yapıyorsak, yatakta da onu yapmaya başlardık Bazen rüyadan uyandığımızda beynimiz uyanık ve etrafın farkında olduğumuz halde, hareket edemez, ses çıkaramaz ve göğsümüzün üzerinde bir ağırlık varmış gibi hissederizBunu herkes hayatının bir döneminde en az bir kez yaşamıştır Korku verici bir durumdur Ama saniyeler içinde kendiliğinden düzelirKarabasanın olma nedeni uykudan uyanmamıza rağmen REM uykusundaki fizyolojik felç halinin, uyanır uyanmaz çözülmemesine bağlıdır