Atmosfer Nedir?

Atmosfer Nedir?

Atmosfer Yüksekliğe Göre Değişir

Hayvanlar ve bitkiler ancak atmosfer içinde yaşayabilir, çünkü atmosfer onları dış tehlikelerden (göktaşları, morötesi ve kozmik ışınlar) korur, onlara hem ısı, hem de yaşamaları için mutlaka gerekli olan oksijen gibi maddeleri sağlar Bunun için astronotlar, sürekli olarak, yapay bir atmosferin yaratıldığı bir kabinde veya uzay elbisesi içinde yaşayabilirler

Yerden yukarıya yükseldikçe, atmosferin tekdüze olmadığını anlarız: basıncı, yoğunluğu, sıcaklığı ve bileşimi, yükseldikçe değişikliğe uğrar Yükseklik sıfırken, yani deniz düzeyinde, Dünya'yı saran tüm hava kalınlığının yükünü taşırız Atmosfer basıncı denilen bu yük oldukça önemlidir: santimetrekareye l kg'dan fazla düşer (l 033 gr) Biz yükseldikçe bu basınç azalır Bu olayı dağcılar çok yüksek tepelere, örneğin Himalayalar'a (8 000 metre) tırmandıkları zaman daha iyi anlarlar Astronotlara gelince, uzay giysilerinden çıkacak olsalar, Dünya'da olduğu gibi vücutları her yandan basınç altında bulunmayacağı için düpedüz patlarlar

500 Kilometre Yükseklikte Atmosfer

Sıcaklık da aynı şekilde değişir; önce azalır, sonra yavaş yavaş artarak çok yükseklerde birkaç yüz dereceye ulaşır Atmosfer, sıcaklık derecesinin düşey doğrultuda değişmesi göz önünde tutularak, şu tabakalara ayrılmıştır: troposfer (yükseldikçe ısı, belli bir oranda eksilir), stratosfer (ısı değişmez denilebilecek bir durumdadır), mezosfer (ısı önce artar, sonra eksilir), termosfer (yükseldikçe ısı artar)

Vazgeçilmez Bir Korunma

Güneş, bizi aydınlatan ışık ışınlarından başka morötesi ışınlar da yayar; ama morötesi ışınlar yaşam için o kadar tehlikelidir ki, eğer bunlar yere kadar ulaşabilseydi yeryüzünde yaşama olanağı bulunmazdı Neyse ki, 25 kilometre kadar yukarıda, bu ışınları geniş ölçüde durduran bir ozon tabakası vardır Ama bunların bir kısmı gene de atmosferden sızarak yere ulaşır Tedbir almadan uzun süre güneş banyosu yapan dikkatsizlerin vay haline!

Tüm meteoroloji olayları atmosferde olup biten hareketlerden doğar Bu hareketlerin yarattığı yağmur yeryüzünde yaşamın sürüp gitmesini sağlar

Atmosferin Katları

Atmosfer, yerçekimi etkisiyle iç içe kürelerden meydana gelmiştir Bunların yoğunlukları ve bileşimleri birbirinden farklıdır

Troposfer: Atmosferin en alt tabakasıdır Ekvator üzerindeki kalınlığı 16 - 17 km, 45° enlemlerinde 12 km, kutuplardaki kalınlığı ise 9 - 10 km dir Bunun nedeni, Ekvator’daki hava kütlelerinin ısınarak yükselmesi, kutuplarda ise soğuyan havanın ağırlaşarak alçalmasıdır iklim olayları troposferin 3 - 4 km lik kısmında meydana gelir Çünkü, iklim olaylarında çok etkili olan su buharı troposferin 3 - 4 km lik kısmında bulunur Troposfer daha çok yerden yansıyan ışınlarla ısınır Atmosferdeki gazların % 75'i troposfer katında bulunmaktadır

Stratosfer: Troposferden itibaren 17 - 30 km ler arasında bulunur Bu tabakada su buharı olmadığı için, iklim olayı görülmez Stratosferde sıcaklık değişimi yok gibidir Sıcaklık –45°C civarındadır Stratosferde yerçekimi çok azaldığı için cisimler gerçek ağırlıklarını kaybederler Üst kısımlarında ozon gazı bulunur

Şemosfer: Stratosferden sonra 30 - 90 km ler arasında bulunur iki kısımdan oluşur

a Ozonosfer: içerisinde bulundurduğu ozon gazından dolayı bu ismi almıştır Güneş’ten gelen ve canlı yaşamı için zararlı olan ışınları (Ultraviyole ışınları gibi) tutar Bundan dolayı canlıların koruyucu katıdır Dünya’nın aşırı ısınıp, soğumasını önler

b Kemosfer: Bu katmana kemosfer denilmesinin nedeni, içerisinde bazı kimyasal olayların meydana gelmesidir Az miktarda zararlı ışınların tutulması burada da görülür

İyonosfer: Şemosferden sonra 90 - 300 km’ler arasında bulunur Bu tabakadaki gazlar ultraviyole ışınlarının etkisi ile iyonlara ayrılmıştır iyonlaşma sırasında açığa çıkan enerji ile sıcaklığı yükselmiştir (250°C) iyonlar arasında elektron alışverişi son derece fazladır Bundan dolayı haberleşme sinyalleri, radyo dalgaları bu tabakadan yansır

Eksosfer: Atmosferin en üst ve en dış sınırını oluşturur Eksosferde bazı gaz molekülleri yerçekimi etkisinden kurtularak uzaya kaçar Bu nedenle dış sınırı kesin olarak tespit edilememekte, 10000 km ye kadar çıktığı sanılmaktadır

Atmosferin Faydaları
a İklim olayları meydana gelir
b Canlı yaşamı için gerekli gazları ihtiva eder
c Güneş’ten gelen zararlı ışınları tutar
d Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller
e Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller
f Uzaydan gelen meteorların parçalanmasına neden olur
g Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak, gölgede kalan kısımların da aydınlanmasını sağlar Bir başka ifade ile gölgelerin tam karanlık olmasını önler
h Işığı, sesi, sıcaklığı geçirir ve iletilmesini sağlar
i Hava akımları sayesinde gündüz olan kesimlerin aşırı sıcak, gece olan kesimlerin de aşırı soğuk olmasını engeller

Atmosfer Görsel