İnsan Doğadan Nasıl Yararlanır

İnsan doğadan nasıl yararlanır

Çevrede insanlar doğadan nasıl yararlanıyor

İnsan bulunduğu doğal çevrenin bir parçasıdır ve doğal çevreyi oluşturan doğal unsurlarla etkileşim içindedir Beslenme, giyinme ve barınma gibi bir çok temel ihtiyacı doğal çevre ile ilişkilidirİnsanlar toprağı işleyerek çeşitli ürünler elde eder Ancak bu ürünler yeryüzünün farklı bölgelerinde çeşitlilik gösterir

Doğal Çevremizin Sınırlılığı

Tarih boyunca insanlar do*ğal kaynakların sınırsız olabile*ceğini düşünmüşlerdir Bu da insanların uzun yıllar boyunca doğal kaynakları bilinçsizce kullanmasına yol açmıştırİhti*yaçların çeşitlenmesi, tüketi*me bağlı olarak doğa ve insan arasındaki dengeyi doğanın aleyhine bozmuş, doğal çev*renin tahribatıyla birlikte za*manla açlık ve fakirlik hızla iler*lemiş ve ekolojik dengede bo*zulmalar meydana gelmiştir

- Topraklar; Erozyon, kentleşme ve kirlenme ile azalmakta

- Ormanlar çeşitli nedenlerle yokedilmekte ve yerine yenisi oluşamamakta

- Tatlı sular yanlış kullanımdan dolayı hızla kirlenmekte ve nüfusun hızlı artması ile tüketimi de artmakta

- Su ürünleri; teknolojinin gelişmesiyle hızla tüketilmekte ve mercan resifleri zarar görmekte ve doğal denge bozulmaktadır

Toprak ve Orman Sınırlılığı

Toprak, üzerinde tüm canlıların barınıp yaşadığı ve beslenmesi için gerekli ürünlerin yetiştiği canlı bir varlıktır ve yaşamın kaynağıdır

Toprak; hava, su ve diğer doğal kaynaklar gibi insan yaşamı için önem taşıyan kısıtlı bir değerdir Doğal değişim döngüsü içinde atık*ların emilmesini sağlayan bir filtre olma özelliği yanında organizmalar için yaşam alanı, madenler ve suyun saklanması içinde bir depo görevi görür Sosyoekonomik faaliyetler için mekânsal bir temel oluşturan toprak tarihî ve kültürel mirasımızın da üzerinde yer aldığı bir unsur olarak yararlı birçok özelliğe sahiptir

Dünya nüfusunun artışı ve bununla birlikte beslenme ve konut gibi gereksinimlerin giderek art* ması, ekolojik dengenin her geçen gün bozulmasına neden olmaktadır

İnsanlar tarafından tahrip edilen yağmur ormanları yenilenememektedir Bu bakımdan türce zengin orman örtüsü yerine tek türe dayalı düşük kaliteli ormanlar oluşmaktadır

Şehirleşmenin Sınırları Ne Olmalı?

Şehirleşme ve şehirlerin çevresine doğru genişlemesi, tarım alanlarını ve doğal yaşam alanlarını tehdit etmektedir Plansız şehirleşme sonucu pek çok canlı türü yok olmaktadır Nüfusun temel ihtiyaçları karşılanırken doğal kaynaklar gereken hassasiyet gösterilerek kullanılmalıdır Nüfusun ve şehrin büyümesinin doğaya minimum zarar verebilecek düzeyde sınırlandırılması gereklidir

Doğanın Bilinçsizce Kullanımı

Günümüzde bilinçsiz ve yasak avlanma yapmak önemli ekolojik sorunları ortaya çıkarmaktadır Bu nedenle birçok hayvanın nesli tükenmiştir Canlı türlerindeki hızlı tükenişin doğurabileceği sonuçların, nükleer bir savaşın etkilerine yakın ola*bileceğine dikkati çeken bilim çevrelerinin tahminlerine göre, 20-30 yıl içinde dünyadaki canlı türlerinin 1/5'inin tükenme tehlikesi altında bulunuyor

Tarımda ve günlük hayatta kullanılan kimi maddeler bazı canlılar için ölümcül nitelik taşımakta, bu canlıların sonunu getirmektedir

Su Ürünlerinin Sınırlılığı

Okyanus yaşamı, suda yaşayan en küçük canlılardan balinalara kadar, değişik şekil ve boyutlardan oluşan mükemmel bir düzene sahiptir

Dev gemiler, son teknoloji ekipmanlar kullanarak, balık sürülerini çok hızlı bir biçimde avlayabiliyor*lar Dip tarama yöntemleri mercan resiflerini ve diğer hassas ekosistemleri yok ediyor

Okyanuslar ve barındırdığı canlılar, küresel ısınma ve iklim değişimi tarafından, geri dönülemez bir biçimde etkilenecek Örneğin, su sıcaklıklarındaki yükselme çok geniş mercan alanlarının ağarmasına ve ölmesine neden olacaktır

İnsanın su kaynaklarına en önemli etkilerinden biri de fiziksel ve biyolojik kirliliktir Bu kirliliğe yol açan kaynaklardan bazıları; şehirlerin kanalizasyonları, endüstriyel atıklar, patlamalar, denizlere dökülen çöpler, madencilik, zirai pestisitler, kullanılmayan ısı kaynakları ve radyoaktif atıklardır

Dünyada canlıların yaşam alanı olan biyosfer farklı ekosis-temlerden oluşmuştur Ekosistemlerin yapı ve işleyişinin bozulması beslenme halkalarının da bozulmasına yol açar Böylece bazı canlı türleri yok olur

Çevrenin Önemi ve Korunması

Çevre; insanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak et*kileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır Bir ilişkiler sistemi olan çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması, genellikle insan kaynaklı etkenlerin doğal den*geleri bozmasıyla başlamıştırİçinde bulunduğumuz yüzyıl; birçok teknolojik imkânı insanlığın hizmetine sunarken, bir yandan da insanlığın ortak mirası olan çevreden geri getirilmesi zor, hatta imkânsız olan varlıkları da alıp götürmektedir

Çevreyi koruma fikrinin gelişimi Sanayi Devriminden sonra başlamıştır Toplumu çevre konusunda bil*gilendirmek, bilinçlendirmek, topluma olumlu ve kalıcı davranış değişiklikleri kazandırmak ve sorunların çözümünde fertlerin aktif katılımını sağlamak çevre eğitimi ile mümkün olabilir

Çevre Koruma Projeleri

Yurdumuzda doğal çevreyi korumaya yönelik çeşitli önlemler alınmakta, bunlarla ilgili proje çalış*maları yapılmaktadır Bunların en dikkat çekicilerinden biri de sulak alanlar ile ilgili hazırlanan projelerdir Örneğin, Uluabat Gölü ile ilgili uygulanan proje bunlardan biridir Bu projeyi tanıtmadan önce sulak alanlarla ilgili bazı özellikleri birlikte inceleyelim

Sulak Alanlar

Sulak alanlar, tropikal ormanlar gibi yeryüzünün en yüksek oranda oksijen üreten ekosistemleridir Sulak alanlar ve göller, ekosistemlerde görülen farklılıklar nedeniyle çok sayıda canlının yaşama imkânı bulduğu bioçeşitlilik alanlarıdır

Türkiye sulak alanlar bakımından Avrupa ve Orta Doğu'nun en zengin ülkesidir



SINIRLI KAYNAKLAR

Su Kaynakları Tükeniyor

Yaşamın temel kaynağı olan su, hem ekosistemlerin devamlılığı hem de insan yaşamının devamı için vazgeçilmezdir Günümüz dünyasında su; tarımsal üretim, endüstriyel kullanım, enerji üretimi, ulusal güvenlik gibi konularda da önemli bir yere sahiptir Su rezervinin yeterli olması ekonomik ve sosyal kalkınmanın sürdürülebilirliği açısından önem arz etmektedir

Dünyadaki tatlı su miktarı kısıtlıdır Nüfus artışına bağlı olarak artan su talebiyle birlikte su kaynaklar; miktar, kalite ve kullanım açısından ciddi sorunlarla karşı karşıyadır

Dünyadaki su kıtlığının ana nedenleri:

Yenilenebilir kaynak miktarının azlığı,

Yanlış ve aşırı su kullanımı,

Hızlı nüfus artışına bağlı olarak kişi başına düşen su miktarının azalması olarak özetlenebilir

Bereket Kaynağı : Toprak

Hava ve su gibi, canlıların yaşaması için vazgeçilmez unsurlardan biri de topraktır Toprağın üst tabakası, insanların ve diğer canlıların beslenmesinde temel kaynaktır Ayrıca sanayi için de ham madde sağlayarak ekonomiye katkı sağlar Toprağın tarım dışı kullanılması, ağır metallerle kirlenmesi ve eroz*yon sonucu oluşan etkilerle kayıplara uğraması verimi düşürmektedir
Yurdumuzda erozyonu önlemek, pek çok canlıya barınak oluşturmak, yer üstü ve yer altı sularının kay*bını en aza indirmek amacıyla ağaçlandırma projeleri yapılmaktadır Bunlardan en önemlisi olan, Çevre ve Orman Bakanlığı öncülüğünde gerçekleştirilen "Meşe Projesi" dir
Meşe Projesi nedir?
1998 yılından beri sürdürülen "Meşe Projesi" dünyanın en büyük ağaçlandırma projelerinden biridir Yurt çapında 1 milyon hektar sağlıklı meşe ormanları oluşturmayı hedefleyen "Meşe Projesi" meşe tohu*mu ekimi, meşe fidanı dikimi ve canlandırma kesimi (meşe rehabilitasyonu) çalışmalarından oluşmak*tadır
Proje kapsamında başta halkımız olmak üzere pek çok sivil toplum kuruluşları, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Millî Eğitim Bakanlığı'nın destekleriyle 1998-2004 yılları arasında 640 milyon adet tohum toprakla buluştu Bu proje dünyamızın içinde bulunduğu küresel ısınma tehdidine karşı mücadeleye, Türkiye'nin katkı projesidir Bu proje günümüzde de devam etmektedir
Meşe Ağacının Faydaları

Yaprakları (Fotoğraf 2) ile toprağı besler, ıslah eder

Ekolojik, ekonomik ve biyolojik öneme sahiptir

Derin ve saçak kök sistemi ile toprağı korur, erozyonu önler

Yer altı sularının, kaynakların ve akarsuların beslenmesini sağlar

Çeşitli hayvanlara doğal barınak sağlar

Ülkemizin her coğrafi bölgesine yayılmış 18 türü vardır

Toprağın geçirgenliğini artırır, yağış sularını yer altına indirir

TEMA Vakfı, 1992 yılında Türkiye'nin geleceğini tehdit eden erozyon ve çölleşme tehlikesine karşı toplumsal duyarlılığı arttırmak ve bu mücadelenin bir devlet politikası hâline getirilebilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur

Türkiye'nin Kaybolan Sulak Alanları
1 Hatay'daki Amik Gölü, 1968'de başlatılan ve altı yıl
süren ıslah çalışmaları sonucu kurutularak tarıma açılmıştır Bu nedenle yörenin iklimi değişmiş, yörede yağışlar ve seller meydana gelmiştir
2 Burdur'daki Kestel Gölü de 1965 yılında tarımsal
üretim için kurutulmuştur
3 Kahramanmaraş'taki 7125 hektar alana sahip
Gavur Gölü, 1950'li yıllardan itibaren sıtmayla
mücadele ve tarım alanı elde etmek amacıyla yok
edilmiştir
4 Türkiye'nin en önemli göllerinden biri olan Akşehir
Gölü'nün 350 km2 alanı 15 yıl önce âdeta çöl hâline gelmiştir Gölü besleyen akarsuların çeşitli nedenlerle kuruması, yer altından kontrolsüz su çekilmesi âdeta gölün sonunu getirmiştir Son yıl*larda bölgede iklim değişmeye başlamıştır

1997 yılında 260 bin hektar alanı kaplayan Tuz Gölü, 2004 yılına gelindiğinde 7 yılda 100 bin hektar azalarak 160 bin hektara düşmüştür

Konya Havzası'ndaki bir başka sulak alan olan Samsam Gölü de tarımsal amaçlı kurutulmuştur; ancak üzerinden yıllar geçmesine rağmen toprakların tuzlu olması nedeniyle burada hâlâ tarım yapılamamaktadır

Türkiye'nin en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir Gölü, aşırı su çekilmesi nedeniyle tehdit altındadır Hotamış Sazlığı, su rejimine yapılan müdahaleler sonucu kurumuştur

Konya Kapalı Havzası'ndaki Eşmekaya Sazlığı aşırı kullanım ve diğer nedenlerle kurumuştır Bundan dolayı burada yapılması planlanan ve yapımına başlanan baraj da tamamlanamamıştır

Konya Havzası'ndaki binlerce hektarlık Suğla Gölü de tarım arazisi elde etmek için kurutulmuştur Bu nedenle kuşlar artık bölgeye uğramıyor

Sultan Sazlığı, Türkiye'deki ilk 5 Ramsar alanından biridir Sazlık günümüzde çok sıkı korunmakla birlikte sanayi ve tarım alanlarından su kaynaklarına karışan atıklar nedeniyle büyük tehdit altındadır Bu alanda yaygın olarak saz kesimi yapılmaktadır

Çevre Sorunlarının Boyutları ve Etkileri

Çevre sorunları, günümüzde küresel, bölgesel ve yöresel etkilerinin yanı sıra gelecekte de olası et*kileri ile önemli bir tehdit oluşturmaktadır Çevre sorunları konusunda, devletlere, sivil toplum örgüt*lerine ve bireylere büyük sorumluluklar düşmektedir Bunun için yakın çevredeki sorunlardan başla*yarak dünyamızı küresel boyutta etkileyebilecek çevre sorunlarına karşı önlemler alınmalıdır