Bağışıklık Tepklileri, Zararlı Tepkliler

Bağışıklık Tepklileri, Zararlı Tepkliler

BAĞIŞIKLIK TEPKİLERİ

Bağışıklık, insanın yaşamını sürdürebilmesi için zorunludur; fizyolojik bir savunma olayıdır

Ama çoğu yaşam olayı gibi, bu bağışıklık yanıtı bozulabilir Bu durum hastalıklara yolaçar

Yani normal bir fizyolojik tepki, amacını aşarak ya da görevinden saparak zararlı bir tepkiye dönüşür

ZARARLI TEPKİLER

AŞIRI DUYARLIK TEPKİLERİ YA DA ANORMAL BAĞIŞIKLIK

Bu gibi durumlarda, bağışıklık yanıtının sakıncaları, savunmanın yararlarını aşar ve böylece bağışıklık tepkisi hastalığa yolaçar

Bağışıklık tepkilerinin «fazladan» ya da «sapmış» tbir anormalliğine bağlı bütün hastalıklara, «bağışıklığa ilişkin aşırı duyarlık tepkileri» denir

Bu, 2 görünüm altında belirebilir:

— kanla ilgili nitelikte, erken ya da yarı gecikmiş aşırı duyarlık;

— hücreyle ilgili nitelikte, gecikmiş aşırı duyarlık

Kanla ilgili aşırı duyarlık Erken aşırı duyarlık

Hastalıklar onbeş dakikadan daha kısa sürede belirirler ve çok ciddi olabilirler Erken aşırı duyarlığa bağlı iki tip alerji hastalığı vardır: Anafilaksi; atopik alerji Erken aşırı duyarlık hastalıkları, bir «hedef organ»m hücrelerine bağlanan kanda dolaşan antikorlarla ilgilidir Uygun antijenle birleşme, gözlenen bozukluklara yolaçan kimyasal aracıları (histamin, serotonin) serbestleştirir

Anafilaksi

İlk anlaşılmış bağışıklık hastalığı olan anafilaksi (yunanca «anaphylaksos», «ters dönmüş savunma» anlamına gelir), 1902′de Richet ve Portier tarafından tanımlanmıştır

Bu buluş, alerjibilimin doğuşunu sağlamıştır

Alerjide imünoglobülinlerin rolü Prof Hapern tarafından kanıtlanmıştır

Anafilaksi, özellikle serum tedavisi (ağır bir enfeksiyon hastalığını hafifletmek ya da önlemek için iğneyle bağışık hayvan serumu verilmesi) ve penisilin tedavisi ihtilatlarmdan sorumludur Serumun ilk verilişinde hiç bir şey olmaz Ancak bir aşırı duyarlık oluşur İkinci verilişinde ağır, bazen ölümle sonuçlanan bir şoka neden olur

Atopik, alerji

Atopik alerji (yunanca «atopos», «şaşırtıcılık», «tuhaflık» anlamına gelir), değişken yerleşimli ve antijene bağlı olmayan erken aşırı duyarlık hastalıklarına yolaçar

Görüldüğü gibi, anafilakside organizma yabancı antijenlerin önceden iğneyle verilmesiyle aşın duyarlı hale getirilmiştir Ancak atopik alerjide belirgin bir neden yoktur Atopik hastalıklar kalıtımsal ve ailesel etmenlerle ilgilidir (deride ürtiker biçiminde erken aşırı duyarlık tepkisi)

Bir yandan, bir hastada sırasıyla bu hastalıklardan biri ya da öteki görülebilir

Öte yandan, aynı antijen değişik kişilerde farklı bir atopik hastalık yaratabilir: Biri bir saman nezlesi ya da bronş astımı yapabilirken, öteki bir egzamaya ya da bir kurdeşene, bir üçüncüsü de bir Quincke ödemine (alerji kökenli ödem) yolaçabilir

Bu alerjideki antikorlara «reajin» denir; bunların imünoglobülin E oldukları, kısa süredir bilinmektedir

Antijenin deriye ya da mukozalara bağlanması için gerekli süre nedeniyle, klinik belirtiler çoğunlukla gecikmiş görünür; ama antijen-antikor tepkimesi anındadır Yanıtı 10-15 dakikada okunabilen alerji testleri bunu kanıtlar

Yarı gecikmiş aşırı duyarlık

Yanıt 6-8 saattedir

Çok uzun süre, bu aşırı duyarlık tipi yalnızca deneyselmiş gibi (ya da kuraldışı bir durum olarak kaza sonucu) kabul edilmiştir: Arthus olayı ve serum hastalığı Küçük damarlarda çöken antijen-antikor karmaşalarının değişimine bağlıdır

Kısa süredir, nedeni açıklanamayan bazı hastalıklar bu olaya bağlanmaktadır Bazı hastalıkların antijeni bilinmektedir Bunlar özellikle çiftçi akciğeri hastalığı gibi mesleksel hastalıklardır Bazılarınmsa, antijeni henüz bilinmemektedir

Eriyebilir bağışık karmaşayla oluşan hastalıklardır

Hücreyle ilgili aşırı duyarlık

Hücreyle ilgili (ya da dokuyla ilgili) aşırı duyarlık, gecikmiş bir aşırı duyarlıktır Bağışıklık yanıtı ortalama 2-4 gün (en az 24 saat) gerektirir

Kanda dolaşan saptanabilir hiç bir antikor işe karışmaz Tepkime yalnızca hücreyle (dokuyla) ilgilidir ve antikor lenfosittir Gecikmiş aşırı duyarlığın klasik tipi, verem teşhisinin temeli olan tüberkülin alerj isidir

Hastalıklar

Gecikmiş aşırı duyarlık çeşitli hastalıklara yolaçar:

— mikroba, virüse ya da asalaklara bağlı alerjilerin çoğuna;

— mantarlara bağlı alerjilere;

— veremde, cüzamda ve maltahummasmda gözlenen alerji süreçlerine;

— organ ya da doku aktarımlarında «red» olayına;

— temas alerjilerine (egzama);

— özbağışıklık hastalıklarına

Kanda özgül imünoglobülinler bulunmadığından, iğneyle kan serumu verilerek duyarlık, bir kişiden başka birine ya da bir hayvana edilgin olarak geçirilemez Duyarlık, iğneyle lenfosit verilmesiyle aktarılabilir

Red olayı

Bir kişinin bir dokusunun ya da bir organ parçasının bir başka kişiye aktarılmasında, aktarılan doku ya da organ parçasının reddedilmesine kadar varan bağışıklık tepkileriyle karşılaşılır

Aktarılan parça, bir doku uyuşurluğu sistemine bağlı özel bir antijen gereci taşır Vericiyle alıcı arasında bu uyuşurluğun bulunmadığı durumda, alıcının lenfositleri aktarılmış parçayı yabancı olarak tanırlar ve “saldırarak yıkarlar

Dolayısıyle bu, dokuyla ilgili bir gecikmiş aşırı duyarlıktır

Özbağışıklık hastalıkları

Organizmada normal olarak bulunan antijenlere karşı bir bağışıklık mekanizmasının işlediği hastalıklardır

Normal koşullarda, kişinin daha önce gördüğümüz bağışıklıkta görevli hücreleri, dölüt yaşamında kendi doku ve yapı maddelerini tanımayı öğrenir Düzenleyici bir sistem yardımıyla, bağışıklıkla görevli hücrelerinin işlevlerini yapmasını engeller Bu sistemin bozulması, organizmanın kendi dokusuna karşı antikorlar yaparak aşırı duyarlaştığı özbağışıklık hastalıklarına yolaçar Bu gibi durumlarda, aşırı duyarlığa tanıklık eden kanda dolaşan antikorlar bulunmasına karşın, ana rolü, dokuyla (hücreyle) ilgili bağışıklığın oynadığı düşünülmektedir

Özbağışıklık, denetlenememiş beyaz dizi hücrelerinin gelişmesine bağlı olabilir Ya da saldırgan bir mikrop, konağın bazı hücreleriyle ortak antijenler taşıyabilir ve organizma kendi hücrelerine saldıracak ortak bir antikor üretir (Bu olay bir streptokok enfeksiyonuna bağlı ikincil ivegen eklem romatizmasını ve ivegen böbrek yumacıkları iltihabını açıklar) Ayrıca, bir virüs enfeksiyonu, organizmanın normal yapı maddelerini tanınmaz duruma getirebilir

Özbağışıklık hastalıkları arasında pekçok hastalık sayılabilir:

— tiroyit iltihapları (Hashimoto hastalığı; bu hastalıkta, organizmanın kendi öz yapısı olan ti-reoglobüline karşı yaptığı antikorlar kanda dolaşırlar);

— beyin-omurilik iltihapları;

— alyuvar yıkımlı kansızlıklar;

— yaygın döküntülü lupus (kanda akyuvarlar ile böbrek, karaciğer ve kalp kası antikorları vardır);

— yaygın atardamar iltihabı;

— çeşitli romatizma biçimleri, vb;

— böbrek yumacığı iltihapları;

— bazı göz hastalıkları