Maddenin Yapısı ve Atom - Periyodik Cetvel ve Açıklaması

Maddenin Yapısı ve Atom - Periyodik Cetvel ve Açıklaması

Madde, atom adı verilen taneciklerden oluşurAtom maddenin yapı taşıdır
Atomun yapısında proton, nötron ve elektron bulunur
Proton ve nötron atomun çekirdeğinde yer alır Elektron ise çekirdek etrafında dolanır




Atomu oluşturan tanecikler belli başlı özellikleri vardır
Proton: Atomun çekirdeğinde bulunur (+) yüklü bir parçacıktır Kütlesi 1 akb’dir

Nötron: Atomun çekirdeğinde bulunur Kütlesi hemen hemen protona eşittir Elektrik yükü taşımazYani yüksüz bir parçacıktır

Elektron: Atomun çevresinde çok büyük hızla dönen hareketli bir parçacıktır Elektronlar çekirdek etrafında farklı enerji seviyelerinde dolanır
Atom çekirdeğinin çapı, atom çapının 100 binde biri kadardır Atom çekirdeğinde yüklü olarak sadece protonlar bulunduğu için, atomun çekirdek yükü daima (+) artıdır
1 Karbon atomunun kütlesinin 1/12’sine, 1 atomik kütle birimi adı verilmiştir Atomik kütle birimi akb ile gösterilir
1 Karbon atomu = 12 akb’dir
Kimyasal hesaplamalarda atomların kütleleri gram cinsinden değil, akb cinsinden alınır

Atom numarası: Bir element atomunun çekirdeğinde bulunan proton sayılarının toplamına, atom numarası adı verilir Atom numarası Z ile gösterilir
Z = p

Kütle numarası: Bir atomun çekirdeğindeki proton ve nötron sayılarının toplamı, o atomun kütle numarasını verir Kütle numarası A ile gösterilir
Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısı
A = p + n



Nötr ve Yüklü Atom: Bir atomdaki proton ve elektron sayıları birbirine eşitse
bu atoma nötr atom denir Nötr atomda (+) ve (–) yükler birbirine eşittir
Örneğin nötr karbon atomunda 6 proton 6 elektron vardır Nötr atomda,
p = e’dir

Atomlar elektron alıp verebilirler Ancak çekirdekte bulunan proton ve nötronu alıp veremezler

ÖRNEK: Nötr bir magnezyum atomunda proton sayısı 12, nötron sayısı 13’tür
Bu atomun;
a Elektron sayısı nedir?
b Kütle numarası nedir?

Çözüm
a Nötr atomda elektron ve proton sayısı birbirine eşittir O hâlde, p = e = 12 dir
b Kütle no = A = p + n
p = 12, n = 13 olduğuna göre, A = 12 + 13 = 25

(–) yüklü atom
Eğer bir atom dışarıdan elektron alırsa, (–) yük sayısı (+) yük sayısından
fazla olur Bu durumda atom (–) yüklü olur
Örneğin nötr flüor atomunun 9 elektronu, 9 protonu vardır
Flüor atomu 1e– alınca 10 elektronlu ve (–) yüklü olur





(+) yüklü atom
Eğer bir atom bir elektronunu kaybederse, (+)
yük sayısı (–) yük sayısından fazla olur Bu durumda
atom (+) yüklü olur
Örneğin nötr lityum atomunun 3 protonu 3 elektronu
vardır Lityum 1e– verirse 2 elektronlu ve (+)
yüklü olur





Elementlerin Sembollerle Gösterilmesi
Kimyasal hesaplamalarda maddelerin Lâtince isimleriyle işlem yapmak zordur Bunun yerine elementlerin Lâtince isimlerinin kısaltmalarından oluşan semboller kullanılır
Element sembollerinde ilk harf her zaman büyük, varsa diğerleri daima küçük yazılır
Örneğin;
Hidrojen H, Helyum He, Karbon C
Kalsiyum Ca, Bor B, Berilyum Be
Element sembolünün sol üst köşesine atomun kütle numarası, sol alt köşesine ise atom numarası yazılır




Elektron Dağılımı
Elektronlar çekirdek çevresinde belli enerji seviyelerinde ve belli sayılarda dolanır Enerji seviyeleri çekirdekten dışa doğru, 1 seviye, 2 seviye, 3 seviye şeklinde sıralanır Bazen enerji seviyeleri, K, L,M, N harfleriyle de gösterilir
1 seviyede en fazla 2 elektron bulunur
2 seviyede en fazla 8 elektron bulunur
Bir enerji seviyesinde bulunabilecek en fazla elektron sayısı, 2 n2 bağıntısı ile hesaplanır (n, enerji seviyesini gösterir)
Atomun en dış enerji seviyesinde en fazla 8 elektron bulunabilir En dış enerji seviyesinde 8 elektron bulunduran elementlere soy gazlar ya da asal gazlar adı verilir Bunun tek istisnası helyumdur Helyum elementi soy gaz olduğu hâlde 2 elektronu vardır



Örnek:
İlk iki enerji seviyesi dolu olan bir atomun toplam elektron sayısı nedir?

Örnek:
Atom numarası 13 olan nötr bir atomun elektron dağılımı nasıl olur?

Örnek:
18X atomunun elektron dağılımı nasıldır?

Örnek:
Üçüncü enerji seviyesinde 2 elektron bulunan bir atomun atom numarası kaçtır?
A)6 B)10 C) 12 D) 26

BUNLARI BİLİYORMUSUNUZ?


Atomun çapı yaklaşık 1 angstromdur1 angström 1 milimetrenin 10 000 000 da birine eşittir Yani 1 milimetrelik çizgi üzerinde yaklaşık 10 milyon atom yan yana dizilmiş demektir

Periyodik Cetvel

Elementler benzer özelliklerine göre sınıflandırılırlarElementlerin benzer özelliklerine göre sınıflandırılmasıyla oluşturulan tabloya periyodik cetvel denir Periyodik cetvelde, elementler artan atom numaralarına göre dizilmiş ve benzer özellikteki elementler alt alta gelmiştir Periyodik cetvele periyodik tablo ya da periyodik çizelge de denir Periyodik cetveli oluşturan yatay sıralara periyot adı verilir
Yatay sıralarda atom numaraları arttıkça, elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri değişir Periyodik cetveldeki düşey sütunlara grup denir
Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellikler gösterirPeriyodik cetvelde 8 tane A ve 8 tane B olmak üzere 16 tane grup vardır Periyodik cetvel 18 sütundan oluşur B gruplarından üç tanesi birden 8B olarak isimlendirilir

Periyodik cetveldeki ilk sütuna 1A grubu denirSon sütunu ise 8A grubu oluşturur1 A grubu elementlerine alkali metaller adı verilir
Hidrojen 1 A grubunda olduğu hâlde alkali metaller grubuna girmez 7 A grubu elementlerine halojenler, 8A grubu elementlerine soy gazlar adı verilir

Grup ve Periyodun Bulunması

Bir elementin atom numarası biliniyorsa, bu elementin grup ve
periyodu bulunabilir




Örneğin 7N elementinin elektronlarının dağılımı şöyledir:
7N ) )
2 5
Burada en son enerji seviyesindeki elektron sayısı, grup numarasını;
enerji seviyelerinin sayısı ise periyot numarasını verir
Bu sonuçlara göre, 7N elementi 2 periyotta 5 A grubundadır

Örnek
17Cl elementinin periyot ve grup numarasını bulunuz

Değerlik Elektron Sayısı
Nötr bir atomun son enerji düzeyindeki elektron sayısına, değerlik elektron sayısı denir
Gruplara göre elementlerin değerlik elektron sayıları şöyledir:



Elementlerin Sınıflandırılması

Elementler, metaller, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar olmak üzere sınıflara ayrılır

Metallerin Genel Özellikleri

Periyodik çizelgenin sol tarafında bulunurlar
Parlak ve serttirler
Şekil verilebilirler, tel veya levha hâline gelebilirler
Oda sıcaklığında katı hâlde bulunurlar Civa (Hg) hariç
Elektriği ve ısıyı iyi iletirler
Bileşik oluştururken elektron verirler Elektron verince (+) pozitif yüklü olurlar
Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar

Ametallerin Genel Özellikleri

Periyodik çizelgenin sağ tarafında bulunurlar
Mat görünüşlüdürler
Vurulunca kırılabilirler, şekil verilemezler
Grafit hariç elektrik ve ısıyı iyi iletmezler
Oda sıcaklığında brom sıvı, karbon, kükürt ve bor katı, diğerleri gaz hâldedir
Metallerle yaptıkları bileşiklerde (–) negatif yüklüdürler
Kendi aralarında bileşik oluşturabilirler

Yarı Metaller

Periyodik çizelgede metallerle ametalleri ayıran zig-zag çizginin sağ ve solunda bulunurlar
Bazen metal, bazen ametal özellik gösterirler
Bor, silisyum, germanyum, arsenik, antimon, tellür, polonyum ve astatin yarı metallerdir

Soy Gazlar
Kararlı yapıya sahiptirler Elektron alma ve verme eğilimleri yoktur
Başka maddelerle reaksiyona girmezler
Oda sıcaklığında gaz hâlde bulunurlar
Periyodik çizelgenin en sağında bulunurlar




Periyodik tablonun ortasında yer alan B Grubu elementlerine geçiş elementleri denir Bunların içinde ağır metaller bulunur
Element kütlelerinin akb cinsinden gösterilmesi:
Periyodik tabloda elementlerin kütleleri yazılırken izotopları da göz önünde bulundurulur Bir elementin kütlesi, izotop kütleleri göz önüne alınarak hesaplanır

Klor elementi tabiatta % 75 oranında 35Cl şeklinde, % 25 oranında da 37Cl izotopları şeklinde bulunur Cl elementinin ortalama kütlesi şöyle hesaplanır:
Klor elementinin atom kütlesi
Klor elementinin ortalama kütlesi 35,5 akb dir Bu yüzden Klor elementi periyodik tabloda 35,5Cl şeklinde gösterilir

75/100 x 35 + 25/100 x 37 = 35,5 akb




1 Ametalik özellik hangi elementte en fazladır?

A)X B) Y C) Z D) T

2 Metalik özellik hangi elementte en fazladır?
A)X B) Y C) Z D) T

3 Hangi element kararlı yapıdadır?
A)X B) Y C) Z D) T

4 Değerlik elektron sayısı ile ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi yanlıştır?
Element Değerlik e– sayısı
A) X 1B) Y 5 C) Z 2 D) T 0

5 Atom numarası en küçük olan element hangisidir?
A)X B) Y C) Z D) T