Arı Kolonilerinin Kışlatılması

ARI KOLONİLERİNİN KIŞLATILMASI

Doç Dr Ahmet GÜLER

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü 55139 Kurupelit-Samsun

Giriş
Arıcılık, bal arısı (Apis mellifera) kolonilerinin bulundukları yörelere göre nektar akımının en bol olduğu dönemlerde işçi arı (tarlacı) kadrosunun en üst düzeye çıkarılması ve bu işçi arıların bal, polen, arı sütü üretimi ve bitkilerin tozlaşması (polinasyonu) amacıyla kullanıldığı bir tarımsal faaliyettir Arıcılık bir beceri işi olduğu kadar, her türlü teknoloji ve bilimsel gelişmeden yararlanmayı da gerekli kılmaktadır Bu anlamda günümüz arı yetiştiriciliğinde daha çok yüksek verimli, hastalık ve parazitlere dayanıklı hat ve soylardan yararlanılmakta, bakım-besleme ve kışlatma ile ilgili koloni yönetimi planlı ve programlı yürütülmekte, göçer arıcılık alt yapısından yararlanılmakta ve daha sağlıklı ve nitelikli arı ürünlerinin üretilmesi ön planda tutulmaktadır

Kışlatma ve Önemi
Bal arıları soğuk kanlı canlılar oldukları için vücut sıcaklıkları çevre sıcaklığına bağlı olarak artar veya azalır Arılar için en ideal çevre sıcaklığı 25-26 °C’dır Bu sıcaklık seviyesinde enerjisinin tümünü verim için harcar Ancak çevre sıcaklığı mevsime bağlı değişkenlik gösterdiğinden arıların vücut ve kovan iç sıcaklığı da değişir Alt ve üst kritik sıcaklık seviyeleri ise -40 ile +40 °C olup, bu sınırlar üzerinde verim tamamen durur ve ölümler görülmeye başlar Arı daha çok soğuk stresinden etkilenir Ancak, fizyolojik olarak sahip olduğu ortak ısı üretim davranışı sayesinde soğuk stresinden korunmasını çok iyi bilir Koloni ortamında ısı düzenlemesi, ortak ısı üretim sistemi olarak bilinen salkım oluşturmayla kontrol edilir Yapılan araştırmalarda salkımın -80 °C soğuk şartlarında bile ısı üretip yaşamını sürdürdüğü görülmüştür Isı üretim kaynağı ise karbonhidrattır Bunun da en uygun maddesi baldır Bu nedenle arıcının bilmesi gerek en öneli husus, arıları soğuk kış, kar ve don öldürmez arıyı balsız bırakma öldürür Salkım oluşturma döneminde (kışın) bazı salgı balları (çam balı, söğüt balı gibi), pancar şekeri, şeker kamışı şekerlerinden arı yeterince yararlanamaz Çünkü bu şekerler yüksek yapılı şekerlerdir Kışlayan arılar çoğunlukla yaşlı arılar olduklarından bu şekerleri yararlı hale getirecek (inverte edecek) miktarda enzim üretemezler Örneğin, yaşlı arılar çay şekerini (sakaroz) yarayışlı hale dönüştürmede kullandıkları enzimi (invertaz) yeterince üretemezler Çok aşırı bir olumsuzluk olmadığı sürece ve kovanda bal olduğu sürece soğuğun olumsuz etkisinden (stresinden) bahsetmek mümkün değildir Bu nedenle arılar daha çok biz yetiştiricilerin sonbahar ve kış öncesi dönemde yaptığı yanlış uygulamalardan olumsuz etkilenir Bu öneminden dolayı yetiştirici kışlatmanın önemini iyi kavramalıdır
Her şeyden önce kışa güçlü ve genç işçi arı kadrosu ile kışa giren koloniler daha az kayıp vererek bahara çıkarlar Kış kaybının az olması, arıcıyı suni oğul almak zorunda bırakmayacak ve buda kolonilerin esas nektar akım dönemine güçlü tarlacı arı kadrosu ile girmelerini kolaylaştıracaktır Bu da koloniden yüksek verim almanın en önemli şartıdır Bir diğer yararı ise arıcı gerektiğinde arı satışı yapıp ek gelir elde edebilecektir Bu nedenle kış kaybının az olması bütün arıcılar tarafından arzulanan ve onları memnun eden bir olaydır Kış dönemi genelde süre ve sıcaklık yönünden bölgelere göre önemli farklılık gösterir Kayıplarda bölgelere göre değişir

Kış Kayıplarına Karşı Alınması Gereken Önlemler:
♦Koloni ana arıları genç olmalıdır,
♦Kurak geçen yaz mevsimi sonuna doğru genç işçi arı yetiştirilmeli: bunun için bal hasadından (Ağustos ve Eylül aylarında) sonra koloni başına 1 kg polenli kek ve şeker oranı düşük (1:1) 4-5 litre şerbet verilerek ana arının yumurtlaması sağlanmalıdır,
♦Kışa girecek 8-10 çerçeve arısı olan bir kolonide 20 kg bal bulunmalıdır,
♦Kovan uçuş deliği rüzgar almamalı, dere yataklarına arı konulmamalı,
♦Kovan içerisi rutubet almamalı; bunun için kovanlar yerden 25-30 cm yükseklikte sehpalar üzerine konmalı,
♦Kovanlar havasız bırakılmamalı,
♦Kış mevsiminde gürültü sebebiyle koloniler rahatsız edilmemeli,
♦Geç sonbaharda (Kasım ayı içerisinde) Varroa’ya (Varroa destructor) karşı uygun bir ilaç ile mücadele mutlaka yapılmalıdır,
♦Diğer hastalık ve zararlılarla zamanında mücadele edilmeli,
♦Koloni ihtiyacından fazla bir alanda barındırılmamalıdır; bunun için sonbaharda yer düzenlemesi yapılmalıdır Arı kolonisi sadece kış döneminde değil her dönemde kendi ihtiyacından daha fazla bir alanda barındırılmamalıdır Bunun ölçüsü, koloninin kovan içerisinde ihtiyacı olan sayıda petek üzerine barınıp barınmadığıdır Yani gerçek işçi arı kadrosu 10 çerçeve olan bir koloni 15-16 çerçevede barındırılmamalıdır Eğer kovan içerisinde özellikle de arının gelişme gösterdiği tarafta üzerinde arı ve bal bulunmayan petek/petekler varsa bunlar fazla olanlardır Bu çerçeveler kovandan alınır, kovanda kalan çerçeveler el demiri ile arının gelişme gösterdiği tarafa doğru hafifçe sıkıştırılır Bu uygulama, arıcılıkta “yer daraltma” olarak tanımlanır
♦Kovanların ısı yayacak fırın, tandır veya hayvan barınakları (ağıl, ahır, kümes vb) yakınlarında inşa edilmiş arılıklarda kışlatılmamalıdır,
♦Kritik ilkbahar dönemi için gereken tedbirler alınmalıdır: Akdeniz Bölgesi’nde 15 Ocak, Karadeniz Bölgesi’nde ise 15 Şubat’tan itibaren bu kritik dönem başlar Türkiye’de en fazla koloni kaybı bu dönemde meydana gelir Bu olumsuzluğa karşı hava sıcaklığı 15 0C’nin üzerine çıktığında ve çevrede ilk çiçekleneme görüldüğünde kovanın gücüne göre 05 ile 1 kg kadar kek verilerek önlem alınmalıdır
Eğer kolonide genç bir ana arı, güçlü bir salkım oluşturacak miktarda (9-10 çerçeve) ve genç işçi arı kadrosu varsa, yaklaşık 18-20 kg civarında bal ve 3-4 adet polenli çerçeve bulunuyorsa ve kovan rutubet almıyorsa, giriş kısmı ve üstten yeterli havalandırma sistemi varsa ve kış rüzgarlarından korunmuşsa, koloniler hiç kayıp vermeden kışı sağlıklı bir şekilde geçirirler

Yararlanılan Kaynaklar:
1 Doğaroğlu, M, 1999 Modern Arıcılık Teknikleri Anadolu Matbaa ve Ambalaj San Tic Ltd Şti İstanbul 296 s
2 Güler, A, 2006 Bal Arısı (Apis mellifera) Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No: 55, Samsun
3 Öder, E, 1993 Bal Arılarının Beslenmesi Hasad Yayıncılık Peykhane Cad Güneşin Han No : 55/6 Sultanahmet 34400, İstanbul 286 s