Dizanteri-Dizanteri Nedir?-Dizanteri Nedenleri?-Dizanteri Tanımı-Dizanteri Hakkında

Dizanteri-Dizanteri Nedir?-Dizanteri Nedenleri?-Dizanteri Tanımı-Dizanteri Hakkında
Dizanteri-Dizanteri Nedir?-Dizanteri Nedenleri?-Dizanteri Tanımı-Dizanteri Hakkında
Dizanteri

Dizanteri Alm Dysenterie, Fr Dysenterie, İng Dysentery Şiddetli ishal ile karakterize bir kalın barsak hastalığı İki ana şekli vardır: Basilli dizanteri ve amipli dizanteri Dizanteri eskiden beri bilinen bir hastalıktır Amipli ve basilli dizanteriler arasındaki ayırım ancak son yüzyılda tesbit edilmiştir Önceleri bu iki tip dizanteri birbirine karıştırılmıştır Eldeki bilgilere göre dizanteriyi ilk defa MÖ 380’de İran ordusundaki bir salgın sırasında Herodotus tesbit etmiştir Askeri hareketlerde, savaşlar esnasında, toplumların kötü beslenme şartları ve göç gibi sağlık kurallarına dikkat etmedikleri zamanlarda sık sık dizanteri salgınları görülmüştür Basilli dizanterinin benzeri belirtileriyle seyreden amipli dizanteri 1859’dan sonra ayırt edilmeye başlandı 1898’de Shiga, Japonya’da dizanterili hastalardan dizanteri basilini üretti, şifa bulduktan sonra, bunların büyük abdestten kaybolduklarını tesbit etti Basilli dizanteri salgınlar yapabilmekte, amipli dizanteri ise tek tük vak’alar halinde görülmektedir Basilli dizanteri Shigella grubu mikroplar tarafından meydana getirilir Tek tük vak’alar halinde yurdumuzun her yerinde devamlı olarak vardır Şartlar müsait olunca salgınlar da yapar Dizanteri basilinin kaynağı insanlardır Bulaşma: Direkt temas ile veya su, besin maddeleri ile dolaylı yoldan olur Direkt bulaşmada, hastanın ellediği kapı tokmakları, çatal, kaşık, bardak, havlu ve hela musluklarından alınan basiller de söz konusudur Dizanteriyi hafif geçirenler, yatmaya ihtiyaç duymadan ayakta gezenler, hastalığı kolayca yayarlar Bir insanda hafif hastalık yapan dizanteri basili, diğer bir insanda ağır bir hastalık tablosuna yol açabilir Hastalığı hiçbir belirti vermeden geçiren dizanteri taşıyıcıları da vardır Dolaylı bulaşmada besin maddelerinin mikropla kirlenmesi durumu görülür Portör (hastalığı belirti vermeden taşıyan) satıcı, aşçı, garsonların ve diğer gıda ile uğraşanların basili bulaştırması ile ekmek, süt, su, salata, meyve gibi pişmeden yenen ve içilen maddelerden, hastalık kolayca alınmaktadır Dizanterinin yayılmasında karasinekler de rol oynar Dizanteri salgınları yaz aylarında çıkar Denize dökülen lağımlardan karışan basillerle plajlarda hastalığı almak mümkündür Dizanteriye her cins ve yaştaki kişiler yakalanabilir Çocuk ve yaşlılarda, diğer bir hastalığın nekahatinde bulunanlarda, dolaşım yetmezliği olanlarda, hamilelerde ve veremli olanlarda ağır seyreder Hastalığın kuluçka süresi, ortalama olarak 3-6 gün arasında değişir Belirtileri: Kuluçka dönemini takiben ani olarak başağrısı, halsizlik, kusma, titreme ile ateş yükselir Karın ağrısı ile birlikte ishal başlar Hasta günde 10 ile 120 kere arasında helaya gider Büyük abdest içinde kan, balgam ve cerahat mevcuttur Dışkılama karın ağrısını takib eden buruntuyla başlar Arkasından şiddetli bir ağrı ile barsak muhteviyatı dışarı atılır Bazan hasta helaya gidemeden yatağına dışkılar Dilin üstü paslıdır Hastalık ilerledikçe dil şişer Karın muayenesinde kalın barsaklar sucuk gibi ele gelir ve ağrılıdır Ayrıca, mide-barsak sindirim salgısında azalma olduğundan hazımsızlık da ortaya çıkar Barsakta gaz vardır İdrar yaparken yanma, bazan durdurulamayan hıçkırık vardır Tansiyon, hastalığın 2-3 günü düşer, nabız sayısı artar Çocuklardaki dizanteri daha değişik seyreder Çocuklarda sinir sistemi belirtileri fazladır, huzursuzluk, durgunluk, havaleyle seyreder Su kaybı belirtileri çoktur Dışkıda balgam boldur Dışkı yeşil renktedir Dizanteri erişkinlerde 10-15 gün sürer Müzminleşen dizanteri ise gelip geçici şifalarla senelerce sürebilir Uygun bir tedavi ve rejimin yapılmaması ve basilin hususiyetlerine bağlı olarak dizanteri müzminleşebilir Müzmin dizanterinin iki şekli vardır: Dispeptik müzmin dizanteri: Büyük abdestte kan ve balgam kaybolduğu halde ishal devam eder Besinlerin hazmedilememesi söz konusudur Büyük abdest oldukça fena kokuludur Kalın barsakta ülserli ve kanayan noktalar vardır Komplikasyonlar (Hastalığın seyrinde ortaya çıkabilen durumlar): Makat çevresi apseleri, prolapsus ani (makatın dışarı çıkması), sidik kesesi iltihabı, dizanteri romatizması, göz kapağı mukozasının iltihabı (konjiktivit), idrar yolu iltihabı, kaslarda felç nadir de olsa görülebilir Dizanterilerde ölüm oranı % 5-10 arasında değişir Çocuk ve yaşlılarda fazladır Türkiye’de dizanteriden ölüm oranı, batı ülkelerine göre daha düşüktür Basilli dizanteri tipik belirtileri ile kolayca tanınır Fakat amipli dizanteriden klinik belirtileri ile ayırt edilemez Kesin teşhis, büyük abdestten kültür yaparak dizanteri basilini üretmekle konulur Tedavi: Hasta, yatak istirahatine alınır (hastahanede yatırmak en uygunudur) Önce beslenmesi ayarlanır Bol sıvı verilir Hasta pirinç çorbası ile beslenir Posa bırakan gıdalar verilmez (sebze, meyve gibi) Midede azalmış bulunan hidroklorik asit, limonata şeklinde veya özel ilaçlarla tamamlanır Yemekten sonra, sindirim enzimleri ihtiva eden ilaçlar verilir Yiyebilen hastalara ekşi elmaların rendesi faydalıdır Şiddetli ağrılara karşı; karın üzerine sıcak su torbaları ve termofor koymak iyi gelir, geceleri ilaç verilir İshal azalıp büyük abdest şekillenmeye başlayınca, ızgara köfte, pirinç ve patates püresine geçilir C, K ve B vitaminleri de verilir Tedavide ilaç olarak en mühimi, direkt olarak basil üzerine etkili olan ilaçlardır Bunlar arasında; tetrasiklin, kloramfenikol, sulfamidler ve streptomisin sayılabilir Bu ilaçlar, mutlaka bir doktorun denetiminde kullanılmalıdır Korunma: Hastalar, sağlamlardan ayrılır, büyük abdest dezenfekte edilmeden helalara dökülmez Dizanteri nekahetleri ve taşıyıcıları, besin maddeleri işçiliğinden muaf tutulur Sular klorlanır Sütler iyi kaynatılır veya pastörize edilir, çiğ sebze ve meyveler temiz ve bol su ile yıkanır Salgınlar esnasında çiğ sebze ve meyve yememelidir Besinler kara sineklerden korunmalı, el temizliğine itina göstermelidir Korunmada yaygın olarak kullanılan bir aşısı yoktur Amipli dizanteri: Entamoeba histolytica ismi verilen bir amip tarafından meydana getirilen, dizanteri şeklidir Bu amip, insanlara ait bir parazittir Bunun bir canlı hareketli şekli, bir de kist şekli vardır Tabiatta ancak kist şeklinde bulunur Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim bölgesinde yaygındır Birinci Cihan Savaşında Mısır’daki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve Anadolu’nun soğuk sıcak her bölgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Canlı şekli dayanıksız olduğundan, bulaşmada önemli değildir Bulaşmada dayanıklı olduklarından kistler rol oynamaktadırlar Sulara, çiğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol açarlar Hastalığın bulaşmasında karasineklerin de rolü büyüktür Amipli dizanteri tek tük rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol açmaz Ağızdan alınan kistler, doku içinde ilerler, barsakta ülserlere neden olur Amipler bazan portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) içine girerek karaciğere ulaşır, neticede abselere yol açar Kan yoluyla ulaştığı, diğer organlarda da apse yapabilir Had amipli dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 gün sonra ortaya çıkmaktadır Belirtileri: Belirtilerin derecesi iklime, kişinin bünyesine ve amibin cinsine göre değişiklikler gösterir Had amipli dizanteri, hastalığın klasik şeklidir Belirtiler basilli dizanteriye benzer Farklı olarak, bunda genellikle ateş yoktur Ancak barsakta gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yükselir Hafif belirtiler ve nöbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya had safhadayken yeterli tedavi görmeyen veya hiçbir hekim tarafından müdahale edilmeyen vak’alar müzminleşir Amip hali denen hafif hastalık, müzmin dizanterinin meydana gelmesinin başta gelen sebeplerindendir Komplikasyonları: Barsak gangrenleri, barsak kanamaları ve delinmeleri, barsakta kanser gelişimi, hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer absesi ve diğer organ abseleri sayılabilir Amipli dizanteri; ishal yapan diğer hastalıklarla ve en çok da basilli dizanteri ile karışır Kesin teşhis; büyük abdestten (tazeyken) alınan bir parçanın mikroskopla incelenip, amiplerin görülmesiyle olur Tedavi: En mühim ilaç emetindir Chloroquine, metronidazol de etkilidir Diğer hususlar basilli dizanteride olduğu gibidir Korunma: En mühim husus, hastaları tedavi etmek, portörlük (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel olmaktır Diğer hususlar basilli dizanterideki gibidir Kaynak: Rehber Ansiklopedisi