Erezyon Nedenleri

Erezyon Nedir

Erezyon Nedenleri

Erezyon Nasıl Oluşur

Erezyon Nasıl Önlenir

Erozyon (toprak aşınması), koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve taşınması olayıdır

Erozyon Nedir? Toprağın akarsular, sel suları ve rüzgarlar gibi dış kuvvetlerin etkisiyle aşındırılıp taşınması ve sürüklenmesi olayına erozyon denir

Erozyon Nedir? Erozyon, diğer adıyla aşınım, yer kabuğunu oluşturan kayaçların, başta akarsular olmak üzere türlü dış etkenlerle yıpratılıp yerinden koparılarak eritilmesi veya bir yerden başka bir yere taşınması olayıdır

Erozyon, diğer adıyla aşınım, yer kabuğunu oluşturan kayaçların, başta akarsular olmak üzere türlü dış etkenlerle yıpratılıp yerinden koparılarak eritilmesi veya bir yerden başka bir yere taşınması olayıdır[1]

Tarımda kullanılan alanların %70'i özelliklerini kaybederek dünya genelinde toplam kara üzerinde %30 civarında çölleşmeye sebep olmuştur Dünyada erozyon sebebiyle çölleşme tehlikesi bulunan 110 ülke bulunmaktadır Bu çerçevede Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yapılan hesaplamalarla, dünyada çölleşme ve erozyonun önüne geçebilmek için yılda 42 milyar dolar harcanması gerektiği bulunmuştur

Erozyon, diğer adıyla "toprak aşınımı", toprağın su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve taşınması olayıdır

Erozyonun başlıca nedeni, toprağın üzerinde bulunan ve aşınmasını önleyen bitki örtüsünün yok olmasıdır Ayrıca arazi eğimi, toprak yapısı, yıllık yağış miktarı, iklim faktörleri, bitki örtüsü ve insanların yaptığı müdahaleler de erozyon şiddetini belirler Erozyon, tabiatın normal süreci içinde meydana geliyorsa normal erozyon; insanın tabiattaki toprak, su ve bitki arasındaki dengeyi bozucu nitelikteki müdahaleleri sonucu meydana geliyorsa hızlandırılmış erozyon adını almaktadır Normal erozyon, genellikle insan müdahalesi olmayan yerlerde görülür ve çok yavaş olarak gelişir Meraların aşırı derecede otlatılması, ormanların tahrip edilmesi ile daha az korunan toprak, su ile kolayca taşınabilmektedir ve erozyon hızlanmaktadır

Erozyon 4 şekilde oluşur :

Erozyon Çeşitleri

1-) Su Erozyonu

Su erozyonu; yağmurun, araziler üzerinde oluşturduğu yüzeysel akışlar ve akarsuların etkisiyle toprağın aşınması ve taşınması olayıdır Ayrıca denizlerde oluşan dalgaların, kıyılardaki kayalara çarpması ve bu kayaları aşındırması ve taşıması da bir su erozyonudur Su erozyonunun oluşmasında etkili etmenler iki grupta toplanır

1-) Toprağı çözen ve parçalarını sürükleyen hareket halindeki su kuvvetleri Bu kuvvetlere erozif denir(Yağmur damlaları, akarsular,yüzeysel akış, vs)

2-) Su kuvvetlerine karşi koymaya çalişan, erozyonu yavaşlatmaya çalişan, toprak ve topragin özelliklerini ifade eden, topragin erozyona ugrayabilme egilimi Buna da erodibilite denir Erozif veya erodibilite ne kadar yüksek olursa, erozyonun yol açtığı negatif sorunlar da o kadar büyük olur

Su erozyonu iki aşamalidir Önce yagmur damlalarin darbeleriyle toprak çözünür Daha sonra biriken yagmur sulariyla çözünen bu toprak egim yönüne dogru taşinir Hindistan’daki Ganj ve Çin’deki Sarı Irmak nehirleri her yıl milyonlarca ton toprağı denize taşır Böylelikle nehirlerin denize döküldüğü alanlarda büyük deltalar oluşur Yağmur damlaları düz bir toprak yüzeyine dik olarak çarptığı zaman 60 cm yukarı, 15’er metre kadar da yanlara doğru sıçrayabilmektedirler Tabi ki bu sıçrama esnasında toprağı da kendisiyle birlikte etrafa sıçratmaktadır Bu sıçramalar eğimli bir arazide olduğu takdirde oluşan etki daha şiddetli olmaktadır

Yine ABD’nin Arizona bölgesindeki, bir kilometreyi aşan derinligiyle muhteşem bir görünüşe sahip olan Büyük Kanyon vadisi akarsularin aşindirici etkisini ve gücünü gösteren en iyi örnektir Bu vadi Colorado Irmagi’nin Colorado Yaylasi’ndaki kayalari aşindirarak oymasiyla oluşmuştur

Su erozyonunun yönü ve hızı;

-arazinin eğimine,

-rüzgarın hızı, yönü ve damlanın toprağa çarpma açısına,

-damlanın büyüklüğüne,

-damlanın düşme ve çarpma hızına,

-toprağın bir bitki örtüsü ile örtülü olup olmamasına ve

-toprak yüzeyinin pürüzlülüğüne bağlıdır

2-) Selcik Yarıntısı (Oluk) Erozyonu

Genelde bitki örtüsünden yoksun eğimli araziler üzerinde ince oluklar meydana getiren bir erozyon şekline selcik yarıntısı (oluk) erozyonu denir Bu oluklar 2-3 cm’den 25-30 cm’ye kadar olabilirler Üzerinde tarım yapılan arazilerde, sürüm sonrası bu oluklar kaybolduğu için erozyon fark edilemez Aslında selcik yarıntısı (oluk) erozyonu, oyuntu erozyonun başlangıcıdır

3-) Oyuntu Erozyonu

Eğimli bir yamaç üzerinde, yağmurdan sonra oluşan yüzeysel akış ile toprak derinlemesine oyulur Ve oluk erozyonunda oluşan oluklardan daha büyük ve daha derin kanallar, vadiler veya vadicikler oluşur Bunlara artık oluk değil oyuntu denir Toprağın bu şekilde aşınmasına da oyuntu erozyonu denir Aşinma; üst toprak katmanlari iyice aşinip gidene ve sert ana kaya yüzeye çikana veya egim sifirlanincaya kadar devam eder

Bu iki erozyon çeşidi (oluk ve oyuntu) yagmurlarla ilgili olduklari için su erozyonunun çeşitleri olarak da görülebilir

4-) Rüzgar Erozyonu

Rüzgar erozyonu, diğer erozyon tiplerindeki gibi önemli derecelerde toprak erozyonuna neden olur Bitki örtüsünün herhangi bir nedenle kalktığı, kurak veya yarı kurak bölgelerde hafif topraklarda rüzgar erozyonu büyük sorunlar yaratabilir

Yağış, rüzgar erozyonunda faydalı bir göreve sahiptir Toprak ıslak veya nemli olunca rüzgarın onu alıp sürüklemesi oldukça güçtür Fakat toprağın kuru bulunduğu dönemlerde veya yazın rüzgar etkili olabilir İstanbul yakınlarındaki Terkos (Durusu), Ağaçlı ve Sinop/Sarıkum kumullarındaki gibi rüzgar erozyonuna neden olup büyük sorunlar ortaya çıkarabilir

Genellikle yerden 30 cm yüksekte, saniyede 54 metreden daha hızlı esen rüzgarlar, rüzgar erozyonuna neden olmaktadırlar

Ülkemizde erozyon denince, ilk hatırlamamız gereken su erozyonudur Rüzgar erozyonu ülkemiz koşullarında yaygın değildir