Nutuk > 4.Bölüm > İstanbul Hükümeti'nin Tbmm Hükümetiyle Anlaşmak İstemesi > Nurettin Paşa Ankara'da >

Baylar, Nurettin Paşa'dan bir daha telyazısı almadık Ama kendisi Diyarbakırlı Kâzım Paşa ile birlikte, 1920 yılı Haziranı ortalarında Ankara'ya geldi Bizimle işbirliği etmeden önce kimi konular üzerinde görüşümüzü anlamak istediğini bildirdi Bu konular şunlardı; 1 Halifeliğe ve padişahlığa karşı düşünce ve görüşümüz; 2 Bolşeviklik konusundaki görüşümüz; 3 İtilâf devletlerine karşı, özellikle İngilizlere karşı dahi savaşa karar verip vermediğimiz
Görüşme, Tarım Okulu'ndaki karargâhımızın bir odasında geceleyin yapıldı Bu görüşmede, Nurettin Paşa ile birlikte gelen Kâzım Paşa'dan başka, Fevzi ve İsmet Paşalar da bulunuyorlardı Nurettin Paşa, birinci ve ikinci sorulara aldığı yanıtları pek inandırıcı bulmadı Ama, özellikle üçüncü sorunun yanıtı uzun ve ateşli tartışmalara yol açtı Çünkü, biz demiştik ki amacımız, ulusal sınırlarımız içinde toprak bütünlüğümüzü ve ulusun tam bağımsızlığını sağlamaktır Buna engel olmak üzere karşımıza çıkacak kuvvet, kim ve ne olursa olsun hiç duraksamadan çarpışırız ve başarı kazanırız Bu konudaki karar ve inancımız kesindir İşte Nurettin Paşa, bir türlü buna inanamıyor ve bunu kabul edemiyordu Sonunda kendisine dedik ki; "Bu konuda görüşmeyi kabul etmekle yeni inançlar edinmek ve kararlar almak söz konusu değildir Sen, bugüne değin ulusun, iyice belirmiş, gerçekleşmiş inançlarına uyacaksın!" Ondan sonra, kendisine verebileceğimiz uygun bir görev üzerinde konuşuldu Kendisinin, "Konya Valisi ve Konya Bölgesi Komutanı" adıyla Yunan cephesinin güneyindeki bölgenin komutanı olmasını uygun gördük Asıl Batı Cephesi için, komutan olarak, Ali Fuat Paşa'yı 18 Haziran 1920'de görevlendirdik
Baylar, o günlerde Yunan cephesinde düşmanın hazırlıklarda bulunduğu anlaşıldığından cephenin önemi arttı Bu yüzden Nurettin Paşa'nın göreve atanmasını sonuçlandırmadan ve kendisini görev yerine göndermeden, ivedilikle Batı Cephesine gitmem gerekti Nurettin Paşa'yı görevlendirme işleminin bitirilmesini, Genelkurmay Başkanı İsmet Paşa'ya bıraktım Gerçekten düşman, bütün cephe üzerinde saldırıya geçmişti Bizim birliklerimiz çekiliyorlardı Nurettin Paşa, cephedeki elverişsiz durumu anlayınca İsmet Paşa'ya, görev kabul edebilmek için birtakım koşulları bulunduğunu ve hükümetçe bu konuda karar alınması gerektiğini söylemiş O koşullara göre hükümet, yurdun yönetiminde ve önemli işlerde temelli ve kesin karar almadan önce Nurettin Paşa'nın düşüncesini sormak ve onayını almak zorunda olacaktır Çünkü Büyük Millet Meclisi Hükümeti üyeleri, Tevfik Paşa ve benzeri gibi olgun yaşta denenmiş kişiler olmayıp genç birtakım kimseler imiş İsmet Paşa, çok yadırgadığı bu düşünce ve öneriyi hemen şifre ile bana bildirdi Ben de Nurettin Paşa'nın, kendisine görev vermek istediğim zaman söylemediği bu düşünceyi, genel durumda başlayan bunalım üzerine ortaya atmasını anlamlı buldum ve İsmet Paşa'ya verdiğim yanıtta kendisine görev verilmemesini buyurdum Nurettin Paşa'nın Yunan saldırısı başladıktan iki gün sonra bana gönderdiği bir yazının içindekileri dikkate değer bulmuştum İsterseniz, bu yazıyı yüce kurulunuza okuyayım:
Ankara İstasyonu, 24 Haziran 1920
Büyük Millet Meclisi Yüksek Başkanlığına
Efendim Hazretleri, Atanmış olduğum komutanlıktan ve valilikten çıkarılışımı ve bunun bildiriliş biçimini onur kırıcı buldum Bir devlet adamının ileri sürdüğü yurt işleriyle ilgili bir düşünce ve görüşün tartışılmasına değil, dinlenmesine bile istek gösterilmemesini ve küçümsenmesini ve ilgili Büyük Millet Meclisi ile hükümetinin oylarını alıncaya dek bile katlanılıp beklenilmeyerek ya da, belki buna gerek görülmeyerek, iki üç kişi gibi az sayıda üyenin düşünce ve istekleriyle bu yolda işlem yapılmasında sakınca görülmemesini ve sonuç olarak, yurdun, eğer yanılmıyorsam, bu anlayışla yönetilmesini, ulus ve yurt için tehlikeli durumlardan saydığımı bilgilerinize sunmaya izin vermenizi yüksek başkanlığınızdan dilerim
Bu koşullar içinde, görev almayı sakıncasız ve işbirliği yapmayı yararlı göremediğim için, memleketim olan Bursa'da oturmak üzere ilk tren ile Ankara'dan ayrılacağımı, vedalaşma yerine geçmek üzere bilgilerinize sunarım efendim hazretleri
Nurettin İbrahim
Baylar benim bu yazıya verdiğim yanıt da şu idi:
25 Haziran 1920
Tuğgeneral Nurettin Paşa'ya
24 Haziran 1920 günlü yüce yazıları yanıtıdır: Söz konusu edilen komutanlık ve valilik görevi, Milli Savunma ve İçişleri Bakanlıklarınca size resmi olarak daha bildirilip verilmemişti Bundan dolayı ne atanmış ne de ayrılmış değilsiniz Yalnız, size görev verilmesi tasarlanmış ve bu konuda düşünceniz ve kabul edip etmeyeceğiniz sorulmuştu Atanmanız daha karara bağlanmadan, düşünce ve inançlarınızdaki kararsızlığın Genelkurmay aracılığı ile öğrenilmesi üzerine, atanmanızdan vazgeçilmesi Bakanlar Kurulunca kararlaştırıldı Böyle bir karar için, sandığınız gibi, Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna gidileceği, eldeki yasalarımız gereğinden değildir Bursa'ya gitmenize ve orada oturmanıza gelince, içinde bulunduğunuz askerlik mesleği dolayısıyla bu iş için, yönteme göre, Milli Savunma Bakanlığı yüksek katına başvurmanız gereği bildirilir efendim
Büyük Millet Meclisi Başkanı
Mustafa Kemal
Nurettin Paşa Bursa'ya değil, ama Taşköprü'ye gitmiş ve uzun süre orada kalmıştır Bundan sonra da kendisine yeniden birkaç konuda değineceğiz O konuları da sırasında gereği gibi açıklayacağım