Kronik Böbrek Yetmezliği

Kronik Böbrek Yetmezliğinde Diyet

Hazırlayan: Emine Polatateş
Diyet Uzmanı
Böbrek fonksiyonlarının bozulmasıyla metabolizmayı etkileyen önemli olaylar birbirini izler Böbreklerden su, sodyum, potasyum, fosfor gibi maddeler ile üre, ürik asit, kreatin gibi protein atığı zehirli maddeler atılamaz, kanda birikir Bu değişiklikler sebebiyle beslenmede bazı önlemler almak gerekir Hastanın laboratuar bulgularına göre doktoru özel bir diyet önerir Diyet uzmanının hazırlayacağı diyet ile protein, tuz potasyum, fostor ve su miktarları kontrol altına alınır
Yiyeceklerde birden fazla besin öğeleri bulunur Hastanın hangi besin öğesinin hangi yiyeceklerde bulunduğunu bilmesi, diyetini iyi kullanmasını sağlar Diyet uzmanı bu konularda gerekli açıklamaları yapıp yol gösterir
PROTEİN
Vücut hücrelerinin yapıtaşıdırlar Vücudun büyümesi, gelişmesi yıpranan hücrelerin onarılması için gereklidir Et, balık, tavuk, süt ve türevleri, yumurta kaliteli protein kaynaklarıdır Proteinin fazla alınmasında; bulantı, kusma iştah azalması az alınmasında; yorgunluk, güçsüzlük, kilo kaybı olur
POTASYUM
Böbrekler tarafından kontrol edilen bir madensel öğedir Kandaki düzeyi 3,6-5,5 meq/L'dir Günlük gereksinimi 2 mg'dır Vücudun asit-baz dengesi ve normal kalp atışı için önemlidir Böbrek hastalarında potasyumun fazlası böbreklerden süzülemez, kanda potasyum seviyesi artar, kavun, koyu yeşil yapraklı sebzeler, bal kabağı, patates, domates, kuru fasulye, fındık ve sütte potasyum bulunur
FOSFOR
Kalsiyum ile fosfor kemikleri ve dişlerin sertleşmesini sağlayan bir madensel öğedir Kandaki düzeyi 2,5-4,2 mg'dır Günlük gereksinimi 500-700 mg'dır Böbrek hastalarında fosforun fazlası vücuttan atılamaz Kanda fosforun artması, kemiklerdeki kalsiyumun dışarı atılmasına sebep olur Proteinden zengin gıdalarda fosfor bulunur Balık, organ etleri, sosis, salam, sucuk, yumurta, süt ve türevleri , kuru baklagiller, kurutulmuş meyveler, tahıllar fosfor kaynaklarıdır
SODYUM
Vücuttaki bir madensel öğedir, Kandaki sodyum düzeyi 134-144 meq/ L'dır Günlük sodyum gereksinimi 2,5-7 gr'dır Buda 7,5-18 gr sofra tuzudur Böbrek normal çalışmadığı zaman sodyum vücutta kalır Sodyumun fazlası vücutta sıvı birikimine sebep olur Tuz içeren yiyecekler şunlardır: Sucuk, Pastırma, salam, sosis, kavurma etler, dil, dalak, yürek, işkembe, soslar, hazır çorbalar, hazır her türlü gıdalar, tuzlu bisküvi, kraker, tuzlu kuruyemişler, konserve yiyecekler, salamura yiyecekler, turşular, zeytin, salça, soğan, sarmısak tozu
SIVI
Akıcı durumda olan içeceklerdir Su, kahve, çay, süt jöle, dondurma, çorba, soslar, meyve suları sıvı yiyeceklere örnektir Böbrek hastalarının sıvıyı dışarı atma sorunları vardır İdrar kusma, ishal ve fazla terleme ile de vücuttan sıvı atılır Böbrek hastaların alacağı sıvı miktarı günlük çıkarılan idrar oranına bağlıdır, Pratik olarak şu formülle hesaplanır
Alıncak Sıvı Miktarı 24 Saat x 0,5 x Ağırlık x 1 gün önce çıkarılan idrar miktarı
Vücutta sodyum ve sıvının fazla bulunması yüksek tansiyon, nefes darlığı, ödem ve kilo artışına sebep olur Fazla tuzlu yiyen kişi susar ve çok su içer Çok su kilo artışını sağlar 1 su bardağı su 160 gram'dır İki su bardağı su içtiği zaman ortalama yarım kilo alınır
Sıvı kontrolü için
1- Sofra tuzu ve sodyumlu yiyeceklerden sakının,
2- Susuzluğunuzu giderecek kadar için,
3- Limon dilimleri ve çiklet ile ağzınızı nemlendirin,
4- Ağzınızı soğuk sıvılarla çalkalayın fakat içmeyin
DİYET ÖRNEKLERİ
1- Kronik böbrek hastalarında uygulanan diyet
40 Gram PROTEİNLİ TUZSUZ DİYET
(1500 kalori, 1400 mg Potasyum, 600 mg Fosfor, 300 mg Sodyum)
Günlük Yiyecek Miktar (gram) Ölçü Süt veya yoğurt 2002 çay bardağı Yumurta 501 adet Et-Tavuk-Balık 903 köfte kadar Ekmek 1255 ince dilim Sebze -2 porsiyonMeyva -2 porsiyon Yağ 202 yemek kaşığı Bal veya reçel202 tatlı kaşığı
40 GRAM PROTEİNLİ DİYETTE
ÖRNEK YEMEK LİSTESİ
SABAH :
Çay veya ıhlamur(Şekerli)
1 adet yumurta veya 1 kibrit kutusu kadar tuzsuz peynir
2 tatlı kaşığı bal veya reçel
1 tatlı kaşığı tuzsuz yağ
1 ince dilim ekmek
ARA ÖĞÜN : 1 porsiyon meyva
ÖĞLE :
2 adet ızgara köfte veya aynı miktar et, tavuk
2 yemek kaşığı bitkisel yağlı sebze yemeği
1 çay bardağı yoğurt
2 yemek kaşığı pirinç pilavı
1 kase nişasta peltesi
ARA ÖĞUN : 1 porsiyon meyva
AKŞAM :
30 gram 1 küçük parça haşlama et
2 yemek kaşığı makarna
2 yemek kaşığı bitkisel yağlı sebze yemeği
1 ince dilim ekmek
GECE 1 çay bardağı süt (Şekerli)

2- Hemodiyaliz hastalarında uygulanan diyet
60 Gram PROTEİNLİ TUZSUZ DİYET
Günlük Yiyecek Miktar (gram) Ölçü
Süt veya yoğurt 300 3 çay bardağı
Tuzsuz peynir 30 1 kibit kutusu kadar
Yumurta 50 1 adet
Et-Tavuk-Balık 120 4 köfte
Ekmek 150 6 ince dilim
Sebze - 2 porsiyon
Meyve - 2 porsiyon
Yağ 20 2 yemek kaşığı
Bal veya Reçel 20 2 tatlı kaşığı
NOT
1- Kalorinizi yükseltmek için çay, ıhlamur, et suları, tuzsuz yağ, nişasta, şeker, sade akide şekeri, pişmaniye, sade lokum yiyebilirsiniz
2- Sebzeleri yıkadıktan sonra küçük parçalara bölüp haşlayın, haşladığınız bu suyu dökün, yağ istenirse et ilavesi ile pişirin Yemeklerin suyunu yemekten kaçının
3- 1 yumurta 1 köfte kadar (30 gr ) et aynı değerdedir İstenirse birinden biri yenebilir
4- 1 köfte kadar (30 gr) et yerine 3 yemek kaşığı kuru fasulye, nohut, kara bakla, barbunya, mercimekten birini yiyebilirsiniz
5- Etlerden koyun etini ve tavuk beyaz etini ve balığı tercih ediniz
6- Bitkisel sıvı yağlar ve zeytinyağı kullanınız
7- 5 öğünde az az, sık sık besleniniz Yemeklerinizi yavaş yiyiniz
YENİLMEMESİ GEREKEN YİYECEKLER
1- Önerilenden fazla süt, yumurta, et, balık, dil ve işkembe (işkembeyi 10 günde bir yiyebilirsiniz)
2- İçeriği bilinmeyen çörek, kek, kurabiye, pastalar
3- Konserve, turşu, salamuralar, sucuk, pastırma, sosis, salam, sakatatlardan karaciğer, beyin, böbrek, dalak, yürek
4- Çikolata, kuruyemişler, meşrubatlar, boza, kahve, kakao, neskafe
5- Tahin helva, tahin, pekmez
6- Bulgur
?- Pancar, bakla, ıspanak, pazı tatlı kabağı, mantar, enginar, asma yaprağı,karalahana
8- Muz, kavun
9- Tuz ve tuzlu yiyecekler, kabartma tozu, et suyu tabletleri ÖNERİLER
Dışarıda Yemek Yerken,
1- Özel diyet uyguladığınızı her zaman belirtiniz
2- Günlük et gereksinmenize göre etinizin miktarını ayarlayın İsteyeceğiniz et salçasız veya haşlanmış tavuk, hindi ızgara et, biftek hamburger olabilir
3- Yiyebileceğiniz miktarda sebze veya salata isteyiniz Salatalarınızı sirke ve yağ ile lezzetlendiriniz
4- Kızarmış ağır hamur tatlılarından kaçınınız Müsaade edilen meyveler, sütlü tatlılar, dondurma yenebilir
5- Şerbet, buzlu meyve suları, jöleler, kahve ve çay günlük sıvı ihtiyacınıza göre alınabilir
6- Haftada 1-2 kez birer duble alınan alkolün böbreğe fazla zararlı etkisi yoktur Aşırı alkol ülserli hastalarda kanama riskinin artmasına, terlemeyi artırarak idrar miktarının azalmasına, tansiyonun yükselmesine sebep olabilir
7- Sigaranın akciğerlerde, damar sistemi ve ülserde olumsuz etkileri vardır İçilmemesi önerilir

Kaynak: TR SAĞLIK NET