Rize Ardeşen İlçesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-10-2012

Rize Ardeşen İlçesi
İlçe, Rize’nin Karadeniz ile arkasındaki kıyıya paralel sıradağlar arasında yer alır İlçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahip olup, ilçe topraklarını Doğu Karadeniz Dağlarının uzantıları engebelendirir Bu dağların yükseklikleri doğuya doğru gittikçe artmakta olup, küçük akarsular ile parçalanmıştır Bu akarsuların denizle birleştiği vadi ağızlarında küçük düzlükler bulunmaktadır
İlçe topraklarını Fırtına Deresi, Dolana Çayı ve Yeniyol deresi sulamaktadır Rize’ye 47 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 743 km2 olup, toplam nüfusu 58499’dur
İlçede Karadeniz iklimi hüküm sürmekte olup, güneyini kaplayan dağlar yanında, kuzey ve kuzeydoğu yönünde bulunan 3000 metre yüksekliğindeki Kafkas Dağlarının kuzey rüzgarlarından koruyucu etkileriyle kapalı bir mikroklima havzası oluşturmaktadır Kıyı kısımları ılık ve bol yağışlıdır İç kısımlara gidildikçe iklim sertleşir Yıllık ortalama sıcaklık 14-15 C derecedir
Dağlık alanlarda kızılağaç, gürgen, meşe, kestane, ladin, köknar ağaçları bulunmaktadır Alçak alanlarda teraslar halinde çay plantasyonları, narenciye bahçeleri, yeşil otlar vardır

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, balıkçılık, gemi-tekne yapımcılığı, ormancılık ve dokumacılığa dayalıdır Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında çay ve fındık gelmektedir İlçede çay ve kağıt fabrikası bulunmaktadır Kıyı kesimlerinde balıkçılık yapılmaktadır

Ardeşen Miletoslu denizciler tarafından kurulmuş (MÖ650-550) bir koloni yerleşimidir MÖ606 yılında bölgeye kısa bir süre de olsa Medler hakim olmuştur MÖ547 yılından sonra Anadolu’nun büyük bir bölümü ile birlikte Rize ve çevresi Perslerin yönetimi altına girmiştir MÖ334’te Büyük İskender Pers egemenliğine son vermiştir MÖ301-MS117 arasında Perslerin Pont Satraplığının devamı olan Pontus Devleti buraya egemen olmuştur MÖ63’te Roma İmparatoru Pompeius’un Pontus Kralı Mithridates’i yenmesinden sonra bölge Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir Romanın ikiye ayrılmasından sonra Rize ve yöresi Bizans topraklarının içerisinde kalmıştır
Bu dönem içerisinde Rize ve çevresi de Trabzon devletinin sınırları içerisinde kalmıştır

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Rize ve çevresi Selçukluların kontrolüne girmişse de daha sonra Trabzon Rum Devleti buraya yeniden hakim olmuştur Fatih Sultan Mehmet’in 1461’de Trabzon’u ele geçirmesinden sonra Ardeşen, bir süre özerk kalmış, daha sonra Yavuz Sultan selim tarafından 1509’da Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir
Yavuz Sultan Selim Trabzon Sancak Beyi iken, Fırtına Deresinde ağaç parçalarını görmüş ve burada kimsenin yaşamadığını öğrenince; deredeki ağaç parçalarını göstererek “ Bu belde tenha değil, bakın dere yonga taşıyor Bu yörenin ardı şendir” demiştir Böylece Ardı şen sözcüğü zamanla halk dilinde Ardeşen’e dönüşmüştür

XIXyüzyılda Ardeşen Trabzon Vilayeti Lazistan Sancağına bağlı bir kasaba idi IDünya Savaşı’ndan sonra 1916’da Rus işgaline uğramış, Rus İhtilalinden sonra Ruslar 10 Mart 1918’de Ardeşen’den çekilmişlerdir Cumhuriyet döneminde Pazar ilçesine bağlı bir bucak iken, 1 mart 1953’te ilçe konumuna getirilmiştir

08-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Rize Ardeşen İlçesi Rize Ardeşen İlçesi İlçe, Rize’nin Karadeniz ile arkasındaki kıyıya paralel sıradağlar arasında yer alır İlçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahip olup, ilçe topraklarını Doğu Karadeniz Dağlarının uzantıları engebelendirir Bu dağların yükseklikleri doğuya doğru gittikçe artmakta olup, küçük akarsular ile parçalanmıştır Bu akarsuların denizle birleştiği vadi ağızlarında küçük düzlükler bulunmaktadır İlçe topraklarını Fırtına Deresi, Dolana Çayı ve Yeniyol deresi sulamaktadır Rize’ye 47 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 743 km2 olup, toplam nüfusu 58499’dur İlçede Karadeniz iklimi hüküm sürmekte olup, güneyini kaplayan dağlar yanında, kuzey ve kuzeydoğu yönünde bulunan 3000 metre yüksekliğindeki Kafkas Dağlarının kuzey rüzgarlarından koruyucu etkileriyle kapalı bir mikroklima havzası oluşturmaktadır Kıyı kısımları ılık ve bol yağışlıdır İç kısımlara gidildikçe iklim sertleşir Yıllık ortalama sıcaklık 14-15 C derecedir Dağlık alanlarda kızılağaç, gürgen, meşe, kestane, ladin, köknar ağaçları bulunmaktadır Alçak alanlarda teraslar halinde çay plantasyonları, narenciye bahçeleri, yeşil otlar vardır İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, balıkçılık, gemi-tekne yapımcılığı, ormancılık ve dokumacılığa dayalıdır Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında çay ve fındık gelmektedir İlçede çay ve kağıt fabrikası bulunmaktadır Kıyı kesimlerinde balıkçılık yapılmaktadır Ardeşen Miletoslu denizciler tarafından kurulmuş (MÖ650-550) bir koloni yerleşimidir MÖ606 yılında bölgeye kısa bir süre de olsa Medler hakim olmuştur MÖ547 yılından sonra Anadolu’nun büyük bir bölümü ile birlikte Rize ve çevresi Perslerin yönetimi altına girmiştir MÖ334’te Büyük İskender Pers egemenliğine son vermiştir MÖ301-MS117 arasında Perslerin Pont Satraplığının devamı olan Pontus Devleti buraya egemen olmuştur MÖ63’te Roma İmparatoru Pompeius’un Pontus Kralı Mithridates’i yenmesinden sonra bölge Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir Romanın ikiye ayrılmasından sonra Rize ve yöresi Bizans topraklarının içerisinde kalmıştır Bu dönem içerisinde Rize ve çevresi de Trabzon devletinin sınırları içerisinde kalmıştır Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Rize ve çevresi Selçukluların kontrolüne girmişse de daha sonra Trabzon Rum Devleti buraya yeniden hakim olmuştur Fatih Sultan Mehmet’in 1461’de Trabzon’u ele geçirmesinden sonra Ardeşen, bir süre özerk kalmış, daha sonra Yavuz Sultan selim tarafından 1509’da Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir Yavuz Sultan Selim Trabzon Sancak Beyi iken, Fırtına Deresinde ağaç parçalarını görmüş ve burada kimsenin yaşamadığını öğrenince; deredeki ağaç parçalarını göstererek “ Bu belde tenha değil, bakın dere yonga taşıyor Bu yörenin ardı şendir” demiştir Böylece Ardı şen sözcüğü zamanla halk dilinde Ardeşen’e dönüşmüştür XIXyüzyılda Ardeşen Trabzon Vilayeti Lazistan Sancağına bağlı bir kasaba idi IDünya Savaşı’ndan sonra 1916’da Rus işgaline uğramış, Rus İhtilalinden sonra Ruslar 10 Mart 1918’de Ardeşen’den çekilmişlerdir Cumhuriyet döneminde Pazar ilçesine bağlı bir bucak iken, 1 mart 1953’te ilçe konumuna getirilmiştir