Vertigo (Baş Dönmesi)

Bazı insanlar denge problemlerini baş dönmesi olarak nitelendirirler Çevrenin dönmediği bu denge bozukluğu bazen iç kulağa bağlı bir problemden dolayı ortaya çıkar Bazı insanlar ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo kelimesiyle açıklarlar Bu kelime Latince "dönmek" fiilinden gelmektedir Bu hastalar sıklıkla kendilerinin veya çevrenin döndüğünü söylerler Vertigo çoğunlukla iç kulak probleminden kaynaklanır Hareket Hastalığı ve Deniz Tutması Nedir?



Bazı insanlar uçağa bindiklerinde veya arabada bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar Bu duruma taşıt tutması denilir Bir çok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği zaman çeker bu yüzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz tutması denir Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır Bunun dışında herhangi bir tıbbi bozukluğun ifadesi değildir Ancak bazen yolcular bu rahatsızlıktan dolayı çok kısıtlanabilirler Çok az bir kısmında da bu rahatsızlık yolculuk bitse dahi birkaç gün daha sürmektedir



Denge Sisteminin Anatomisi



Baş dönmesi (Dizzines, vertigo) ve taşıt tutması denge sistemi ile ilgilidir Uzay araştırmacıları bu duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine vücudun uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun yönü, hangi yönde hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bölümleri arasındaki kompleks ilişkilerle sağlanmaktadır

İç kulak (aynı zamanda labirent adını da almaktadır) hareketin yönünü yani dönüp dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler

Gözler vücudun uzay içindeki yerini (baş aşağı vs) ve hareketin yönünü belirler

Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler

Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket ettiğini belirler

Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya çıkar

Taşıt tutmasının bulguları ve baş dönmesi, merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya çıkmaktadır Örnek olarak fırtınalı bir günde uçağa bindiğinizi düşünün ve uçağınız hava akımlarından dolayı sallanmaktadır Fakat gözleriniz bu hareketi algılamamaktadır Çünkü bütün gördüğünüz uçağın içidir Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan mesajlar almaktadır Sizi bundan dolayı uçak tutabilir Veya bir arabanın arka koltuğunda oturmuş kitap okuduğunuzu düşünün İç kulağınız ve deri reseptörleriniz yolculuğun hareketini algılayacaktır Ancak gözleriniz sadece kitabı görecektir Bu nedenle sizi taşıt tutabilir Gerçek bir tıbbi örnek vermek gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir taraftaki iç kulağınızın hasarlandığını düşünün Hasarlı iç kulak normal iç kulakla aynı mesajları göndermez Bu beyine dönme eylemiyle ilgili yanlış bilgi verir Kişi vertigodan veya dönüyormuş hissinden şikayetçi olabilir Bazen bulantı da görülür



Hangi Tıbbi Rahatsızlıklar Baş Dönmesine Neden Olur?Dolaşım: Dolaşım bozuklukları baş dönmesinin en sık nedenleri arasındadır Eğer beyniniz yeterince kan almazsa başınız dönmeye başlar Hemen hemen herkes yatarken aniden ayağa kalktığında birkaç defa hissetmiştir, ancak bazı insanlar sık veya kronik nedenlerden ötürü baş dönmesi şikayetlerinde bulunurlar Bu arterioskleroz (damar sertliği) dan dolayı olur Bu rahatsızlık çoğunlukla yüksek tansiyon hastalarında, şeker hastalarında ve kan yağları yüksek olanlarda görülür Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz olanlarda veya kansızlık şikayeti olanlarda rastlanır Bazı ilaçlar özellikle nikotin ve kafein beyne giden kan akımını azaltır Dietteki çok miktarda tuz da kan akımının azalmasına neden olur Bazen dolaşımında strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir Eğer iç, kulak yeterince kan alamazsa daha özel bir baş dönmesi durumu olan vertigo ortaya çıkar İç kulak kan dolaşımındaki değişikliklere çok hassastır Bu yüzden beyin için bahsedilen zayıf kan dolaşımı durumlarının hepsi iç kulak için de geçerlidir

Yaralanma: Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında aşırı,kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir Baş dönmesi birkaç hafta sürer Bu süre içinde normal taraf yavaş yavaş karşı tarafın fonksiyonlarını üstlenir

Enfeksiyon: Virüslerden örneğin soğuk algınlığına neden olanlar iç kulağı ve onun beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler Bu kötü bir vertigoya neden olurken işitme genellikle etkilenmez Buna rağmen bakteriler sonucunda oluşan enfeksiyonlarda hem denge hemde işitme fonksiyonlarının bozulmasına neden olur Baş dönmesinin şiddeti ve iyileşme zamanı kırıklarda olduğu gibidir

Allerji: Bazı insanlar allerjik oldukları besinlerle veya havadaki parçacıklarla karşılaştıklarında baş dönmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler

Nörolojik hastalıklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tümör gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur Bunlar nadir nedenler olmasına rağmen doktorunuz muayene sırasında bunları da düşünecektir Araç Tutmasına Karşı Ne Yapabilirim? Her zaman vücudunuzun hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından aynı şekilde algılanabileceği bir yerde oturun Örnek olarak arabanın ön tarafında oturup uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesi ne çıkıp ufku izleyebilirsiniz yada uçakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz Uçak yolculukların da hareketin en az olduğu kanat üstüne denk gelen koltukları tercih edin

Eğer araba sizi tutuyorsa kitap okumayın ya da zıt yöndeki koltuklara oturmayın

Araç tutması olan bir başka yolcuyla konuşmayın veya onu izlemeyin

Yolculuktan hemen önce yada yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durun Araştırmalar halk arasında yaygın olarak kullanılan formüllerin etkinliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır

Doktorunuz tarafından tavsiye edilen ilaçlardan birini yolculuğunuzdan önce alın Bu ilaçlardan bazıları reçetesiz olarak da satın alınabilir Sakinleştirici veya sinir sistemini etkileyen ilaçlar için doktorunuzun reçetesi gerekir Bazıları hap veya fitil şeklindedir bazıları ise (scopolamine) kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar şeklindedir

Şunu hatırlayın: Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük çoğunluğu hafiftir ve kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir Ancak ağır veya giderek daha da ağırlaşan vakalar Kulak Burun Boğaz, denge ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktor tarafından takip edilmelidir



Doktor Baş Dönmesi İçin Ne Yapar?



Doktorunuz baş dönmesini tarif etmenizi isteyecektir Bunun bir göz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar sürdüğünü, işitme kaybı veya bulantı ve kusma olup olmadığını soracaktır Hangi durumların baş dönmesi oluşturduğu da sorulabilir Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa travması, son zamanlarda geçirilmiş bir enfeksiyon, ve kulağınızla, sinir sisteminizle ilgili birçok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır İç kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili olduğu için dengedeki bir bozukluk işitmeyi de etkileyecek veya bunun tersi olacaktır Bu nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram) isteyebilir Bazı durumlarda kafatasınızın röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya iç kulağınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya soğuk sudan sonra göz hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi - ENG) isteyebilir Bazı durumlarda da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini önerebilir Her hasta için her test gerekmemektedir Doktorunuzun kararı hangi testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir Benzer olarak önerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır



Baş Dönmesini Azaltmak İçin Ne Yapabilirim?

Ani pozisyon değişikliklerinden kaçının Örnek olarak yatar durumdan aniden ayağa kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak dönmeyin

Aşırı kafa hareketlerinden (özellikle yukarı bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kaçının

Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz) ürünlerinin kullanımını azaltın

Baş dönmenize neden olan stresden, sinirlilikden uzak durun ve allerjiniz olan maddelere maruz kalmamaya çalışın

Baş dönmeniz olduğunda araba kullanmak tehlikeli alet kullanmak veya merdiven tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun*Yukarıdaki bilgiler Türkiye Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Vakfından alınmıştırKaynak: cocukkbb