Hafıza

Hafıza
Geçmişimizi kaydedip daha sonra ona başvurduğumuz, bu sebeple de şimdiki anımızı etkileyen sistem, hafızadır Hafıza kapasitesi olmaksızın bir insanı (veya öğrenebilen bir hayvanı) düşünebilmek zordur Hafıza olmasaydı edindiğimiz tecrübelerden geriye hiçbir şey kalmazdı; aslında öğrenme denilen şey de

gerçekleşmezdi çünkü kısa bir süre önce öğrendiğimizi, hafızaya dayanarak

hatırlar ve uygulamaya koyarız Bunun aksi bir durumda çok dar bir çerçeve olan

"bu anı" yaşamak zorunda kalırdık ve sonuçta da bu an, geçmişimizi

hatırlayamadığımızdan, kendimiz ile ilgili bir an olarak bize bir mana ifade

etmezdi


Her insan her sabah kalkar ve kim olduğunu ve ne olduğunu bilir Bu süregiden

şahsi kimlik hissi, bizim dünümüzü bugüne bağlayan hatıraların sürekliliği

üzerine kuruludur


İnsan hafızasının analizinde, hafıza sisteminin yapısı ve bu yapıyı işleten

süreçler birlikte ele alınmalıdır Yapı, hafıza sisteminin düzenleme şeklidir;

süreçler ise hafıza sistemi içersinde ortaya çıkan faaliyetlere dayanır Hafıza

sisteminin ele alınacağı bu bölümde yapı ve süreçler birlikte incelenecektir


Bu sistemde kodlama, depolama ve geri getirme arasında önemli farklar vardır

Kodlama; hatırlanacak olan malumatın takdimi esnasında ortaya çıkan olaylara

dayanır Biraz önce tanıştığınız bir kimsenin isminin yerini tutan bir fiziksel

fenomenin, yani ses dalgasının, hafızanın kabul edeceği türden kodlara çevrilip,

bu kodun hafızaya kayıt edilmesi olayıdır


Kodlama süreçleri, hafıza sistemine neyin depolanacağını tayin eder Ayrıca

zihinde tutma esnasında varolan şartlarla birlikte hangi malumatın sonuç olarak

geri getirilebileceğini tayin eder Hatırlanabilenler daha önce depolanmış

olanlardır ve nasıl hatırlanabileceği onun nasıl depolandığına bağlıdır


Çeşitli hafıza teorisyenleri (Atkinson ve Shriffrin, 1971), Waugh ve Norman,

1965) hafıza sistemimizin temel mimarisini depolara ayırarak tasvire

çalınmışlardır

Çok depolu hafıza yaklaşımları adı altında toplayabileceğimiz bu

teorilerin genel özellikleri ortaktır Çok depolu hafıza teorisyenlerine göre 3

tip hafıza deposu vardır:


Duyusal hafıza deposu, malumatın geliş yoluna (göz, kulak) has bir depodur ve

malumatı çok kısa bir süre için tutar

Kısa süreli hafıza deposu, nispeten sınırlı kapasiteye sahiptir

Uzun süreli hafıza deposunun, temelde sınırsız bir kapasitesi vardır ve

malumatı çok uzun zaman dilimleri içersinde tutar


Bu modele göre çevreden gelen malumat, duyusal depolar tarafından alınır Bu

depolar, görme, işitme gibi kendine has ayrı depolardır, malumatı çok kısa süre

için tutarlar Bu depoya giren malumatın bir kısmına dikkat sarfedilir ve daha

sonra kısa süreli hafıza deposu tarafından proseslenir


Kısa süreli hafızada proseslenmiş olan malumatın bir kısmı uzun süreli depoya

aktarılır Atkinson ve Shriffrin'e göre malumatın uzun süreli depolanışı, tekrar

safhasına bağlıdır


Bu noktada, dikkat ve hafıza sahalarının kesiştiğini belirtmek yerinde olur

Mesela Broadbent'in dikkat modeli, hafızanın çok depolu modelinin esas

habercisidir Duyusal hafıza deposu ile Broadbent'in teorik dikkat modeli

arasında kesin bir benzerlik vardır


Hafıza depolarının kendisi temel yapıyı şekillendirir, dikkat ve tekrar

süreçleri ise hafıza depoları arasındaki malumat akışını kontrol eder Bununla

birlikte bu çok depolu hafıza modeli yapı içersinde işleyen süreçlerden ziyade

yapının kendisi üzerinde yoğunlaşmıştır