Peygamber Efendimiz’İn (Sas) Kullandığı 40 Öğretme Metodu

Peygamber Efendimiz’in (sas) kullandığı 40 öğretme metodu

Efendimiz (sas) hayatının her karesinde anlatacağı bir hususu en uygun ve en güzel bir üslupla anlatmış ve öğretmede de aynı metodu kullanmıştır Bütün insanlığa rehber olan Efendimiz (sas)’in hayatına bakıldığında O’nun öğretim adına kullandığı bazı metotları öğrenmek, bütün insanlar için iyi bir örnek oluşturacaktır Burada Efendimiz’in kullandığı her bir metoda, onun hangi söz veya davranışının dayanak olduğunu anlatmak yerine sadece metodu söyleyip geçmek istiyoruz:
1 Efendimiz, söylediği hakikatleri bizzat yaşayarak hayatıyla göstermiştir
2 Dinî yükümlülükleri tedrîcî (yavaş yavaş, basamak basamak) bir sistemle öğretmiştir
3 Öğretmede orta yolda durmaya ve insanları bıktırmaktan uzak durmaya riayet etmiştir
4 Öğrenenler arasındaki kişisel farklılıkları göz önünde bulundurmuştur
5 Karşılıklı konuşma ve soru-cevap şeklini kullanmıştır
6 Yanlış düşünceyi söküp atmak ve gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde muhatabın kafasına yerleştirmek için aklî ölçüleri kullanmıştır
7 Muhataplarına soru yöneltmiş, böylece onların zeka ve bilgi seviyelerini ölçmüştür
8 Mukayese ve örneklendirme metodunu kullanmıştır
9 Benzetme ve halk arasında yaygın olarak kullanılan örnekleri kullanmıştır
10 Anlattığı hususu, elinde herhangi bir şey ile yere ve toprağa çizerek bizzat göstermiştir
11 Sözle beraber jest ve mimiklerini kullanmış ve el ile işaretlerde bulunmuştur
12 Önemine binaen, halin mümkün kıldığı bir nesneyi bizzat eline almış, eliyle kaldırmış ve arkasından söyleyeceği hususu söylemiştir
13 Muhataplarından bir soru gelmeden söze önce kendileri başlamıştır
14 Muhatabının sorusuna eksik ve fazla olmadan cevap vermiştir
15 Muhatabının sorusuna, onun ihtiyacına binaen sorduğundan daha fazlasıyla cevap vermiştir
16 Muhatabını, güzel bir hikmete binaen, sorduğu sorudan daha önemli bir hususa yönlendirdiği de olmuştur
17 Soru soranın sorduğu soruyu tekrarlamasını istemiştir
18 Muhatabın aldığı cevabı tekrar etmesini istemiştir Böylece cevap unutulmayacaktır
19 Bildiği bir husustan dolayı kişiyi imtihan etmiştir ki bununla doğru cevap vereceği için kişiyi sena etmek, övmek istemiştir
20 Önünde olan bir olaya karşı susma yolunu tercih etmiştir
21 Öğretme esnasında meydana gelebilecek imkan ve fırsatları değerlendirmiştir
22 Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi tercih etmiştir
23 Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş perçinlemiştir
24 Öğretilen hususun önemine binaen sözü üç kere tekrar etmiştir
25 Konunun önemini oturuşunu ve duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar ederek göstermiştir
26 Cevabı geciktirerek muhatabın sorusunu tekrar etmesini sağlayarak onu uyarmıştır
27 Muhatabı intibaha sevk etmek için, onu omuzundan veya elinden tutmuştur
28 Muhatabı teşvik için veya onu sıkıntıya sokacak bir durumdan dolayı, bazı hususların gizli kalmasını yeğlemiştir
29 Söyleyeceği hususun hafızalarda daha iyi yer etmesi veya ezberlenmesi için, sözü kısa ve öz bir şekilde ifade etmiş, daha sonra ise ayrıntılarına geçmiştir
30 Cevabın birkaç madde ile verileceği durumlarda önce cevabın kaç maddeden oluştuğunu bildirmek için sayıyı söylemiş daha sonra saymıştır
31 Va’z etme, nasihat etme ve öğüt verme metodunu kullanmıştır
32 İnsanların şevklerini kamçılama veya neticesi elem verici hususlardan şiddetle uzaklaştırma (Terğib ve terhib) metodunu kullanmıştır
33 Kıssa ve geçmiş ümmetlere ve insanlara dair haberlerle öğretme metodunu uygulamıştır
34 Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda önce nazik bir hazırlık süreci hazırlamış ve soruyu öyle cevaplandırmıştır
35 Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda üstü kapalı olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek yetinmiştir
36 Kadınlara öğretmeyi ve nasihat etmeyi de asla ihmal etmemiştir
37 Halin gerektirdiği durumlarda öğretme hususunda azarlayıp paylamayı (ta’nif) ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir Ne var ki onun paylaması ve kızması da merhamet yörüngesinde ve ümmetinin selameti için olmuştur
38 Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma metodunu) da kullanmıştır
39 Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi) öğrenmesi için bazı sahabileri görevlendirmiştir ki bu husus da günümüzde dünyanın dört bir tarafında İslam’ın güzelliklerini öğrenmek isteyenlere karşı yapılacak vazifenin çok önemli bir basamağını teşkil etmektedir
40 Bizzat kendi mübarek zatıyla talimde bulunmuştur
Evet, Efendimiz (sas) evrensel bir eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve bütün kalbleri, bütün ruhları, bütün akılları, bütün nefisleri ideal ufka yükseltecek bir mesaj sunmuştur Sadece O’nun getirdiği sistemdir ki hem ruhu, hem aklı hem de nefsi, yükselebilecek en son noktaya ulaştırmıştır