Hitit Süredzini!

Tüm tarihler milattan öncedir)

3200 Anadolu'da erken tunç çağının başlangıcı
2500 Hatti diline ait ilk kayıt
2500 – 2000 Kızılırmak havzası içinde Hatti rahip beylerinin güçlenmesi
2250 – 2000 Hint – Avrupa'lıların Karadeniz'in Kuzeyinden Avrasya'ya yayılmaları
2300 Urkis kentinde (Mardin'in güneyinde) Hurri diline ait ilk kayıt
2200 Hititlerin Hatti ülkesine olasılıkla Kafkasya yönünden göç etmeleri Alacahöyük buluntularının Maikop kültürüyle benzerlikleri göç yolu için Kafkasya yönü olasılığını güçlendirmektedir Hititlerin akrabası olan Luvi'ler ve Pala'ların da Hititler de aynı zamanda Anadolu'ya geldikleri düşünülmektedir
2100 – 2000 Hititlere ait Alacahöyük (Hitit kenti Arinna?) güneş kursları
2100 – 1900 Hitit prens ve prenseslerine ait Alacahöyük kral mezarları
~2000 Hititlerce Arzava ülkesinin dili olarak anılan Luvi dilinin Güney ve Batı Anadolu'da yaygınlaşması Pala dilinin Kuzey Anadolu'da yaygınlaşması Hurri dilinin Güneydoğu ve Doğu Anadolu'da yaygınlaşması
1900 – 1800 Anadolu'da Asurlu tacirlerin etkinlik dönemi, Kaneş ve Hattuşa'da Asur Karum'ların kurulması Asurlular Asurca liman, rıhtım anl***** gelen karumlarda belirli bir serbestlikle yaşayıp ticareti denetliyorlardı Asur'dan Anadolu'ya kalay ve dokuma, Anadolu'dan Asur'a da bakır, gümüş ve altın satımı vardı Ticaret kervanlarında eşekler kullanılıyordu Bu çağda 1 kg gümüş, 70 kg bakıra; 1 kg altın 8 kg gümüşe; 1 kg demir, 5 kg altına eşdeğerdi
1750 Anitta'nın Kuşşar'da (Aksaray'ın batısındaki Acemhöyük) kral oluşu Hitit krallığının doğuşu Bu tarihten Telipinu'nun kral olduğu 1530'lu yıllara kadar geçen dönem Hitit tarihinde “Eski krallık” dönemi olarak adlandırılmaktadır
1750 – 1700 Anitta'nın Karadeniz kıyısındaki Zalpuva kentini ve Hattuşa'yı ele geçirmesi Kuşşar kralı Anitta'nın Neşa (=Kaneş, =Alişar) kentini ele geçirmesi Bu çağda Kuşşara ve Kaneş kentlerinin nüfusunun 10000 civarında olduğu söylenebilir
1660 – 1630 I Hattuşili'nin krallık dönemi Hattuşili Hattice Hattuşlu anlamındaydı Hattuşili Hitit başkentini Kuşşar'dan Hattuşa'ya taşıdı Hitit ordusu ilk defa Hattuşili önderliğinde Fırat nehrini geçti Yine bu dönemde Hatti dili yalnızca Hitit tapınaklarında okunan ve ilahilerde yaşayan ölü bir dil durumuna geldi

1630 I Hattuşili Halpa'daki (bugünkü Halep) Yahmad krallığı ile savaşırken (belki de bir çarpışma sırasında) öldü Yerine I Murşili kral oldu Murşili'nin I Hattuşili'nin varisi olduğu halde, onunla akrabalık bağı olduğu kesin değildir Huzziya'dan başka oğlu olmayan Hattuşili, Murşili'yi öz oğlunun kendisine karşı bir komplo içinde olduğunu görünce ardıl olarak seçmiştir
~1610 Murşili Halpa'yı ele geçirdi ve ganimetleriyle Hattuşa'ya döndü Halpa bu tarihten sonra Hitit krallığının değişmez bir parçası oldu
~1600 Murşili gerileme döneminde olan Babil'in büyük Amori Krallığına saldırdı ve Babil'i ele geçirdi Babil'li tarihçiler bu olayı “Samsuditana vaktinde Hatti'nin erkekleri Akad ülkesine karşı yürüyüşe geçti” şeklinde anlatmaktadırlar Bu saldırıdan sonra en ünlü kralı Hammurabi olan Birinci Babil Hanedanlığının sona erdi

Murşili, eniştesi olan Hantili ve Hantili'nin kayınbiraderi Zidanta tarafından kurulan bir komplo ile öldürüldü Hantili'nin kral oluşu Hantili Luvice bir addı
1570 – 1535 Zidanta, Ammuna ve Huzziya'nın krallık dönemleri Hitit krallığında iç karışıklıklar ve krallık ailesi içindeki çekişmeler sonucunda merkezi otorite azaldı Kutsal Nerik kenti Karadeniz kıyılarında yaşayan göçebe Kaşkaların eline geçti Barbar ve savaşkan bir halk olan Kaşkalar Hititlere karşı imparatorluğun sonuna dek kuzeyde bir tehdit olarak kaldılar Hitit toprakları Hattuşa ve çevresine dek küçüldü
1535 – 1510 Telipinu'nun krallık dönemi ve büyük imparatorluk devrinin başlangıcı Telipinu Hitit tahtına çıkış koşullarını düzenlediği bir ferman yayınladı Arzava ülkesiyle ile bir antlaşma yaptı ve merkezi otoriteyi yeniden kurdu

Bu çağda başkent Hattuşa'nın nüfusunun 30000 civarında olduğu söylenebilir

Kuzey Suriye'de Mitanni devletinin kuruluşu Mitanni devletinin kralları Hint – Avrupa'lı, yerli halkı ise Hurrilerdi

Luvi dilinin Orta Anadolu'da yaygınlaşması

1510 – 1460 Alluvamna, II Hantili, II Zidanta ve II Huzziya'nın krallık dönemleri Hitit devletinin gücü bu dönemde de azaldı ve güney – güneydoğu Anadolu'da Hitit etkisi azaldı Mitanni devleti bu dönemde Mısır'dan sonra Ortadoğu'nun en güçlü devleti konumuna geldi
1400 – 1300 Mikenlerin Batı Anadolu'da Hititlerin Ahhiyava adını verdiği siyasal birliği kurmaları
1450 – 1350 Mitanni yönetiminde Hint – Ari soylularının egemen olması
~1450 Mısır firavunu II Thutmosis'in Mısır'ın etki alanını Karagamış'a dek yayması
1460 – 1440 II Tuthaliya'nın krallık dönemi Tuthaliya Hattice kutsal bir dağın adıydı Tuthaliya Mitannilere ilişki kurup Hititlerle bağını koparmak isteyen Halpa kentini yıktı Bu dönemde Mitanni krallığı Mısır'la ittifak kurmak için Mısır firavunu II Amenofis'e elçiler gönderdi Hititlere karşı olan bu ittifak kısa süre sonra diplomatik bir evlilikle de desteklendi
1440 – 1400 Tabarna Arnuvanda – Tavananna Aşkmunikal kardeşlerin (üvey, ya da evlatlık?) yönetimi Arnuvanda Hattice kutsal bir dağın adıydı Aşmunikal Hurrice bir addı ve bu tarihten sonraki tüm Hitit kraliçelerinin adları Hurrice'dir

Kaşkalar Kızılırmak havzasındaki pek çok Hitit kentini yağmaladılar ve Hattuşa'ya dek geldiler
1400 – 1370 III Tuthaliya ve oğlu genç Tuthaliya'nın krallıkları Genç Tuthaliya'nın kısa süren hükümranlığı sırasında Hatti ülkesi Kaşka, Arzava ve Doğu bölgelerinden saldırıya uğradı Bu kritik zamanda III Tuthaliya'nın komutanı Şuppiluliuma krallığın başına geçti
1400 – 1300 Alacahöyük yontu eserleri
1370 – 1335 Büyük imparatorluğun ilk güçlü kralı I Şuppiluliuma'nın krallık dönemi Şuppiluliuma, adı Hititçe olan ilk Hitit kralıdır Şuppi Hititçe saf, luli ise kaynak anlamında; Şuppiluliuma, saf kaynaklı demekti

Şuppiluliuma Arzava kralı ile kızını evlendirerek Güney'deki durumunu güçlendirdi Kuzeydoğudaki Hayaşa, güneydeki Kizzuvatna ve güney Suriye'deki Amurru krallıkları da diplomasi yoluyla Hititlere bağlandı

Komşu küçük krallıklarla ilişkiler düzeltilince Mitanni ile Hititlerin karşılaşması kaçınılmaz oldu Şuppiluliuma Mitanni'ye karşı yürttüğü ilk seferde başarısız oldu ve geri çekilmek zorunda kaldı Mitanni kralı Tuşratta eline geçen ganimeti Mısır firavunu III Amenofis'e gönderdi Ancak Şuppiluliuma ikinci savaşa daha iyi hazırlandı Hititlerin planı Fırat nehrini Kuzey Suriye'deki Mitanni savunma hattının kuzeyinden geçerek Mitanni'yi arkadan vurmaktı Bu doğrultuda Doğu Anadolu'daki Hayaşa krallığıyla anlaşma yapıldı ve Hitit ordusu Torosların kuzeyinden kuzey-doğu Suriye'ye indi Şuppiluliuma Tuşratta ile yaptığı ikinci savaşta başarılı oldu ve Mitanni başkenti Wassukanni'yi ele geçirdi Şuppiluliuma Mitanni seferini güneye doğru sürdürdü ve bir yıl içerisinde Lübnan dağlarına dek tüm Hurri ülkesini ele geçirdi Ugarit kralı II Niqmandu ile antlaşma yapılarak Ugarit kenti vasal duruma getirildi Şuppiluliuma, Tuşratta'nın oğlu Maltiwaza'yı kukla kral olarak Mitanni'nin başına geçirdi Böylece Mitanni devleti yıkılarak, Asur ile Hatti ülkesi arasında Hitit uydusu bir tampon devlet yaratılmış oldu Bu tarihlerde Akhenaten'in dinsel reformlarıyla meşgul olan Mısır, Hititlerin yayılmasına müdahale edemedi

Büyük Suriye seferi dönüşü Hititler Kargamış kentini ele geçirdi Şuppiluliuma Kargamış ve Halpa kentlerinin yönetimlerini oğulları Şarrikuşuh ve Piyassili'ye verdi
1360 IV Amenofis'in (Akhenaten) Mısır firavunu oluşu Şuppiluliuma Amenofis'e armağan olarak ikibuçuk kilo ağırlığında gümüşten yapılmış beş hayvan şekilli kap (rhyton) ve başka gümüş eserler gönderdi
1338 Mısır firavunu Tuthankhamon'un (1347 – 1338) dul karısı Ankhesenpaam I Şuppiluliuma'ya bir mektup yazarak kralın oğullarından birini kendisine eş olarak istedi

I Şuppiluliuma'nın Mısır kraliçesine eş olarak gönderdiği oğlu Zannaza Mısır yolunda belirsiz bir biçimde öldürüldü