Büyük Göller

Büyük Göller





Kuzey Amerika’nın orta-doğu’sunda beş gölden oluşan bütün Tamamı ABD’de kalan Michigan dışında, Büyük Göller ABD ile Kanada arasında paylaşılmıştır Toplam yüzölçümleri yaklaşık 246 000 km2’dir En büyüğü Superior, en küçüğü Ontario gölleridir Dipleri (Erie’ninki dışında), deniz düzeyinin altındadır Superior (183 m) golüyle Michigan ve Huron (117 m) ve Erie (174 m) gölleri arasında düzey farkları vardır; Ontario gölü Erie gölünden 100 m daha aşağıdadır (düzey farklılığının yarısı Niagara çağlayanından ileri gelir) Jeomorfoloji açısından Büyük Göller, iç ovaların bulunduğu tortul havzayla Kanada kalkanının birleştiği bölgededir Niagara çağlayanlarının döküldüğü Siluries devrinde oluşmuş kireçli Cuesta (Bruce yarımadası, Manitoulin adaları ve Door burada sıralanır) ilginç özellikler taşır Göl çanakları Pleyistosen devirde buzullarca aşırı biçimde oyuldu Michigan gölü, Huron gölüyle Georgia koyunun oluşturduğu iki cep, kendilerini biçimlendiren çukurların şeklini bugün bile korumaktadır

Bol (750-1 000 mm) ve düzenli yağış alan geniş bir havzanın (764 000 km2; üçte birini göller oluşturur) beslediği ve göllerin hacmi (22 900 km3) tarafından dengelenen ortalama debi, Ontario gölü çıkışında 6000 m3/sn’ye yükselir

Büyük Göller, sıcaklığı dengeleyici ve nem taşıyıcı bir rol oynar; nem, yağmur ve kar olarak doğu kıyılarına düşer Büyük Göller, iç ovalara ulaşma ve yerleşme bakımından tarihsel bir rol oynamışlardır Ayrıca, Saint-Lawrence deniz yolunun tamamlanmasından bu yana (1959) iktisadi önemleri artmıştır Apalaş’lardaki kömür ve demir filizi (yukarı kesime doğru) bu yoldan taşınmaktadır Büyük Göller’deki başlıca limanlar Chicago-Gary, Duluth-Superior, Detroit, Cleveland ve Toledo’dur Büyük Göller’ in Amerika bölümü, göller arasında kalan Ontario yarımadası dışında, Kanada kalkanı üzerindeki verimsiz ve çok az nüfuslu alanlardan oluşan Kanada bölümüne oranla hem daha elverişli olanaklardan yararlanır, hem de daha fazla gelişmiştir