Çocukluk Çağında Beslenme

ÇOCUKLUK DÖNEMLERiNE GÖRE BESLENME

0 - 4 Aylik Bebeğin Beslenmesi
4 - 9 Aylik Bebeğin Beslenmesi
9 - 12 Aylik Bebeğin Beslenmesi
1 - 5 Yaş Çocuk Beslenmesi


0 - 4 AYLIK BEBEĞiN BESLENMESi:

Anne sütü mükemmel besin içeriği ile kolay hazmedilir, etkili bir biçimde kullanilir Bebeğinizi hastaliklardan korur, mamalarla beslenmeden daha ucuza mal olur Bunun ötesinde emzirmek suretiyle, anne bebek bağinin kurulmasi kolaylaşir, yeni bir gebeliğin gecikmesi ve annenin sağlikli kalmasi mümkün olur

Doğumdan sonraki ilk 4 ayda yalnizca anne sütüyle beslenen bebekler ishal ve zatürree gibi bulaşici hastaliklara, alerjik rahatsizliklara daha az yakalanirlar, daha sağlikli büyürler Bu nedenle;

ilk 4 ay bebeğinizi tek başina anne sütüyle besleyiniz Bu aylarda anne sütüyle birlikte verilen ek besinler bebeğin anne sütünden yeterince yararlanmasini engeller

Bebeğinizin yalnizca anne sütüyle beslendiği bu dönemde, su kaybina yol açan hastalik halleri dişinda ilave su gereksinimi yoktur! Eğer ishal gibi mutlaka su verilmesi gereken bir durum söz konusuysa kaynatilmiş su veriniz

ilk günlerde gelen anne sütü çok besleyicidir Bebeğinizi istedikçe ve sik sik emzirerek bu sütten yararlanmasini sağlayiniz Anne sütünün artmasini sağlamak için sik emzirme birinci koşuldur Bebeğinizin emmediği durumlarda, göğsünüzde süt birikimi söz konusu olduğunda tirle adi verilen pompalarla boşaltma işlemi yapabilirsiniz Bu pompalar hemen her eczaneden kolaylikla temin edilebilmektedir

Tüm annelerin sütü yararlidir Başlangiçta oldukça koyu olan sütünüz zamanla sulu bir hal alir; bu, anne sütünün genel özelliğidir ve tamamen doğal bir durumdur Benim sütüm bebeğime yaramiyor gibi sözlerin hiçbir anlami yoktur Çünkü her annenin sütü kendi bebeği için özeldir

Bebeğiniz her beslenmeden sonra az miktarda kaka yapabilir, bu durum bazen yanlişlikla ishal olarak değerlendirilir Oysaki altin sarisi renkte, kötü kokmayan, sulu, günde 7 - 8 kereye kadar olabilen bu dişki tamamen normaldir Yine ayni özellikleri taşiyan ama 3 günde bir bol miktarda yapilan kaka da normal kabul edilir Ancak dişki çok sert ise nedeni araştirilmalidir

Göğüs uçlarinda meydana gelen çatlaklar genel kaninin aksine, temizlikteki yetersizlikten değil, uygun emzirme pozisyonunun ve tekniğinin sağlanamamasindan ileri gelir Bebek, memenin sadece ucunu değil renkli kismin önemli bir bölümünü bir ağiz dolusu almali, çene ucu meme cildine temas eder vaziyette ve alt dudak dişa kivrilmiş olmalidir Bu şekilde bebeğin yanaklarinda şişlik oluşur ve yutkunarak annesinin sütünü aldiği kolayca fark edilir Eğer çatlak meydana gelmişse doğru pozisyonda ve uygun emzirme tekniğiyle sorun kisa sürede halledilir Beslenme sonrasi bir miktar anne sütünün çatlak bölgelere sürülerek kurutulmasinin yararli olduğu düşünülmektedir

Emziren anneler her zaman bol ve pamukludan yapilma sutyen giymelidirler

Anne sütünün yetmediği inanciyla doktora danişmadan yeni bir gidaya başlanmamalidir Düzenli kilo alan, günde ortalama 6 kez beslenebilen, bezini günde 6 defa islatan bir bebek anne sütünü yeterince aliyor demektir Kaka sayisi beslenmenin değerlendirilmesinde güvenilir bir işaret değildir

Anne sütünün yeterliliği en iyi çocuğun gereken tartiyi almasiyla anlaşilir Bu nedenle bebeğinizi düzenli araliklarla sağlik kontrollerine getiriniz

Çalişan anneler sütlerini sağdiktan sonra, kaynatilarak steril edilmiş şişelerde oda sicakliğinda 8 saat, buzdolabinda 24 saat ve buzlukta dondurarak 6 ay saklayabilirler Bu amaçla saklanan anne sütü hiçbir zaman kaynatilmamalidir

Bebeklere ilk yaşin sonuna kadar kaynatilmamiş su verilmemesi tavsiye edilir

Bebeklerini emziren annelerin iyi beslenmesi anne bebek sağliği açisindan çok önemlidir Bu nedenle annelerin; günde 2 litre (10 su bardaği) kadar sulu gidalar (su, süt, az şekerli limonata, komposto çorbalar, vb) almalari önerilir


Günlük beslenmede en az 2 su bardaği süt veya yoğurt, 1 köfte kadar et ve bir adet yumurta, 3 ince dilim ekmek veya 3 porsiyon unlu yiyecek 2 adet meyve bulunmalidir Anne sütü verirken sigara içmemeli, çay ve kahve gibi besleyici değeri olmayan içecekleri tüketmemelidir



4 - 9 AYLIK BEBEK BESLENMESi

Yalniz anne sütüyle beslenen bebeklerde ek gidalara dördüncü aydan sonra başlanir 4-6 ay arasinda anne sütüyle yeterli büyüme gelişme sağlaniyorsa sadece anne sütüyle beslemeye devam edilir, bu durumda ek gidalara altinci aydan sonra başlanir

Bu dönemde çocuğunuza verdiğiniz ek gidalar anne sütünün tamamlayicisidir


Ek Gidalar:

Çocuğun ayina uygun büyüme ve gelişme sürecini destekleyen, değişik tatlarla tanişmak suretiyle sonraki aylarda kolay yeme alişkanliği kazandiran, besleyici değeri yüksek ama allerji yapma niteliği az olan besinlerdir Meyve suyu veya meyve püresi, sebze çorbasi veya sebze püresi, muhallebi, yoğurt, peynir, reçel, bisküvi, ekmek, yumurta bebek beslenmesinde önde gelen ek gidalardir

Ek gidalari kaşik ya da bardakla veriniz

Yeni deneyeceğiniz yiyecekleri çocuk açken alişik olduğu yiyeceklerden önce veriniz Miktari daima azdan başlayarak arttiriniz

Yeni gidalarin allerji yapip yapmadiğina dikkat ediniz Bu nedenle ayni gün içinde birden fazla yeni besin denemeyiniz Þüpheli bir gidayi kestiğinizde belirtilerin geçip geçmediğini kontrol ediniz Bir iki gün sonra yeniden deneyiniz

Bebeğinizin hoşlanmadiği önemli yiyecekleri zaman zaman yeniden deneyiniz

Meyve Suyu:

Elma ve şeftali gibi meyvelerin sulari taze olarak 1-2 tatli kaşiği miktarindan başlanarak verilir ve yavaş yavaş arttirilir Portakal ve mandalina suyunun daha ileri aylarda verilmesi uygun olur

Meyveler iyice yikanir, kabuklari soyulur ve cam rendede rendelenir Temiz bir tel süzgeç veya tülbentle süzülerek suyu elde edilir Meyve suyuna başlandiktan bir iki hafta sonra püre halinde verilebilir Meyve sularina şeker eklenmemelidir!

Sebze Çorbasi:

Meyve suyuna başlandiktan iki hafta kadar sonra öğle öğününde verilmek üzere patates, havuç, pirinç ve taze sebzelerden günlük olarak hazirlanir Bir iki tatli kaşiğindan başlanarak yavaş yavaş arttirilir Dört haftalik bir süre içinde tam sebze püresine geçilir

1 Hafta (sebze çorbasi): 3-4 su bardaği su, 2 orta boy havuç, 1 orta boy patates 45 dakika kapakli kapta pişirilir Tel süzgeçle hiç ezmeden suyu bir başka kaba alinir Bir çay kaşiği irmik ilavesiyle tekrar 5-10 dakika pişirilir Sivi miktari 200 gram olacak şekilde ayarlanir

2 Hafta (basit sebze püresi): Ayni şekilde pişirilir Havuç ve patatesler tel süzgeçten tamamen ezilerek püre olarak geçirilir Bu pürenin içine yine irmik katilarak mamanin hazirlanmasi tamamlanir

3 Hafta (karişik sebze püresi): Havuç ve patatesin yanina 1 çay kaşiği pirinç ve her gün bir yenisi ilave edilmek üzere mevsimlik sebzeler eklenir Örneğin ilk gün 3-4 yaprak maydanoz, ertesi gün maydanoz ve bir kaç yaprak ispanak, sonraki gün ilaveten dörtte bir enginar, daha sonra dörtte bir domates gibi Tel süzgeçten ya da blenderden geçirilerek elde edilen püreye yine bir çay kaşiği irmik eklenerek 5 dakika daha pişirilir

4 Hafta (tam sebze püresi): Ayrintilariyla anlattiğim şekilde hazirlanan püreye 1 çay kaşiği zeytin yaği veya pastörize tereyaği katilir

Altinci aydan itibaren sebze çorbasi ya da püresine 1 yemek kaşiği kiyma (3 kez çekilmiş yağsiz sinirsiz dana) eklenmelidir

Muhallebi:

Sebze püresinden 1-2 hafta kadar sonra genellikle 5 aydan itibaren akşam (gece değil) öğünü olarak verilir 1 su bardaği süt, bir tatli kaşiği pirinç unu, 1 tatli kaşiği toz şekerle yapilir Soğuk sütün bir kismiyla pirinç unu iyice ezilir, kalan süt eklenir kariştirilarak pişirilir Ateşten indirmeye yakin şeker eklenir ilk günlerde süt sulandirilabilir

Muhallebi, kutu mamalarla da hazirlanabilir Özellikle inek sütü proteinlerine duyarli olan bebeklerde bu durum tercih edilir Bir su bardaği su 1 tatli kaşiği pirinç unu kariştirilarak pişirilir Ateşten indirildikten sonra içine 5-6 ölçek hazir mama toz halinde katilir Topaklanma durumunda tel süzgeçten geçirilir Son yillarda süt çocukluğu döneminde inek sütünün hiç kullanilmamasi yönünde olan görüşler giderek ağirlik kazanmaktadir


Yoğurt:

Süt kaynatilir, elin dayanabileceği sicakliğa kadar soğutulur 1 litre süt içine bir çorba kaşiği yoğurt 1-2 kaşik sütle sulandirilarak eklenir, yavaşça kariştirilir Hareket ettirmeksizin sicakliğini koruyabilecek şekilde 3-4 saat bekletilir Bir kase kadar ikindi öğünü olarak verilir

Kahvalti:

Çocuk alti ya da yedi ayini bitirdikten, sebze püresi, muhallebi, yoğurt gibi gidalara iyice aliştiktan sonra kahvaltilara başlanir Süt, beyaz peynir, reçel, pekmez, ekmek veya bebe bisküvisi başlica malzemelerdir Tuzu alinmiş bir parça beyaz peynir ve reçel sütle ezilir Karişima ekmek içi katilir Bu amaçla 3-4 bebe bisküvisi kullanilabilir Kahvaltiya önce 1-2 tatli kaşiği olarak başlanir, miktari giderek arttirilir Bal allerji yapma olasiliği nedeniyle bir yaşindan önce tercih edilmez istenirse 1 çay kaşiği yağ eklenebilir Bir süre sonra peynir, reçel, yağ ve ekmek sütten ayri olarak verilebilir

Yumurta:

Kati olarak pişirilmiş yumurtanin sarisi 1 çay kaşiği miktarindan başlanip giderek arttirilmak suretiyle kahvaltiya ilave olarak verilir Bir haftanin sonunda bebeğiniz bir tam yumurta sarisi yiyebilir iyice alişmiş olan çocuklara yumurta kayisi kivaminda verilebilir Yumurtanin beyazinin bir yaşinda önce verilmesi genellikle tercih edilmez

Tahilli Çorbalar:

Mercimek, yoğurtlu yayla, acisiz tarhana çorbasi gibi gidalar, taze sebze çorbalarina aliştirilmiş olan bebeklere 7 aydan sonra değişik tatlari öğretmek amaciyla verilebilir

Köfte:

Sebze çorbasiyla birlikte, yağsiz sinirsiz üç kez çekilmiş dana kiymasindan baharatsiz olarak hazirlanmiş 1-2 köfte 6 Aydan itibaren verilebilir

Balik ve Tavuk:

Bebeğiniz yedi sekiz aylik olduğunda kiymaya alternatif olarak püre halinde öğle öğününde tavuk ve kilçiksiz balik eti verebilirsiniz

Karaciğer:

Kuzu ciğeri tercih edilir Az tuzlu suda haşlanir, zari çikarilir, rendelenerek balik ve tavuk etleriyle dönüşümlü olarak sebze çorbalariyla birlikte verilir

Çay:

Çayin besleyici hiç bir değeri yoktur Aksine diğer gidalarin besleyici değerini düşürür, barsaklardan demir emilimini bozarak kansizliğa yol açabilir Bu bakimdan süt çocuğu beslenmesinde yeri yoktur


6-8 AYLIK BEBEKTE BESLENME ÞEMASI:

______________________________ _______

1 Öğün (saat 0600-0700)

Kahvalti + Anne Sütü

Ara Öğün (saat 0900-0930)

Meyve Suyu

2 Öğün (saat 1130-1230)

Et + Sebze Mamasi + Anne Sütü

Ara Öğün (saat 1530-1600)

Yoğurt + Meyve Püresi + Ekmek

3 Öğün (saat 1830-1930)

Sütlü Muhallebi + Anne Sütü

Gece Öğünü

Anne Sütü (1-2 kez)

______________________________ _______


Anne sütü verilmeyen bebeklerde bunun yerine uygun şekilde hazirlanmiş hazir mama verilebilir Ancak unutulmamalidir ki hiç bir mama anne sütünün tam olarak yerini tutamaz Bu nedenle bebeğinizi kendi sütünüzle beslemek için olabildiğince gayret gösteriniz

Et olarak 1 köfte, 5 tatli kaşiği karaciğer veya tavuk ezmesi dönüşümlü olarak verilebilir Sütlü muhallebi yerine mamalardan hazirlanmiş muhallebiler ya da hazir unlu sütlü mamalar verilebilir Sebze mamasi ve muhallebi öğünleri önceleri az miktarda başlanir, daha sonra 200-250 gram (bir kase dolusu) olarak hazirlanir



9-12 AY ARASI BEBEĞiN BESLENMESi:


Çocuğunuz için bu dönemde özel yiyecekler hazirlamaniza gerek yoktur Yetişkinler için pişirilen tüm ev yemekleri az yağli püreler halinde bebeğe verilebilir

Örnek Mönü:


Sabah: Kahvalti

1 Bardak şekersiz süt

1 Yumurta sarisi

1 Tatli kaşiği reçel ya da pekmez

1 Çay kaşiği yağ

1 ince dilim ekmek veya 3-4 adet bisküvi


Ara: Meyve püresi


Öğle: Kiymali sebze püreleri

Dolma içleri, sebzeli köfteler

Kuru baklagil püreleri

Bir dilim ekmek içi (sebzelerle)


Akşam: Muhallebi (veya öğle öğünün aynisi)


Sebze olarak bakla ve patlican bebek beslenmesinde tercih edilmez Bir yaşina basan bebekler aile sofrasina oturtulur, kendi kendine yemesi için teşvik edilir Diğer sütlü besinlerin yani sira günde bir bardak süt içmesine özen gösterilir

1-5 YAÞ ÇOCUK BESLENMESi:


Dokuz aydan sonra çocuğun temel gidasi olmaktan çikan anne sütü 2 yaşina dek anne için uygun olan bir zamanda kesilebilir

Bir yaşindan sonra 13-14 aylik olan çocuğa, çatal kaşik kullanma aliştirmalari yapilabilir Ailenin diğer fertleriyle birlikte sofrada oturan çocuğun ayri tabaği olmali, neyi ne kadar tükettiğine dikkat edilmelidir

Bu dönemde de çocuklar günde dört öğün beslenmeli, temel besin gruplarindan (süt ve sütlü gidalar etler, yumurta ve baklagiller sebze ve meyveler unlu ve nişastali besinler) yeterli ve dengeli tüketmelidirler

Ülkemizde en sik yapilan hatalardan biri çocuğu yemek suyuyla beslemektir Hiç bir besleyici değeri olmayan bu beslenme biçimi uygulanmamalidir


Her gün yarim litre süt çocuklara verilmelidir Süt her şekilde verilebilir Sütün içerdiği kalsiyum çocuklarin gelişimi için çok önemlidir 25 gram peynirde de 200 gram sütteki kadar kalsiyum vardir

Her gün et ve baklagillerden bir ikisi beslenme listesinde bulunmalidir

Her gün bir yumurta yedirilmelidir Düzenli et verilen çocuklara gün aşiri olabilir

Günde bir ya da iki kez sebze verilmelidir

Günde bir iki kez meyve yenmelidir Fazladan bir öğün meyve vermek sebzenin yerini tutabilir Meyve sulari da meyvenin yerine geçebilir

Günde bir iki kez nişastali besinler ve üç dilim ekmek beslenme listesinde bulunmalidir

Çocuklara olabildiğince erken dönemde kendi kendilerine çatal kaşik kullanarak yemeleri öğretilmelidir

Her çeşit şekerleme, pasta, kek, dondurma sik sik verilmemesi gereken yiyeceklerdir Öğünler arasinda çocuğa şekerleme vermek iştahi azaltarak yetersiz beslenmeye yol açtiği gibi diş çürüklerinin de önde gelen nedenidir

Çay ve kahve verilmesi içerdikleri uyarici maddeler nedeniyle sinirliliğe yol açtiğindan bu içecekleri çocuklara hiç tattirmamak en iyisidir

Bu dönemde çocuklar ağiz ve diş sağliği konusunda eğitilmelidirler 1,5 - 2 yaşina gelen çocuğun bir diş firçasi olmali, macunsuz olarak firçalama eğitimi verilmelidir Üç yaştan itibaren diş macunu kullanmaya başlanabilir


Dr Çağatay Nuhoğlu