Felsefenin Tanrının Varlığı Konusunda Ortaya Atılan Kozmolojik Kanıtlar

Felsefenin Tanrının Varlığı Konusunda Ortaya Atılan Kozmolojik Kanıtlar

Kozmolojik kanıtta Tanrı'nın varlığı evrenden hareketle kanıtlanmaya çalışılır Bazen bu tarz bir tartışmaya ilk neden kanıtı da denmektedir Bu tartışmanın tarihi kaynağı Plato ve Aristotales'e kadar gitmektedir Ortaçağ döneminde Thomas Aquinas ve Duns Scotus döneminde daha da gelişmiştir Tanrı'nın varlığı hakkında Thomas Aquinas'ın Summa Theologica'sında beş kanıt gösterilmektedir bunlardan ilk üçü kozmolojik kanıt olarak görülmektedir Daha sonra Samuel Clarke ve Leibniz tarafından buna benzer görüşler savunulmuştur Yirminci yüzyılda ise Richard Taylor bu görüşü savunmuştur

Bu konuşta tartışma konusu oldukça geniştir Bu da bu kanıtın oldukça eski bir kanıt olmasından kaynaklanmaktadır Kozmolojik kanıtın ilk ve basit şekillerini Platon'un kanunlarında görmek (10 Kitap) mümkündür Aynı zamanda Aristoteles'in Metafizikde de (12 Kitap) görmek mümkündür

Örneğin, Aristoteles hareketi, en son noktada, Hareket Etmeyen Hareket ettiriciye dayandırarak açıklamaktadır Bu felsefe tarihinde oldukça etkin bir fikirdir

Bu kanıt daha sonra Yunan felsefesinin etkisi altında kalan bazı Yahudi ve Hristiyan din bilginlerinin dikkatini çekmiştir Daha sonrada İslam din bilginlerinin dikkatini çekmiştir İslam düşünce tarihinde kelamcılar daha ziyade "hudüs kanıtını" filozoflar ise "imkan kanıtını" tercih etmişlerdir Daha sonra ikisi arasında bağlantı kurmaya çalışanlarda olmuştur El-Kindi sonlu-sonsuz ilişkisi ile bir kanıt bulmaya çalışmıştır Aynı zamanda Kindi ve Gazali gibi İslam düşünürlerinin hareketi de bir kanıt olarak kullanmaya çalıştıkları görülmüştür

Kozmolojik kanıt felsefe tarihinde hep önemli olmuştur Leibniz "Varlıkların en son kaynağı" isimli kitabında[1], Leibniz'in çağdaşı Samuel Clarke'da "Tanrı'nın varlığı ve Sıfatlarının Kanıtı" isimli konferans metninde kozmolojik kanıtı savunmuştur[2]

Kozmolojik kanıtın değişik türlerinden Hudus kanıtı en önemli olanıdır Hudus, sonradan oluşma, yoktan var olma anlamındadır Sonradan var olan varlıklara Hadis denilir Nedensellik ilkesi kullanılarak şöyle bir kıyasla Tanrının varlığının kanıtlanması söz konusudur:

1 Evren bütün parçalarıyla sonradan olmadır (Hadis)

2 Her sonradan olanın, bir var eden (Muhdis) ihtiyacı vardır

3 O halde, bu evreninde bir var edeni vardır

4 O da varlığı zorunlu olan Tanrıdır

Bu oldukça geçerli bir çıkarımdır, zira her nedenin bir nedeni olmasının sonsuza kadar götürülmesi imkansızdır Nedensin bir neden olmalıdır Bu neden, Aristotales, Thomas Aquinas gibi Batı felsefecileri ve Farabi gibi İslam felsefecileri tarafından kullanılmıştır Tabi bu görüşlere Kant gibi karşı gelenlerde olmuştur Ona göre bu sadece spekülatif ve metafizik bir kanıttır, Tanrı'nın varlığını kesin olarak ispatlamaz

Kozmolojik kanıtın sonucu zaman zaman kişileri panteist yaklaşımlara kadar götürebilir Bu nedenle sonuca doğru giderken Tanrı'nın gerçek varlığı ile bizim kafamızda oluşturduğumuz varlığın farklı olmamasına dikkat etmemiz gerekmektedir Kozmolojik kanıt bize Tanrı'nın varlığına kanıt olması açısından önemlidir Tanrı'nın varlığı "Loch Ness canavarı var mı?" sorusu ile paralel bir soruya bağlı değildir Tanrının varlığına ilişkin soru bütün evrenin tamamının karakterini içeren bir sorudur Bu varlık kanıtını yanlış değerlendirmek bizi daha önce de dediğimiz gibi Panteizm ya da Naturalizm'in kucağına atacaktır Ki bunu zaman zaman İslam düşünürlerinde görmek mümkündür Evrenden Tanrıya ulaşırken yavaş yavaş varlıklar aracı olmaya hatta Tanrı'yı yansıtmaya başlamaktadır En iyisi kozmolojik kanıtla Tanrı varlığına inanan bir kişinin yapacağı en güzel şey gerçek Tanrı'yı kendisini ifade ettiği şekilde kendini ifade ettiği Kutsal Kitabından tanımaya, anlamaya çalışmasıdır

İmkan kanıtı ise Kozmolojik kanıtın bir diğer türüdür Hudüs kanıtına benzer Evrendeki varlıkların mümkün oluşundan hareketle Tanrı'nın varlığını kanıtlar

1 Evren mümkünler (varlığı zorunlu olmayan) topluluğudur

2 Mümkün, kendi kendinin sebebi olmayandır Onu var kılan başka sebepler vardır

3 Varlığı (zorunlu olmayan) mümkün olan şeyin, var olmak için başka bir nedene ihtiyacı vardır

4 Bu neden, varlığı zorunlu, öncesiz ve ilk neden olan Tanrı'dır

Görüldüğü gibi mümkün varlığı var eden zorunlu varlıktır Bunun varlığını kabul etmek, kısır döngüyü engeller Fakat bu delile karşı yöneltilen, Kant'ın eleştirilerine dikkat etmek gerekir Bu eleştiri şu şekildedir; "Bende yüz milyon var" demek, cebimde bunun olmasının zorunlu kılmazsa, imkan kanıtı da, Tanrı'nın varlığını kanıtlama da yeterli olmaz

Dipnotlar

[1] "On The Ultimate Origination of Things" Philosophical Writings

[2] "A Demonstration of the Being and Attributes to God" Boyle Lectures (1704)

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM