Magna Carta-Büyük Berat

Magna Carta-Büyük Berat

MAGNA CARTA ya da Büyük Berat, Haziran 1215'te İngiltere'de Kral John'un bazı baron ve piskoposların baskısıyla onayladığı ve uyruklarına tanıdığı haklara ilişkin yazılı belgedir

Kral John, 1199'da kral olur olmaz, o dönemde Fransa'nın İngiliz egemenliğinde bulunan Normandiya topraklarını elinde tutabilmek için çok masraflı bir savaşa girmek zorunda kaldı 1204'e kadar bu toprakların büyük bölümünü yitiren John, bütün saltanat dönemi boyunca yitirdiklerini geri almaya çalıştıysa da başarılı olamadı Bu savaşlar için gereken parayı halktan ve soylulardan ek vergiler alarak topladı Ayrıca 120813 arasında Papa III Innocentius ile çekişmesi ve kiliseyi ağır biçimde vergilendirmesi de din adamlarını kızdırdı O dönemde İngiltere'de bütün topraklar kralın malı sayılır, kral baronlara toprakların kullanma hakkını belirli ödemeler ve hizmetler karşılığında verirdi (bak FEODALİZM)

Bu ödemeler ve hizmetler ile kralın ve soyluların karşılıklı hakları ve görevleri John tahta çıkmadan uzun bir süre önce geleneklerle saptanmıştı John'dan önce de bazı krallar krallık beratları gibi yazılı belgeler yayımlamışlardı, ama bu haklar çoğunlukla yazıya dökülmez, kuşaktan kuşağa aktarılırdı John, yetkisini aşarak baronlarından daha fazla para ve hizmet istiyordu Feodal yasalara göre kral, yetişkin mirasçısı olmayan baronların topraklarının vasisi sayılırdı John, vasisi olduğu topraklardaki ağaçları keserek, mısır tohumlarını, sığırları ve tarım araçlarını satarak da soyluları kızdırdı


Bu uygulamaların yarattığı hoşnutsuzluk baronların başkaldırmasına neden oldu ve John'a "alışık oldukları eski özgürlüklerini" geri vermesi için baskı yapmaya karar verdiler 1215'te Canterbury Başpiskoposu Stepnen Langton önderliğinde bir araya gelen baronlar kendi sorunlarının yanı sıra kilisenin, daha küçük feodal beylerin, kent halkının ve hatta köylülerin sorunlarını da içeren istekleri bir belge biçiminde düzenlediler Bu belge, 15 Haziran 1215'te, Staines ile Windsor arasında, Thames Irmağı kıyılarında yer alan Runnymede'de John'a sunuldu Bir iç savaş çıkmasından korkan kral, istekleri kabul etti ve anlaştıklarını göstermek için mührüyle damgaladı (bak MÜHÜR) Daha sonra bu belge, kral tarafından Magna Carta denen krallık beratı olarak yazdırıldı Berat, kopyalandı ve kontluklara dağıtıldı Bu kopyaların dördü günümüze kadar ulaşmıştır Bunların ikisi British Museum'da, öbür ikisi ise Lincoln ve Salisbury katedrallerinde bulunmaktadır

63 maddeden oluşan Magna Carta'nın içeriği kralın, kilise ve uyrukları karşısındaki hak ve yetkilerinin sınırını belirler Bu belgeyle, feodal beylere tanınan hakların yanında, kentlerde özellikle Londra'da yaşayan halka ve tüccarlara da bazı haklar verilmiştir Ayrıca, hukuk ve yargı alanında düzenlemeler ile krallık ormanlarına ilişkin yasaların yumuşatılması konusunda hükümler de yer alır Magna Carta'nın sonunda, baronlardan oluşan bir kurula, bu beratı uygulamayan krala karşı çıkma ve onu zorlama hakkı tanınır
John, verdiği sözleri tutmadı ve baronların kendi aralarındaki tartışmalar yüzünden Magna Carta amacına ulaşamadı Ama, bir kralının ülkeyi istediği gibi yönetemeyeceğini açıkça belirten bu beratın İngiliz tarihinde çok büyük etkisi oldu Kral, ülkeyi yasalara uygun olarak yönetmek zorundaydı Eğer yasalara uymazsa halkın krala karşı zor kullanma hakkı vardı

Kral John'un ölümünden sonra, oğlu III Henry tarafından da onaylanan Magna Carta, daha sonra anayasal bir yönetim için mücadele eden İngilizler'e ışık tutmuştur {bak SİYASAL ve Yerel Yönetim) Bu belge İngiliz tarihi boyunca krallar, yasalara uymadıkları zaman tekrar tekrar gündeme getirilmiş ve birçok krala onaylatılmıştır
Magna Carta, çağının çok ilerisinde bir belgedir Özellikle insan haklarına, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi (1776) ile Fransız Devrimi'nin İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'ne (1789) öncülük ettiğine inanılmaktadır {bak İNSAN Haklari) 63 maddelik bu beratın ilginç maddeleri arasında şunlar sayılabilir
Kral yasal ödentiler dışında, kiliseye ve doğrudan krala bağlı feodal beylere danışmadan ek bir vergi toplamayacaktır

Kralın hiçbir görevlisi, başkalarının malına, bedelini ödemeden el koymayacaktır
Yasaların gerektirdiği durumlar dışında, "hiçbir özgür kişi tutuklanamaz, hapse atılamaz, mallarından ve yasal haklarından yoksun bırakılamaz, sürgüne gönderilemez ya da hiçbir biçimde zarara uğratılamaz"
Hak ve adalet satılamaz ve bunlara engel olunamaz
Savaş dönemi dışında herkes krallığı "ser bestçe ve güvenlik içinde" terk edebilir ve geri dönebilir