Hz. Peygamber Devrinde İslam Ailesinden Bazı Kesitler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-11-2012

Hz Muhammed ilk vahyini aldıktan sonra yaklaşık olarak on üç yıl Mekke’de tebliğ faaliyetlerini sürdürdükten sonra Medine’ye hicret etmek zorunda kalmış ve hayatının son on yılını Medine’de geçirmiştir Kur’an’ın aile ile ilgili sure ve ayetlerinin çoğu bu devrede nazil olmuştur Konuyla ilgili Hz Peygamber’in sünneti de büyük ölçüde Medine’de teşekkül etmiştir Hz Muhammed dönemi İslam’ın aile konusunda getirdiklerini doğru anlamak için, Medine İslam ailesinin durumunu ortaya koymak oldukça önemlidir
Ailenin temel unsurlarından biri olan kadın, İslam’ın doğduğu dönemde Arap toplumunda genelde iyi bir konumda değildi Hz Muhammed’in getirdiği mesaj, kadını erkekle eşit haklara sahip bir konuma yükseltmeyi hedefliyordu Ancak kadın aleyhinde oluşmuş yüzyılların birikimini değiştirmek kolay olmamıştır
Kur’an’dan anladığımıza göre, Hz Adem ile Havva, aynı cinsten gelen ve biri diğerinin eşi olarak yaratılmış iki ayrı insandır Bu iki insandan hem Adem hem de Havva “zevc/eş” olarak isimlendirilmiştir Kadın ve erkeğin beraberliği, aileyi meydana getirmiş, bu beraberlikten olan çocuklar ailenin meyvesi olmuştur
Bize göre Kur’an’ın insanlık tarihi ile ilgili verdiği örneklerde, kadının erkeğe göre daha çok suçlanmasını veya aşağı görülmesini gerektirecek hiçbir ayet yoktur Kur’an’ın sunduğu örneklerde insanlık tarihinde hata yapan erkekler de kadınlar da vardır
Kur’an’ın verdiği kadın ve erkeklerle ilgili örnekler, Hz Peygamber devrinde Müslüman kadının şahsiyet sahibi bir fert olmasını sağladı diyebiliriz Hz Muhammed devrinde ilk vahiyden itibaren kadın, erkeğin yanında onunla eşit konumda yerini aldı ve haklarına hep sahip çıktı
Medine’de Müslüman kadın, artık kimlik sahibi biri olarak ailede yerini alarak daha önceki olumsuzluklarla mücadele etme gücünü gösterebildi
Aileye Verilen Önem
Kur’an, “Size helâl olan kadınlarla evleniniz” (Nisâ, 3) ve “bekârlarınızı evlendiriniz” (Nûr, 32) gibi emirlerle kadınla erkeğin hayatlarını belli şartlarla birleştirme akti olan evliliğe teşvik etmektedir (Süleyman Ateş, “Kur’an’ı Kerim’de Evlenme ve Boşanma ile İlgili Ayetlerin Tefsiri”, AÜİFD, XXIII, Ankara 1978, s 221) Evlenme çağına gelmiş kimselerin, imkânları ve şartları uygunsa evlenmeleri emredilmiştir Ayrıca imkânı olan Müslümanların, evlenme imkânı ve şartları uygun olmayanları evlendirmeleri istenmiştir
Hz Peygamber, gençlere “Gençler! Sizden gücü yeten evlensin, bu, gözü harama karşı korur ve namusu muhafaza eder Evlenmeye gücü yetmeyen de oruç tutsun, çünkü oruç, şehveti kırar” (Muslim, age, II, 1018, Nikâh, 1/1; İbn Mâce, Sunen, İstanbul 1981, I, 592, Nikâh, 1/1845) diye hitap eder Yine o, “Nikâh benim sünnetimdir” buyurmaktadır
Ailenin Kurulması
Eş Seçimi
İnsanın yaptıklarından sorumlu bir varlık olduğunu her fırsatta açıklayan İslam, evlenme çağına gelmiş kimselerin, eşlerini seçme hakkına sahip olduklarını kabul eder Evliliğe karar veren hem erkek hem de kızın, evlenmeden önce birbirlerini görmeleri istenmektedir Kaynaklar böyle davranan bazı sahabilerin isimlerini muhafaza etmiştir (İbnu’l-Esîr, Usdu’l-Ğâbe, Kahire 1970, VII, 35, 45) Çünkü Hz Peygamber, onları buna teşvik etmektedir (Ebû Dâvud, Sunen, İstanbul 1981,II, 565-566, Nikâh, 19/2082)
Kur’an’da Müslüman erkeğin, müşrik (Allah’a ortak koşan) bir kadınla evlenemeyeceği, (Bakara, 221; İbn Sa’d, et-Tabakât, Beyrut 1968, I, 263; el-Vâhıdî, Esbâbu’l-Nuzûl, Kahire 1968, s45) fakat Kitap Ehli’nden olan bir kadınla evlenebileceği açık bir dille ifade edilmiştir (Mâide, 5 Hz Ömer’in Ehli Kitap’tan kadın almayı hoş karşılamadığı anlaşılmaktadır Bkz et-Taberî, Tefsir, Mısır 1954, II, 377-378)
Kimlerin, birbirleriyle evlenemeyecekleri Kur’an’da zikredilmiştir (Nisâ, 22-24) Hz Peygamber’in uygulamaları (Eş-Şafiî, er-Risâle, Beyrut, bty, s228; el-Vâkıdî, el-Meğâzî, Beyrut 1965-6, II; 738-739; el-Buhârî, Sahîh, III, 149, Şehâdât, 7, VI, 27; Tefsîr, Ahzâb, 9) da bu konuyu aydınlatmaktadır
Hz Peygamber’in, dindarlığı evlilikte tercih sebebi olarak tavsiye ettiği rivayet edilmektedir (İbn Mâce, age, I, 597, Nikâh, 6/1859)
Eş seçimi konusunda, kadın da erkek gibi aynı haklara sahiptir Kadın istemediği biriyle evlendirilemez
Kızın babasının veya velisinin, onu evlendirirken çok dikkatli olmasına ve hayat boyu beraber olacağı erkeği seçerken ona yardım etmesine dikkat çekildiği anlaşılmaktadır Nitekim Hz Fatıma’yı, Hz Ali’den önce isteyenlere olumlu cevap vermeyen Hz Peygamber, Hz Ali, onu isteyince müspet cevap verir (İmâm el-Bakır, Tezvîcu Fatıma, Beyrut, bty, s 52; İbn Abdirabbih, el-Ikdu’l-Ferîd, VII, 76)

08-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Hz. Peygamber Devrinde İslam Ailesinden Bazı Kesitler Hz Muhammed ilk vahyini aldıktan sonra yaklaşık olarak on üç yıl Mekke’de tebliğ faaliyetlerini sürdürdükten sonra Medine’ye hicret etmek zorunda kalmış ve hayatının son on yılını Medine’de geçirmiştir Kur’an’ın aile ile ilgili sure ve ayetlerinin çoğu bu devrede nazil olmuştur Konuyla ilgili Hz Peygamber’in sünneti de büyük ölçüde Medine’de teşekkül etmiştir Hz Muhammed dönemi İslam’ın aile konusunda getirdiklerini doğru anlamak için, Medine İslam ailesinin durumunu ortaya koymak oldukça önemlidir Ailenin temel unsurlarından biri olan kadın, İslam’ın doğduğu dönemde Arap toplumunda genelde iyi bir konumda değildi Hz Muhammed’in getirdiği mesaj, kadını erkekle eşit haklara sahip bir konuma yükseltmeyi hedefliyordu Ancak kadın aleyhinde oluşmuş yüzyılların birikimini değiştirmek kolay olmamıştır Kur’an’dan anladığımıza göre, Hz Adem ile Havva, aynı cinsten gelen ve biri diğerinin eşi olarak yaratılmış iki ayrı insandır Bu iki insandan hem Adem hem de Havva “zevc/eş” olarak isimlendirilmiştir Kadın ve erkeğin beraberliği, aileyi meydana getirmiş, bu beraberlikten olan çocuklar ailenin meyvesi olmuştur Bize göre Kur’an’ın insanlık tarihi ile ilgili verdiği örneklerde, kadının erkeğe göre daha çok suçlanmasını veya aşağı görülmesini gerektirecek hiçbir ayet yoktur Kur’an’ın sunduğu örneklerde insanlık tarihinde hata yapan erkekler de kadınlar da vardır Kur’an’ın verdiği kadın ve erkeklerle ilgili örnekler, Hz Peygamber devrinde Müslüman kadının şahsiyet sahibi bir fert olmasını sağladı diyebiliriz Hz Muhammed devrinde ilk vahiyden itibaren kadın, erkeğin yanında onunla eşit konumda yerini aldı ve haklarına hep sahip çıktı Medine’de Müslüman kadın, artık kimlik sahibi biri olarak ailede yerini alarak daha önceki olumsuzluklarla mücadele etme gücünü gösterebildi Aileye Verilen Önem Kur’an, “Size helâl olan kadınlarla evleniniz” (Nisâ, 3) ve “bekârlarınızı evlendiriniz” (Nûr, 32) gibi emirlerle kadınla erkeğin hayatlarını belli şartlarla birleştirme akti olan evliliğe teşvik etmektedir (Süleyman Ateş, “Kur’an’ı Kerim’de Evlenme ve Boşanma ile İlgili Ayetlerin Tefsiri”, AÜİFD, XXIII, Ankara 1978, s 221) Evlenme çağına gelmiş kimselerin, imkânları ve şartları uygunsa evlenmeleri emredilmiştir Ayrıca imkânı olan Müslümanların, evlenme imkânı ve şartları uygun olmayanları evlendirmeleri istenmiştir Hz Peygamber, gençlere “Gençler! Sizden gücü yeten evlensin, bu, gözü harama karşı korur ve namusu muhafaza eder Evlenmeye gücü yetmeyen de oruç tutsun, çünkü oruç, şehveti kırar” (Muslim, age, II, 1018, Nikâh, 1/1; İbn Mâce, Sunen, İstanbul 1981, I, 592, Nikâh, 1/1845) diye hitap eder Yine o, “Nikâh benim sünnetimdir” buyurmaktadır Ailenin Kurulması Eş Seçimi İnsanın yaptıklarından sorumlu bir varlık olduğunu her fırsatta açıklayan İslam, evlenme çağına gelmiş kimselerin, eşlerini seçme hakkına sahip olduklarını kabul eder Evliliğe karar veren hem erkek hem de kızın, evlenmeden önce birbirlerini görmeleri istenmektedir Kaynaklar böyle davranan bazı sahabilerin isimlerini muhafaza etmiştir (İbnu’l-Esîr, Usdu’l-Ğâbe, Kahire 1970, VII, 35, 45) Çünkü Hz Peygamber, onları buna teşvik etmektedir (Ebû Dâvud, Sunen, İstanbul 1981,II, 565-566, Nikâh, 19/2082) Kur’an’da Müslüman erkeğin, müşrik (Allah’a ortak koşan) bir kadınla evlenemeyeceği, (Bakara, 221; İbn Sa’d, et-Tabakât, Beyrut 1968, I, 263; el-Vâhıdî, Esbâbu’l-Nuzûl, Kahire 1968, s45) fakat Kitap Ehli’nden olan bir kadınla evlenebileceği açık bir dille ifade edilmiştir (Mâide, 5 Hz Ömer’in Ehli Kitap’tan kadın almayı hoş karşılamadığı anlaşılmaktadır Bkz et-Taberî, Tefsir, Mısır 1954, II, 377-378) Kimlerin, birbirleriyle evlenemeyecekleri Kur’an’da zikredilmiştir (Nisâ, 22-24) Hz Peygamber’in uygulamaları (Eş-Şafiî, er-Risâle, Beyrut, bty, s228; el-Vâkıdî, el-Meğâzî, Beyrut 1965-6, II; 738-739; el-Buhârî, Sahîh, III, 149, Şehâdât, 7, VI, 27; Tefsîr, Ahzâb, 9) da bu konuyu aydınlatmaktadır Hz Peygamber’in, dindarlığı evlilikte tercih sebebi olarak tavsiye ettiği rivayet edilmektedir (İbn Mâce, age, I, 597, Nikâh, 6/1859) Eş seçimi konusunda, kadın da erkek gibi aynı haklara sahiptir Kadın istemediği biriyle evlendirilemez Kızın babasının veya velisinin, onu evlendirirken çok dikkatli olmasına ve hayat boyu beraber olacağı erkeği seçerken ona yardım etmesine dikkat çekildiği anlaşılmaktadır Nitekim Hz Fatıma’yı, Hz Ali’den önce isteyenlere olumlu cevap vermeyen Hz Peygamber, Hz Ali, onu isteyince müspet cevap verir (İmâm el-Bakır, Tezvîcu Fatıma, Beyrut, bty, s 52; İbn Abdirabbih, el-Ikdu’l-Ferîd, VII, 76)