Türk Tarihinde Kapatılan Siyasi Partiler

Kapatılan Siyasi Partiler

Anayasa Mahkemesi, kurulduğu 1963 yılından bu yana 24 siyasi partiyi kapattı Anayasa Mahkemesi'nin kuruluşundan önce kapatılan 2 partiyle birlikte Türk siyasi hayatında 26 parti kapatıldı






AKP’ye dava
Yargıtay Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, 14 Mart 2008'de Adalet ve Kalkınma Partisi'nin "laiklik karşıtı eylemlerin odağı haline geldiği" iddiasıyla kapatılması için dava açtı Böylece AKP iktidardayken kapatılma davası ile karşı karşı gelen ikinci parti oldu Fakat mahkeme davayı reddeti






5 Partiye de kapatma davası
Anayasa Mahkemesi, 22'nci dönemde Meclis'te grup kurma çoğunluğunu yakalayan DTP'nin kapatılması için dava açtı Yüksek Mahkeme Yargıtay'ı haklı bulursa DTP, 1993'de "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı amaçladığı ve Yasa'ya aykırı siyasi faaliyetlerin mihrakı olduğu" suçlamasına dayanılarak faaliyetleri sonlandırılan Halkın Emek Partisi'nin (HEP) siyasi geleneğinden gelerek kapatılan 5'inci parti olacak

İşte o partiler:

• HEP, 7 Mayıs 1993
• DEP, 16 Haziran 1994
• ÖZDEP, 2005'te kapatma davası sürerken fesh edildi
• HADEP, 2005'te kapatma davası sürerken fesh edildi

Milli Görüş’ün 4 Partisi kapandı
Necmettin Erbakan'ın 1969 yılında başını Milli Görüş hareketi ilk kez Millî Nizam Partisi adı ile siyasallaştı Millî Nizam Partisi'nin laiklik karşıtı söz ve eylemlerin odağı olduğu gerekçesiyle kapatılmasının ardından kurulan Milli Selamet Partisi, Refah Partisi ve Fazilet Partisi de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı Parti şu an Saadet Partisi adı altında siyasete devam ediyor Ayrıca AKP de bu siyasi akımın içinden doğdu






Mareşal Fevzi Çakmak’ın Partisi
Çok partili döneme geçilen 1950 yılından sonra kurulan Millet Partisi, 26 Ocak 1954 tarihinde Ankara Sulh Ceza Mahkemesince kapatıldı Millet Partisi, 1948 yılında Mareşal Fevzi Çakmak ve Osman Bölükbaşı'nın başını çektiği Demokrat Parti içinden çıkan muhalefet kanadı tarafından kuruldu







Menderes’in Partisi
27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra iktidardan uzaklaştırılan Demokrat Parti, 20 Haziran 1960 tarihinde Ankara Asliye Hukuk Mahkemesi'nce kapatıldı Parti CHP içinde başını Adnan Menderes, Feridun Fikri Düşünsel, Yusuf Hikmet Bayur, Emin Sazak gibi bazı milletvekilleri tarafından kurulmuştu






Yüksek Mahkeme Kuruldu
Anayasa Mahkemesi'nin 1963 yılında kurulmasıyla birlikte parti kapatma davaları Anayasa Mahkemesinde görülmeye başlandı Anayasa Mahkemesi, tüm partilerin feshedildiği 12 Eylül 1980 tarihine kadar 6 parti hakkında açılan davalarının tümünde kapatma yönünde karar verdi

12 Eylül askeri müdahalesinin ardından siyasi partilerin 1983'te yeniden kurulmasına izin verilmesinden sonra 18 partinin kapatılmasına karar verdi Yüksek Mahkeme, aralarında DYP'nin de bulunduğu 17 siyasi partinin kapatılması talebiyle açılan davaları ise reddetti






İşçi-Çiftçi Partisi (İÇP) - 1968
Parti genel kongresini aksattığı için ve tüzük, program, yönetmelikler ile diğer parti mevzuatını kanun hükmüne uydurmadığı için kapatıldı






Türkiye İleri Ülkü Partisi (TİÜP) - 1971
24 Haziran 1971 tarihinde Anayasa Mahkemesi'nin "ES: 1971/2; KS: 1971/2; KG: 24061971" kararı ile kapatıldı






Türkiye İçşi partisi (TİP) – 1971
12 Eylül 1980 darbesiyle kapatıldı 1987 yılında TİP, TKP ile birleşerek Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) adını aldı Bu parti daha sonra kendini feshetti Bu partinin kadrolarının bir kısmı daha sonra ÖDP ve TKP'ye katıldı






Türkiye Emekçi Partisi (TEP) – 08051980
Programı, devletin ülkesi ve ulusuyla bütünlüğü, bölünmezliğine aykırı olduğu için 26 Şubat 1980'de kapatıldı






Büyük Anadolu Partisi – 24 Kasım 1992
Kurucu üye sayısı 9'a düştüğü, yönetim organlarını oluşturamadığı ve ayrıca Ankara'da genel merkezi teşkilatı bulunmadığı için kapatıldı






Sosyalist Parti – 10 Temmuz 1992
Şubat 1988'de kuruldu İlk genel başkanı Ferit İlsever'di 1989'da yapılan ilk kongresinde İlsever yeniden başkan seçildiyse de, Kasım 1991 seçimlerinden önce yerini Doğu Perinçek'e bıraktı 1991 genel seçimlerinde 108 bin oy aldı Sosyalist Parti, 10 Temmuz 1992'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı






Yeşiller Partisi – 10 Şubat 1994
Anayasa Mahkemesi, 1988 yılı kesin hesaplarını yasaya uygun olarak vermediği gerekçesiyle Yeşiller Partisi'ni kapattı






Türkiye Birleşik Komunist Partisi – 16 Temmuz 1991
TBKP 1991'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı 1990’ların başında, TBKP’nin kapatılması beklenildiği için Sadun Aren'in liderliğinde Sosyalist Birlik Partisi kuruldu






Halkın Emek Partisi – 14 Temmuz 1993
Halkın Emek Partisi (HEP), daha önce SHP'den ayrılan 10 milletvekili tarafından Fehmi Işıklar başkanlığında 1990 yılında kuruldu 1991 Milletvekili Genel Seçimleri'nde SHP listelerinden seçime girdi 1991 yılında adını Demokratik Halk Partisi (DEP) olarak değiştirdi






Sosyalist Türkiye Partisi – 30 Kasım 1993
Türkiye İşçi Partisi'nden ayrılanlar 6 Kasım 1992'de Sosyalist Türkiye Partisi'ni (STP) kurdu STP 1993 yılında, programında "Türk ve Kürt halklarının gönüllü birlikteliğini hedefler" dediği için, Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı






Demokrasi ve Değişim Partisi – 19 mart 1996
Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı Yöneticileri daha sonra Demokrasi ve Barış Partisi'ni kurdu






Diriliş partisi - 1996
Diriliş Partisi şair Sezai Karakoç tarafından 1990 yılında “Güller Açan Gül Ağacı” amblemiyle kuruldu İki genel seçime girmediği için kapatıldı Yüce Diriliş Partisi bu partinin devamı niteliğinde 2007 yılında kuruldu






Emek Partisi - 1997
Emek Partisi kapatılınca Emeğin Partisi (EMEP)adını aldı Konuyu AİHM'e taşıyan yöneticiler, Türkiye'yi mahkum ettirdi






Demokratik Kitle Partisi
Anayasa Mahkemesi 2000 yılında partiyi kapattı Ancak halen gerekçeli karar yayımlanmadığı için Danıştay'da dava açıldı AİHM'de de dava süreci sürüyor






Hak ve Özgürlükler Partisi (HAK – PAR)
Abdülmelik Fırat'ın liderliğinde 2002'de kurulan Hak ve Özgürlükler Partisi HAK-PAR'ın kapatılması istemiyle açılan dava Anayasa Mahkemesi'nde sürüyor








Kapatılma istemi reddedilen 18 Parti

Mahkeme, aralarında DYP'nin de bulunduğu 18 siyasi partinin kapatılması istemini reddetti:

• Yüce Görev Partisi (25 Ağustos 1983)
• Bizim Parti (1 Kasım 1983)
• Muhafazakar Parti (3 Kasım 1983)
• Yeni Düzen Partisi (9 Kasım 1983)
• Doğru Yol Partisi (28 Eylül 1984)
• Bayrak Partisi (2 Mayıs 1989)
• Sosyalist Parti (8 Aralık 1988)
• Milliyetçi Çalışma Partisi (24 Eylül 1991)
• Demokratik Barış Haraketi Partisi (22 Mayıs 1997)
• Hak ve Özgürlükler Partisi (29 Ocak 2008)
• Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (14 Ekim 2004)
• Adalet Partisi (14 Ekim 2004)
• Türkiye Adalet Partisi (14 Ekim 2004)
• Büyük Adalet Partisi (14 Ekim 2004)
• Türkiye Özürlüsü İle Mutludur Partisi (14 Ekim 2004)
• Devrimci Sosyalist İşçi Partisi (14 Ekim 2004)
• Anayol Partisi 1(4 Ekim 2004)
• Adalet ve Kalkınma Partisi (30 Temmuz 2008)