Türkiye Büyük Millet Meclisi

Kuruluş Çalışmaları



Meclisin İlk Üyeleri

İstanbul'un işgalinden birkaç gün sonra, Atatürk ünlü 19 Mart 1920 tarihli bildiriyi yayımladı Bildiride, "Olağanüstü yetkiler taşıyan bir Meclisin Ankara'da toplanacağı, Meclis'e katılacak üyelerin nasıl seçilecekleri, seçilerin engeç onbeş gün içinde yapılması gereği, kesin ve kararlı ifadelerle yer alıyordu
Ayrıca, dağılan Meclis-i Mebusan'ın üyeleri de Ankara'daki Meclis'e katılabileceklerdi
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş temelleri Ankara'daki bu ilk tarihi binada atıldı Birinci Meclis Binası, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın yönetim yeri olarak pek çok tartışma ve millî kararlara sahne oldu: Bu yapı bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak, ilk yılların anılarını sergiliyor
İllerde seçilen temsilciler ve Meclis-i Mebusan'ın bir kısım üyeleri Ankara'ya geldiler
Ankara'nın o günkü şartları içinde Meclis'in toplanabileceği elverişli bir bina yok gibiydi Sonunda, İkinci Meşrutiyet döneminde, İttihat ve Terakki Cemiyeti kulübü olarak yapılmış tek katlı bir bina uygun görüldü Eksik kalmış yapı tamamlandı, okullardan toplanan ve halkın katkısıyla sağlanan eşyalarla donatıldı
Hazırlıklar tamamlanınca, Atatürk 21 Nisan'da yayınladığı ikinci bir bildiri ile, Meclis'in 23 Nisan günü toplanacağını ve açılış töreninin nasıl yapılacağını duyurdu
23 Nisan 1920 Cuma sabahı erken saatlerde, Ankara'da bulunan herkes Meclis Binası çevresinde toplandı Halk, kendi kaderine sahip çıkmanın coşkusu içindeydi Hacı Bayram Camii'nde kılınan cuma namazından sonra, Meclis binası girişinde tören yapıldı Saat 13:45'de, Ankara'ya gelebilen 115 milletvekili Meclis salonunda toplandı
Parlamento geleneklerine göre, en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey (1845), Başkanlık kürsüsüne çıktı ve aşağıdaki konuşmayı yaparak Meclis'in ilk toplantısını açtı




Açılışta bulunan şahsiyetler
İstanbul'un geçici kaydiyle yabancı kuvvetler tarafından işgal olunduğu ve bütün temelleri ile halifelik makamının ve hükümet merkezinin bağımsızlığının yok edildiği hepimizce bilinmektedir Bu duruma baş eğmek, milletimizin, teklif olunan yabancı köleliğini kabul etmesi demektir Ancak tam bağımsızlık ile yaşamak için kesin olarak kararlı bulunan ve ezelden beri hür ve başına buyruk yaşamış olan milletimiz, kölelik durumunu son derece ve kesinlikle reddetmiş ve hemen vekillerini toplamaya başlıyarak TBMM'yi meydana getirmiştir
Bu Yüksek Meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla ve Allah'ın yardımıyla milletimizin iç ve dış tam bağımsızlık içinde alın yazısının sorumluluğunu doğrudan doğruya yüklenip, kendi kendisini yönetmeye başladığını bütün dünyaya ilan ederek, Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum
Bu açış konuşmasında, millî egemenliğe dayalı yeni Türk parlamentosunun adı da "Büyük Millet Meclisi" olarak konulmuştu Bu ad herkesçe benimsedi Daha sonra Atatürk'ün tüm konuşmalarında yer aldığı şekliyle ve ilk kez 8 Şubat 1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesinde de yazılı olarak, "Türkiye Büyük Millet Meclisi" (TBMM) adı kalıcılık kazandı
TBMM, 24 Nisan 1920 günü yaptığı ikinci toplantısında Mustafa Kemal Paşa'yı (Atatürk), başkanlığa seçti Mustafa Kemal Paşa, kendi öncülüğünde kurulan TBMM'nin başkanlığını Cumhurbaşkanı seçildiği gün olan 29 Ekim 1923 tarihine kadar sürdürdü
TBMM, açılışından iki gün sonra, sadece yasama değil, yürütme gücüne de sahip olacak hukuki ve siyasi yapısını düzenleme çalışmalarına başladı Bu düzenlemeler, TBMM'nin tam bir güçler birliği ilkesini benimsediğini göstermişti
2 Mayıs 1920'de Bakanlar Kurulu'nun seçilmesi hakkındaki yasa çıkarıldı 11 bakandan oluşan "Meclis Hükümeti", 5 Mayıs'da TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığında ilk toplantısını yaptı
TBMM'nin açılışı ile birlikte, milli egemenliğe dayalı yeni Türk Devleti doğmuş oluyordu Birinci TBMM'nin iki temel hedefi, kesin zaferi kazanmak ve yeni devletin otoritesini güçlendirmek, kalıcılığını gerçekleştirmekti Öncelikle, ülke topraklarının yabancı işgalinden kurtarılması gerekiyordu
Mondros Ateşkes Antlaşması’nın ardından başlayan işgallere karşı etkili bir direniş gösterebilmek için bölgesel kuvvetlerin birleşmesi amaçlanmıştı
Milletin kendi kararlarını almaları için bir meclise ihtiyaç vardıBunun için MKemal 19 mart 1920’de bir genelge yayınlayarak her sancaktan beşer tane olmak üzere milletvekilleri seçilip Ankaraya gelmeleri istendi Bunun üzerine büyük bir katılım olarak 23 nisan 1920’de meclis kurulduİlk 120 milletvekili olmak üzere daha sonra bu sayı 390’a çıkmıştır
Meclis başkanı Mustafa Kemal Paşa seçildi ve Mustafa Kemal meclis çalışmasıyla ilgili bir önerge sundu ve kabul gördü

İlk TBMM'nin Çalışma Esasları

• TBMM’nin üstünde bir kuvvet yoktur

• Hükümet kurmak gereklidir

• Geçici kaydıyla bir başkanı ve padişah vekili atamak uygun değildir(hükümet devamlılığı)

• TBMM yasama ve yürütme yetkilerine sahiptir(güçler birliği ilkesi)

• Meclisten seçilecek bir heyet,meclise vekil olarak hükümet işlerini görecektirMeclis başkanı bu heyetinde başkanıdır(meclis hükümet sistemi)

• Padişah ve halife bulunduğu baskıdan kurtulduktan sonra meclis tarafından belirlenecektir(saltanat ve halifeliğin kaldırılmasının yasal dayanağı)

TBMM'nin Önemi ve Özellikleri

• Bu önerge 20 Ocak 1921 anayasası kabul edilinceye kadar meclisin çalışma esaslarını belirlemiştir

• TBMM ‘’Kurucu Meclis’’ özelliğindedirOlağanüstü yetkilere sahip bir ihtilal meclisidir

• Meclis hükümeti sistemi esas alınmıştır

• ’’Kuvvetler birliği’’ilkesi esas alınmıştır

• MKemal meclisin, hükümetin ve yeni devletin başkanıdır

• TBMM üstünde güç yok denilerek İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır

• Meclis İnkılapçı değildirYaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıdır

• TBMM’de siyasi partiler yokturGruplar vardır

TBMM Döneminde Gerçekleştirilen Başlıca Faaliyetler

• Hıyaneti vataniye kanunu

• İstiklal mahkemesi kuruldu

• İç isyanlar bastırıldı

• Batı Anadolu’da düzenli ordu kuruldu

• Doğu,Güney ve Batı cephelerindeki zaferlerle Anadolu işgalden kurtuldu

• 1921 Anayasası ile İstiklal Marşı kabul edildi

• Saltanat kaldırıldı

• Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı

• Lozan görüşmelerine başladı

TBMM’ye Karşı Çıkan Ayaklanmalar

İstanbul Hükümetince çıkarılan ayaklanmalar
Anzavur isyanı

• Kuvay-i inzibatiye ayklanması(hilafet ordusu)

İstanbul hükümeti ve işgalci devletlerin kışkıtmaları ile çıkan ayaklanmalar

Bolu Düzce ,Hendek,Adapazarı ayaklanması

• Yozgat ayaklanması

• Konya ayaklanması

• Şeyh Eşref ve Koçgiri ayaklanması

• Urfa Milli Aşiret isyanı

Azınlıkların çıkardığı ayaklanmalar

Ermeni İntikam alayları(Adana ve Doğu Anadolu)

• Doğu Karadeniz’de Rumlar tarafından çıkarılan Pontus isyanı

Kuvay-ı milliye yanlısı olup sonradan ayaklananlar

Düzenli ordunun kurulması aşamasından buna karşı çıkan kuvay-i milliye şefleri tarafından çıkarılmıştır

• Çerkes Ethem ve Demirci Mehmet Efe isyanı

Ayaklanmalara Alınan Önlemler

• Hıyanet-i vataniye kanunu çıkarıldı

• İstanbul ile haberleşme kesildi

• İstiklal mahkemeleri kuruldu

• Düzenli orduya geçildi

İsyanların Sonuçları

• Düşman cephelerde ilerleme imkanı buldu

• Milli bağımsızlığın gerçekleşmesi gecikti

• Ayaklanmaların bastırılması ile TBMM Anadolu’ya hakim tek güç haline geldi

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı


TBMM'nin 23 Nisan1920 günü kurulmasının onuruna, TBMM tarafından sadece Türkçocuklarına değil, bütün Dünya çocuklarına hediye edilen, her yıl 23 Nisan günü kutlanan, Türkiye'nin milli bayramıdır 23 Nisan, TBMM'nin açılışı ve dolayısıyla da halkın yönetime tam anlamıyla hakim olmasının ilk günü olduğu için ulusal egemenlik açısından da önemli bir anlam taşır


23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, tüm Dünya çocuklarına ithaf edilmiştir


İstanbul'un işgalinden üç gün sonra, Atatürk19 Mart1920 tarihinde bildiri yayımladı Bildiride, "olağanüstü yetkiler taşıyan bir Meclisin Ankara'da toplanacağı, Meclis'e katılacak üyelerin nasıl seçilecekleri, seçilenlerin en geç onbeş gün içinde yapılması gereği, kesin ve kararlı ifadelerle yer alıyordu Ayrıca, dağılan Meclis-i Mebusan'ın üyeleri de Ankara'daki Meclis'e katılabileceklerdi
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş temelleri Ankara'daki bu ilk tarihi binada atıldı Birinci Meclis Binası, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın yönetim yeri olarak pek çok tartışma ve millî kararlara sahne oldu: Bu yapı bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak, ilk yılların anılarını sergiliyor İllerde seçilen temsilciler ve Meclis-i Mebusan'ın bir kısım üyeleri Ankara'ya geldiler
Ankara'nın o günkü şartlarında Meclis'in toplanabileceği elverişli bir bina yok gibiydi Sonunda, İkinci Meşrutiyet döneminde, İttihat ve Terakki Cemiyeti kulübü olarak yapılmış tek katlı bir bina uygun görüldü Eksik kalmış yapı tamamlandı, okullardan toplanan ve halkın katkısıyla sağlanan eşyalarla donatıldı Hazırlıklar tamamlanınca, Atatürk 21 Nisan'da yayınladığı ikinci bir bildir ile, Meclis'in 23 Nisan günü toplanacağını ve açılış töreninin nasıl yapılacağını duyurdu
23 Nisan1920 Cuma sabahı erken saatlerde, Ankara'da bulunan herkes Meclis Binası çevresinde toplandı Halk, kendi kaderine sahip çıkmanın coşkusu içindeydi Hacı Bayram Câmii'nde kılınan öğle namazından sonra, Meclis binası girişinde bir tören yapıldı Saat 1345'de, Ankara'ya gelebilen 115 milletvekili Meclis salonunda toplandı
Parlamento geleneklerine göre, en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey (1845), Başkanlık kürsüsüne çıktı ve aşağıdaki konuşmayı yaparak Meclis'in ilk toplantısını açtı

İlk Türkiye Büyük Millet Meclisi binası açılış töreni çıkışında Mustafa Kemal ve Kurmayları


"Burada Bulunan Saygıdeğer İnsanlar, İstanbul'un geçici kaydiyle yabancı kuvvetler tarafından işgal olunduğu ve bütün temelleri ile halifelik makamının ve hükümet merkezinin bağımsızlığının yok edildiği hepimizce bilinmektedir Bu duruma baş eğmek, milletimizin, teklif olunan yabancı köleliğini kabul etmesi demektir Ancak tam bağımsızlık ile yaşamak için kesin olarak kararlı bulunan ve ezelden beri hür ve başına buyruk yaşamış olan milletimiz, kölelik durumunu son derece ve kesinlikle reddetmiş ve hemen vekillerini toplamaya başlıyarak Yüksek Meclisimizi meydana getirmiştir Bu Yüksek Meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla ve Allah'ın yardımıyla milletimizin iç ve dış tam bağımsızlık içinde alın yazısının sorumluluğunu doğrudan doğruya yüklenip, kendi kendisini yönetmeye başladığını bütün dünyaya ilan ederek, Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum"
Bu açış konuşmasında, millî egemenliğe dayalı yeni Türk parlamentosunun adı da "Büyük Millet Meclisi" olarak konulmuştu Bu ad herkesçe benimsendi Daha sonra Atatürk'ün tüm konuşmalarında yer aldığı şekliyle ve ilk kez 8 Şubat1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesinde de yazılı olarak, "Türkiye Büyük Millet Meclisi" (TBMM) adı kalıcılık kazandı
TBMM, 24 Nisan1920 günü yaptığı ikinci toplantısında Mustafa Kemal Paşa'yı (Atatürk), başkanlığa seçti Mustafa Kemal Paşa, kendi öncülüğünde kurulan TBMM'nin başkanlığını Cumhurbaşkanı seçildiği gün olan 29 Ekim1923 tarihine kadar sürdürdü TBMM, açılışından iki gün sonra, sadece yasama değil, yürütme gücüne de sahip olacak hukukî ve siyasî yapısını düzenleme çalışmalarına başladı

İlk meclis başkanı Mustafa Kemal Atatürk


Bu düzenlemeler, TBMM'nin tam bir "güçler birliği" ilkesini benimsediğini göstermişti
2 Mayıs1920'de Bakanlar Kurulu'nun seçilmesi hakkındaki yasa çıkarıldı 11 Bakandan oluşan "Meclis Hükümeti", 5 Mayıs'da TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığında ilk toplantısını yaptı TBMM'nin açılışı ile birlikte, millî egemenliğe dayalı yeni Türk Devleti doğmuş oluyordu Birinci TBMM'nin iki temel hedefi, kesin zaferi kazanmak ve yeni devletin otoritesini güçlendirmek, kalıcılığını gerçekleştirmekti Öncelikle, ülke topraklarının yabancı işgalinden kurtarılması gerekiyordu
3 Aralık1920'de Ermenistan Cumhuriyeti ile imzalanan Gümrü Barış Antlaşması, TBMM'nin yaptığı ilk uluslararası andlaşmaydı Böylece Doğu Cephesi kapandı 16 Mart1921'de imzalanan Moskova Antlaşması ile Rusya, yeni Türk Devletini ve Misak-ı Millî ilkelerini tanıdı 6-11 Ocak 1921'de Birinci İnönü, 23-31 Mart 1921'de İkinci İnönü ve 13 Eylül1921'de Sakarya Muharebesi sonucunda, 20 Ekim1921'de imzalanan Ankara Antlaşması ile Fransızlar savaştan çekildi Aynı yılın sonunda İtalyanlar da TBMM hükümetiyle işbirliğine giriştiler 1922 yılında, Yunanistan ve İngiltere dışında, TBMM, tüm ülkelerle iyi ilişkiler içindeydi TBMM Orduları, 26 Ağustos1922'de Büyük Zaferi kazandılar 9 Eylül'de İzmir kurtarıldı
18 Eylül'de ise Anadolu'da hiçbir yabancı askerî güç kalmamıştı Yeni Türk Devleti'nin bu başarıları karşısında İngiltere de dahil olmak üzere İtilaf Devletleri ile 11 Ekim1922'de Mudanya Mütarekesi imzalandı Doğu Trakya kurtuldu İtilaf Devletleri, 27 Ekim'de Lozan'da barış görüşmelerinin yapılmasını kararlaştırdılar Uzun süren görüşmeler sonunda 24 Temmuz1923'de imzalanan Lozan Barış Antlaşması24 Ağustos1923'de TBMM'de onaylandı Yeni Türk Devleti, böylelikle askerî, siyasî ve ekonomik özgürlüğüne kavuştu

23 Nisan1920 Büyük Millet Meclisi'nin açılış günüdür Her 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı bütün Dünya çocukları birlikte kutlarlar
Egemenlik yönetme yetkisidir Ulusal egemenlik; yönetme yetkisinin ulusta olmasıdır Osmanlı İmparatorluğu döneminde egemenlik padişaha aittiBu sırada Birinci Dünya Savaşı başladı Savaş dört yıl sürdü Osmanlı İmparatorluğu'nun de saflarına katılmış olduğu İttifak Devletleri savaşta yenildi Savaş kurallarına göre Osmanlı İmparatorluğu da yenil­miş sayıldı Bütün ülke İngilizler, Fransızlar, Yunanlılar, İtalyanlar tarafından paylaşıldı
Mustafa Kemal Paşa Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı başlatmak için İstanbul’dan Samsun'a 19 Mayıs1919 günü geldi Samsun'dan Amasya'ya, oradan Erzurum'a ve Sivas'a gitti Sivas ve Erzurum'da kongreler topladı Mustafa Kemal Paşa egemenliğin ulusta olduğuna inanıyordu Bu inançla "Ulusu yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır Tek bir egemenlik vardır, o da ulusal egemenliktir" ilkesini öne sürdü Yurdun dört bir yanından seçilip gelen temsilciler - günümüzün milletvekilleri - Ankara'da 23 Nisan 1920 günü toplandılar
İlk Büyük Millet Meclisi'nin toplandığı yapı Ankara'da Ulus Meydanı'ndan istasyona giden caddenin başındadır Bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olan bu yapı tek katlıdır O yıllarda Türkiye yokluk içindeydi Milletvekillerinin oturduğu sıralar bir okuldan getirildi Meclis gaz lambası ile aydınlanıyor, soba ile ısınıyordu Top seslerinin Ankara'da duyul­duğu zamanlarda bile meclis düzenli toplandı Ulusal Kurtuluş Savaşıyla ilgili bütün kararlar bu mecliste alındı