Uzay Mekiği ve Uzay Laboratuarı

Uzay Mekiği ve Uzay Laboratuarı





12 Nisan 1981'de ABD'nin uzay mekiğini fırlatmasıyla uzay araştırmaları alanında yeni bir çığır açıldı Mekik, yeniden kullanılabilir ilk uzay aracıydı Uzay mekiği, uzaydan geri dönüşünde bir uçak gibi yere inebildiği ve bu nedenle defalarca kullanılabildiği için uzay uçuşlarının maliyeti önemli ölçüde azaldı 1986'ya kadar ABD ve Avrupa uydularının pek çoğu mekikle fırlatıldı Mekiğin başlıca rakibi Avrupa Uzay Ajansı'nın geliştirdiği "Ariane" roketiydi Ariane, insansız uydu fırlatmak için kullanılan konvansiyonel bir rokettir

Mekik sisteminin ana bölümünü, DC-9 gibi orta boy bir yolcu uçağıyla aşağı yukarı aynı büyüklükte olan, delta kanatlı bir yörünge aracı oluşturur Uzunluğu yaklaşık 37 metre, kanat açıklığı ise 24 metre kadardır Mekiğin kendisi, üç ana motoru için gerekli olan iticilerle (sıvı hidrojen ve sıvı oksijenle) dolu büyük bir dış yakıt tankının üzerine oturtulmuştur Tankın yanlarına, katı yakıtlı iki itici roket bağlanmıştır Bütün bunlar rampada dikili durumda, yani mekik kuyruğunun üzerine "oturmuş" durumda bulunur Mekik en çok yedi astronot taşıyacak biçimde tasarımlan-mıştır Mekiğin yük güvertesi, yani yörüngeye yerleştirilecek uyduyu taşıyan depo bölümü 18 metre uzunluğunda ve 4 metre genişliğindedir

Kalkışta katı yakıtlı itici roketler ile üç ana motor birlikte ateşlenir Yaklaşık iki dakika sonra yakıtını tüketmiş olan katı yakıtlı itici roketler tanktan ayrılır ve paraşüt yardımıyla Dünya'ya iner; bu roketler bakımları yapıldıktan sonra yeniden kullanılabilir Ana motorlarının yardımıyla mekik tırmanmasını sürdürür İçindeki yakıt tükendiğinde büyük yakıt, tankı da sistemden ayrılır ve bu tank Dünya'ya geri düşerken atmosferin içinde yanıp yok olur Daha sonra mekik genellikle yerden 300 km kadar yüksekteki bir yörüngeye oturtmak için motorlarını ateşleyerek gerekli itme kuvvetini sağlar

Uçuş görevi bittikten sonra Dünya'ya geridönebilmesi için, mekiğin iki küçük motoru yeniden ateşlenir; böylece hızının azalması ve yörüngeden ayrılarak alçalmaya başlaması sağlanır Dünya atmosferine yeniden girişte havayla sürtünmenin yol açtığı ısınmaya karşı, aracın dış çeperi ısıyı yalıtan bir maddeyle, ana bölümü de seramik karolarla kaplanmıştır Seramik karolar ısı kalkanı işlevi görür ve alttaki gövdeyi ısının vereceği zarara karşı korur Hava, aracı daha da yavaşlatır ve mekik manevra yapmak için kanatlarını kullanmaya başlar Böylece, uzay aracı bir planör biçimini alır ve bir planör gibi süzülerek normal bir pistin üzerine iner




12 Nisan 1981'de fırlatılan ilk uzay mekiği "Columbia" idi NASA sonradan üç mekik daha geliştirdi İkinci mekik "Challenger" ilk uzay uçuşunu Nisan 1983'te yaptı "Disco-very" 1984'te fırlatıldı; onu 1985'te "Atlantis" izledi Bu mekikler adlarını, tarihteki ünlü keşif gemilerinden almıştır

Mekikler temel olarak yörüngeye uydu yerleştirmek için geliştirilmişti, ama bir süre sonra bunlarla uzaya taşınabilecek bir dizi başka özel uzay aracı da tasarımlandı Bunlardan biri, Avrupa Uzay Ajansı'nca yaptırılan, yeniden kullanılabilir uzay laboratuvarıydı Uzay laboratuvan sözcüklerinin İngilizce karşılığından kısaltılarak Spacelab adıyla da anılan bu laboratuvar, yörünge aracının yük bölümüne yerleştirilmektedir Uzay laboratuvan, içinde bilim adamları ile mühendislerin çalışabileceği basınçlı bir laboratuvar modülünden oluşur Bazen bu modüle, doğrudan dış uzaya açık olması gereken aygıtların yerleştirileceği bir palet de eklenebilmektedir ilk uzay laboratuvan Ekim 1983'te uzaya fırlatıldı

İlk mekik uçuşlannın başansı, herkesin bunlan sıradan bir araçmış gibi görmesine yol açtı Uzayda çalışmanın artık kolay başarılabilir bir hale geldiği sanıldı Ama, 28 Ocak 1986'da felaket geldi "Challenger"ın mekiği, Florida'daki Cape Canaveral uzay üssünden fırlatıldıktan 73 saniye sonra patladı ve içindeki yedi astronot yaşamını yitirdi Daha sonra yapılan incelemede, mekiğin itici roketlerinden birinin üzerindeki hatalı bir contanın parçalandığı ve sıçrayan bir kıvılcımın dış tankı tutuşturduğu anlaşıldı Uzaya çıkan ilk sivil astronot olan bir kadın öğretmenin de aralannda bulunduğu yedi astronotun ölümüyle sonuçlanan bu trajedi, programın iki yıldan fazla kesintiye uğramasına neden oldu; bu süre içinde mekiğin tasanmı geliştirildi ve güvenlik standartlan yeniden gözden geçirildi