Aşılama Nedir? Aşılama Yöntemleri

AŞILAMA

Aşılama Nedir?
Aşılama, iki bitki parçasını bir bitkiymiş gibi kaynaşacak ve büyümelerine devam edecek şekilde birleştirme tekniğidir
Aşılama, bitkilerde uygulanan tohumsuz bir üretme şeklidir Çoğaltılması istenilen çeşitten, bir gözün veya aşı kalemi adı verilen bir dal parçasının anaç adı verilen diğer bir bitki üzerine yerleştirilip tutturulmasıdır
Meyve çeşitleri, genel olarak, tohumla üretildiklerinde çeşit karakterini kaybederek, yabanileşmeye doğru yönelmektedirler Onun için, aşı usulü ile üretmek mecburiyetinde kalınmaktadır Üretilmesi istenilen, kaliteli, bol verimli ve hastalıklara dayanıklı meyve çeşitlerini, aşılamak yoluyla çoğaltmak imkanı sağlanmaktadır

ANAÇLAR

Tohumdan elde edilenlere “Generatif anaçlar”
(çöğür ya da yoz); çelik daldırma, kök sürgünleri vb
bitki parçalarından oluşanlara ise “Vegetatif anaçlar
(klon anaçlar)” denilmekledir
Genelde tohum, tozlanma ve döllenme sonucu
oluşur ve kalıtsal yapıları homojen değil, heterojen
niteliktedir Bunlar çimlendikleri zaman yozları ya da
çöğürleri oluştururlar Kültür çeşitlerinin tohumlarından
oluşan yeni bitkilere yoz; yabanilerin tohumlarından
oluşanlara ise çöğür denilmektedir

ANAÇLARIN ÖZELLİKLERİ

Kuvevvetli gelişirler
Üzerine aşılı çeşidi geç meyveye yatırır
Ağaçlar uzun ömürlü olur
Bol ürün alınır ama standart yoktur
Genel Anaçların Özellikleri (Dezavantajları)
Kuvvetli veya çok kuvvetli gelişirler
Üzerine aşılı çeşidi geç meyveye yatırır
Ağaçlar uzun ömürlü olur
Bol ürün alınır ama standart yoktur

Çöğür anaçlar tohumdan elde edildiği için kalıtsal yapısı heterozigottur Alındığı çeşidin bir çok üstün özelliği, tohumlarda kaybolur,çoğunlukla bir yozlaşma meydana gelir
Heterozigot yapıdan dolayı standart ağaçlar oluşmaz ve aşılanan çeşitten birörnek meyve
alınamaz Ağaçların soğuğa-sıcağa, hastalıkzararlılara dayanımı farklı, habitüsü farklı olur
Kültürel işlemler zorlaşır, üretim maliyeti artar

Kuvvetli kök oluşturduklarından topraktan su ve besin maddesi alımları yüksektir
Toprağa tutunumu kuvvetlidir
Stres koşullarına dayanımı daha iyidir
Tohumdan elde edildiği için virüs hastalıklarını taşımazlar

Vegetatif (Klon) Anaçların Özellikleri
( Avantaj-Dezavantajları )

Dikimin 2 ve 3 yılından itibaren, üzerine aşılanan çeşit meyveye yatar, yatırım masraflarının geriyedönüşümü için gerekli süre kısalır (Gençlik kısırlığı kısa sürer)
Homojen (birörnek, yeknesak) ağaçlar oluşacağından ve de bodur anaçlarla da bodurluk sağlanacağından işçilik masrafları düşer (budama, sulama, hastalık ve zararlılarla mücadele, hasat gibi işler daha kolaydır ),üretim maliyeti azalır
Üretilen ürünün kalitesi ve standardı yüksektir
Klon anaçlara aşılı fidanlarla daha homojen bahçeler kurulur
Her yıl ve düzenli meyve elde edilir Birim alana düşen ağaç sayısı fazla, birim alandan alınan verim yüksek ve kalitelidir
Ancak;
Ağaçların ekonomik ömürleri kısadır ( 15-25 yıl )
Anaç-kalem arasındaki uyuşmazlık durumu ve anaçların hastalık taşıma riski (özellikle virüsler) yönünden dikkatli olmak gerekir
Bahçenin tesis masrafı yüksektir Birim alana daha fazla fidan gerekecektir, bodur
anaçlarla bahçe tesis ediliyorsa destek sistemi isteyecektir, damla sulama tesisat masrafı vb Olacaktır

Neden Aşılama Yaparız?

·Tür ve çeşidin ismine doğru fidan üretimi,
·Başka ve kolay metodlarla çoğaltılamayan çeşitlerin ortadan kalkmasına engel olmak,
·Büyük ağaçların çeşitlerini değiştirmek,
·Islah çalışmalarında belirli özellikleri için seçilen çöğürlerin büyümelerini çabuklaştırmak,
·Ağaçların zarar gören kısımlarının tamiri,
·Virüs hastalıklarının incelenmesi için aşı yapılır
·Bazı anaçların özelliklerinden (Bodur anaçlar gibi) yararlanmak için ancak üzerine iyi bir çeşit aşılayarak yararlanabiliriz
·
Kaç Çeşit Aşı Vardır?
1 Göz aşıları,
2 Kalem aşıları

Göz Aşısı Nedir?
Altında odun dokusu bulunan veya bulunmayan küçük bir kabuk parçası ile bunun üzerindeki tek bir göz ile yapılan aşılara göz aşısı denir Sadece yongalı göz aşısı metodunda,kabuk parçasının altında odun dokusu bulunur
Meyve ağaçlarının çoğaltılmasında, kalem aşılarına nisbetle daha çok uygulanmaktadır Göz aşıları, küçük fidanlarda kullanılmaktadır Yapıldıkları zamana göre biri sürgün (yaprak aşısı), diğeri de durgun aşı olmak üzere ikiye ayrılır:
Sürgün göz aşısında, göz anaca takıldığı yıl uyanır ve aynı yıl sürgün verir Aşıya, yerine göre, Mayıs sonu veya Haziranın ilk haftalarında başlanır ve Temmuza kadar devam edilir Aşı sürgünlerinin, kışın şiddetli soğuklardan zarar görmeleri tehlikesi vardır Onun için, sürgün göz aşısı, kışları ılık geçen yerlerde yapılır
Durgun göz aşılarında; anaç üzerine takılan göz, aynı yıl tutar, fakat kışa girildiğinden uyanmayıp, ertesi ilkbaharda sürer Daha çok, kışları soğuk geçen yerlerde uygulanır Durgun göz aşısı, yaz sonlarında (Ağustos-Eylül) yapılır

Göz aşısının yapılışı:
Toprak seviyesinden 15 santim yükseklikten itibaren, aşı çakısının ucu ile anacın kabuğu (T) şeklinde kesilir Kesik kısmın iki kenarındaki kabuk, aşı çakısının tırnağı ile yerinden kaldırılır Bundan sonra üzerinde aşı gözlerinin bulunduğu kalem ele alınır Bir gözün üst ve altında bir parmak kadar bir kısım bırakıldıktan sonra, gözün altı hafif odunlu olarak kesilir Anacın tepesinin daha yüksek tarafında iki anacın kesilen kısmına yukarıdan aşağıya doğru sürülerek yerleştirilip, rafya ile sarılır Göz aşılarının tutup tutmadıkları, aşıdan 15-20 gün sonra belli olur

Göz Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Bitkinin kabuk verme zamanı kullanılacak göz aşısı metodunu tayin eder Zamanlara göre göz aşısı;
a) Sonbahar göz aşısı (durgun göz aşısı),
b) İlkbahar göz aşısı (erken sürgün göz aşısı), c) Haziran (geç sürgün) aşısı
Göz Aşısı Metotları Nelerdir?
T Aşısı (Kalkan Aşısı):
6 mm-2,5 cm çapındaki anaçlara büyüme devresinde uygulanır Topraktan 5-25 cm yükseklikte yapılır Anaç T şeklinde kesilir Göz kalkan şeklinde odunlu veya odunsuz olarak kesilir Anaçta açılan T içerisine yerleştirilir Hava almayacak şekilde bağlanır Macunlanmaya gerek yoktur Aşı bağı 15 gün sonra kesilir
Ters T Aşısı:
Yağmurlu bölgelerde yağmur sularının açılan T içerisine girmemesi ve enfeksiyon meydana gelmemesi için ters T aşısı yapılır
Yama Göz Aşısı:
Dikdörtgen şeklinde bir kabuk parçasının anaçtan kesilip çıkarılması ve bunun yerine üzerinde bir göz bulunan ve çoğaltılacak çeşitten alınan aynı büyüklük ve şekildeki bir kabuk parçasının anaç üzerine yerleştirilmesidir Genellikle T göz aşısının başarısız olduğu tür ve çeşitlerde uygulanır Bu aşıda başarılı olmak için gece ve gündüz ısı farkının az olduğu dönemler seçilmelidir Aşı çabuk yapılıp, çabuk bağlanmalıdır

Flüt Göz Aşısı: Bu aşı esas olarak yama göz aşısına benzer Ondan farkı anaçtan çıkarılan kabuk parçasının gövdeyi hemen tamamen kuşatacak şekilde büyük alınmasıdır
Yongalı Göz Aşısı: Bu aşı metodu ilkbaharda büyüme başlamadan önce veya yaz aylarında su noksanlığı veya başka bir sebeple büyümenin durduğu hallerde kabuğun odundan kolayca ayrılamadığı zamanlarda yapılır En önemli nokta anaçta açılan T ye yongalı gözün çok iyi yerleştirilmesi ve çok iyi bağlanmasıdır
Kalem Aşısı Nedir?
Taze kesilmiş anaçla taze kesilmiş kalemin kombiyum bölgelerinin üstüne gelecek şekilde sıkıca temas ettirilerek anaç ile kalem arasında bir bağlantı kurulması ile yeni bir bitki meydana gelir Bu tür aşılara kalem aşısı adı verilir Kalem aşıları ilkbaharda yapılır
Kalem Aşısı Metodları
1Dilcikli aşı (Ingiliz aşısı)

2Gaga aşısı

3Çoban aşısı

4Yarma aşı

5Köprü aşı

6Kenar aşı

7Kakma aşı

8Kemer aşısı

Kalem aşıları

Göz aşısı yapılamayacak kadar kartlaşmış olan meyve ağaçlarına kalem aşıları yapılır Kalem aşılarında, üzerinde 2-3-4 göz bulunan bir dal parçası (kalem) kullanılır Kalem aşılarının yapılış şekillerine göre çok çeşitleri vardır Pratikte en çok kullanılanları; kakma aşı, çoban aşısı, yarma aşı ve İngiliz aşısıdır

Dilcikli Aşı:
6 mm ile 12 cm çapında küçük anaçların aşılanmasında kullanılır Bu aşının yapılabilmesi için anacın ve kalemin aynı kalınlıkta olması gerekmektedir Bu aşıda kalemde ve anaçta aksi yönlerde olmak üzere 25-6 cm uzunluğunda pürüzsüz bir kesim yapılır Bu kesitin üzerinden birer dilcik kesilir ve bundan sonra anaç kalemin dilleri birbirinin içine sokulur, macunlanır, sarılır ve bağlanır
Kenar Aşı (Yan Aşı): Birçok çeşidi vardır Esası kalemin kendinden kalınanacın yan kısmına yerleştirilmesidir

Kakma aşı
Fidanlarda, gözden yapılmış, göz aşılarının tutmayanlarına ilkbaharda kakma aşı yapılır Kakma aşı en çok baş parmak kalınlığındaki anaçlara uygulanmaktadır Aşılanacak anacın tepesi, toprak seviyesinden itibaren bir karış yükseklikten hafif meyilli olarak kesilir Anacın tepesinin daha yüksek tarafında iki bıçak kesimi ile (V) şeklinde bir oluk açılır Aşı kaleminin ucu anacın oluğuna uyacak şekilde yontulur, hazırlanan kalem, anacın oluğu içerisine, anaçla kalem kabukları birbirine denk gelecek şekilde yerleştirilir; rafya ile iyice bağlanır ve yara yerleri aşı macunu ile hava almayacak şekilde sıvanır
Çoban aşısı
Çoban aşısı, kalınlaşmış anaçlara tatbik edilir Anaç düzgün olarak kesilir ve üzeri perdahlanır Kalemler 10-15 santim boyunda 2-3 gözlü olurlar Kalemin en altındaki gözün karşı tarafından, bir taraflı olarak yontulur ve üzerinde oturmayı kolaylaştırmak için, kertik yapılır Hazırlanmış kalem, evvelce kuru kalemle anacın kabuğu içerisinde açılmış olan yuvasına yerleştirilir Anaçla kalem iyice bağlanır ve bütün yara yerleri aşı macunuyla sıvanır

Yarma aşı

Gövdesi bilek kalınlığında olan ve bu şekilde diğer aşılar uygulanamayan yumuşak çekirdekli meyve türlerinde yapılmaktadır Anacın tepesi kesilir ve üzeri perdahlanır Anacın tepesine yarma aşı usturası dikey bir şekilde konarak üzerine tahta tokmakla yavaş yavaş vurularak, anacın tepesi yarılır Üzerinde 2-4 göz bulunan kalem de alttaki gözün iki yanından başlanarak düzgün bir şekilde yontulur Kalem takılırken, anacın ve kalemin kabuklarının birbirine denk gelmesine dikkat edilir Aşı yeri bağlanır ve yaralı kısımlar aşı macunu ile sıvanır
İngiliz kalem aşısı
Kış aylarında cemakanda yapılan bir aşıdır Anaç ile aşı kaleminin aynı kalınlıkta olmasına dikkat edilir Anacın tepesi vurulur ve aşı bıçağı ile anacın tepesinden itibaren 3-4 santimlik bir kısmı, bir taraflı olmak üzere dikine kesilir Üzerinde 4-5 gözü bulunan ve anaçla aynı kalınlıktaki kalemin alt ucu, anaçtaki gibi kesilir ve kalemin kesik kısmı anacın kesik kısmı üzerine oturtulur Rafya ile bağlanır ve macunla sıvanır