Türkiyede Nesli Tükenen Hayvanlar

TÜRKİYEDE NESLİ TÜKENEN HAYVANLAR

Canlıların Nesilleri Niye Tükeniyor?

*Bilinçsiz Avlanma
*Kullanılan Kimyasal Maddeler (DDT gibi
*Doğal Yaşam Alanlarının Yok Olması
*Ormanların ve Tatlı Su Kaynaklarının Yok Olması
*İklim Değişiklikleri

Canlı türlerindeki hızlı tükenişin doğurabileceği sonuçların, nükleer bir savaşın etkilerine yakın olabileceğine dikkati çeken bilim çevrelerinin en iyimser tahminlerine göre, 20-30 yıl içinde dünyadaki canlı türlerinin beşte biri, soylarının tükenme tehlikesi altında bulunuyor Yeryüzüne geç misafir olan insanoğlunun, modernleştikçe doğanın eski ev sahiplerini tüketmesinin yaratacağı sonuçları, bilim adamları bile kestiremiyor Modern insanın yol açtığı tür katliamlarının, yakın jeolojik devirlerde gözlenen kayıplardan 400 kat daha hızlı olduğu ifade ediliyor

Bilinçsiz Avlanma

Canlı Türlerinin Korunması amacıyla her yıl Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından süreli ya da süresiz Av yasakları getirilmektedirAncak bu yasaklar yeterli olmamakta,türler bu yüzden yok olmaya devam etmektedir

Kullanılan Kimyasal Maddeler
Özellikle Tarımda kullanılan kimi maddeler bazı canlılar için ölümcül nitelik taşımakta,bu canlıların sonunu getirmektedirSadece tarımda değil günlük hayatta kullandığımız birçok madde doğal yaşamı tehdit etmektedir

Doğal Yaşam Alanlarının Yok Olması
Kimi canlılar sadece belli özellikleri taşıyan çevrelerde hayatlarını sürdürebilirlerBu ortamların yok olması onların da yaşamının sonudur

Ormanların ve Tatlı Su Kaynaklarının Yok Olması
Bilindiği gibi Ormanlar Milyonlarca çeşit canlı türünün yuvasıdırOrmanların zarar görmesi tüm bu canlıların yaşamını,geleceğini ve soyunun devamını etkilerHer yıl hektarlarca orman bilinçsizliğimizden dolayı yok olmaktadırBu da ormanlarla beraber birçok canlının da yok olmasını beraberinde sağlamaktadır
Öte yandan su kaynaklarının yok olması bozulması ve kirliliği bir çok türün yaşam kaynağı olduğundan türler için tehlike arz edilmektedir

İklim Değişiklikleri
Canlı türlerinin yaşayabildikleri belirli iklim koşulları vardırGünümüzde küresel ısınma,ozon tabakasının delinmesi,bitki örtüsünün bozulması ve diğer nedenlerden dolayı iklim yapısı değişen birçok bölge vardırDolayısıyla bu bölgede yaşayan kimi canlılarında bu sebepten dolayı nesilleri tehlike altındadır

Nesli Tükenen Canlılar İçin Ne Yapılıyor?
Tür Sınıflandırma ve Kurtarma Planları

'Kurtarma Planları'; özel bir yönetim planı olup, çoğu kez tehdit altındaki ve nesli yok olan türler için, özel statülerin verilmesini yasalar dahilinde gerçekleştirir Planın amacı; türlerin tehdit altında kalmayan alt-kategori sınıflarına inmesine olanak sağlayacak yeterli bir kurtarma oranını başarmaktır

Tehdit Altında Bulunan ve Nesli Tükenen Türlerin Sınıflandırılması
'Türleri Yaşatma Komisyonu' ( Species Survival Commission - SSC); türleri, neslinin tükenmesi risk potansiyeli açısından sınıflandırmak amacıyla, çeşitli tehdit kategorileri oluşturmuştur 'Bu kategorilerden herhangi birine ait olma' kriterini taşıyan türler; Kırmızı Bültenlere ve Kırmızı Veri Kitaplarına (kırmızı-alarm verilen türler için) dahil edilmektedir Bu çalışmaların amacı, tehdit altındaki türlere ait veri-tabanını geliştirmek, türlerin koruma öncelikleri için temel bir oluşum hazırlamak ve kurtarma çabalarının etkinliğini izlemektir

Yeni kategoriler, 1994 yılında geliştirilmiştir Bu kategori, 10 adet bölüm altında ele alınmaktadır:
- Nesli tükenmiş, - Yaban Örtenimde Nesli Tükenmiş, - Hassas,
- Nesli Tehlikede, - Kritik Olarak Nesli Tehlikede, - Korumaya Bağımlı,
- Tehlikeye Yakın, - Az İlgi Duyulan, - Eksik Veri,
- Değerlendirilmemiş Veri

Kritik Olarak Nesli Tehlikede, Nesli Tehlikede olan ve Hassas kategorileri için, detaylı kriterler oluşturulmuştur
Her bir kategori, aşağıda verilen ayni 5 kriteri kullanmaktadır:
- Popülasyon ve Habitat Azalması,
- Habitat Alanı,
- Popülasyon Bölünmesi veya Ayrılması,
- Popülasyon sayısı
- Popülasyon Yaşam Analizi
Her bir kategori için, farklı sayısal eşik değerler kullanılmaktadır

1995 yılında 1500 bilim adamının Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) için yaptığı tahminlere göre dünyada
14 milyon tür bulunmakta ve bunun sadece 17 milyonu bilimsel olarak tanımlanmış ve isimlendirilmiş durumda
Henüz tanımlanamayan türlerin çoğunun mikroorganizmalar ve mantarlar olduğu düşünülüyor Aynı çalışmada
14 milyon türün %5-20 sinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu belirtiliyor Yeni türlerin ortaya çıkması
ve bazı türlerin yok olması aslında doğal bir süreçtir Günümüzdeyse insan etkisi nedeniyle bu yok olma süresi
doğal sürece göre çok daha fazla kısalmıştır
Bunun sonucunda da çevresindeki değişimlere uyum sağlayarak
yaşamlarını devam ettiren türler bu uyumu sağlayacak zamanı bulamamaktadır Doğal alanların yok olması,
yasadığı avcılık ve tür kaçakçılığı, daha önce o bölgede yaşamayan yabancı türlerin getirilerek türler arasında
rekabete yol açması nedeniyle yok olma hızı gittikçe artıyor

Türkiye de Nesli Tükenen Türler Nelerdir?

Bilim çevrelerinden alınan bilgilere göre, Türkiye faunasında (hayvan toplulukları), 134 memeli, 450 kuş, 105 sürüngen, 22 kurbağa, 127 tatlısu balığı, 384 deniz balığı olmak üzere toplam 1220 omurgalı tür olduğu biliniyor Ancak bazı türler tamamen tükenirken, bazıları da tehlike altında bulunuyor

Türkiye de Nesli Tükenen Canlılar

sırtlan, büyük etoburlar, Anadolu parsı, kelaynak, toy, deniz kaplumbağaları, yırtıcı kuşlar, iç su balıkları, Türkiyenin orkideleri, Datça hurması, mısır meyve yarasası kelebekler, yunuslar başlıklı yazılarla Anadolu da yaşam alanlarının yok olması nedeniyle nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan canlı türleri ele alınıyor Anadolu nun çok daha yüksek sayıda tehlike altýndaki türü bir arada barındıran alanları kırmızı Boşluk olarak adlandırılıyor
ve bu alanlar harita üzerinde gösteriliyor

Nesli tükenen memeliler arasında, özellikle kaplan, panter, aslan, Asya fili, yaban öküzü ve çıta, başı çekiyor Türkiye'de kaplan türü hakkında son kayıt, 1970'de Hakkari Uludere'deki avlama sonrasında tutuldu Anadolu'da İÖ 51 yılından beri yaşadığı bilinen parsla ilgili 1946'da İzmir'de kayda alınan fotoğraf, son örnek oldu
Anadolu'nun Batı, Orta, Güney ve Güneydoğu bölgelerinde 12 yüzyılın sonuna kadar yaşadığı bilinen aslan ise en son 19 yüzyılın ikinci yarısında görüldü
Asya fili ve yaban öküzü, Anadolu'da, İÖ 1 yüzyıl başlarına kadar yaşadı Güneydoğu Anadolu'da yaşayan çita ise 19 yüzyıldan sonra görülmedi

KUŞLAR
Türkiye'de soyu tükenenlerle birlikte, 18 takım ve 69 familyaya mensup 450 kuş türü saptandı Ancak 8 tür son 50 yıldır gözlenmezken, 4 türün soyunun tükendiği kabul edildi Biyologlara göre, mezgeldek, yakalı toy, yılanboyun kuşları artık yok Flamingo ve tepeli pelikan türleri ise büyük tehlike altında bulunuyor
Denizlerde de aynı tehlike devam ediyor Bilim çevreleri, yunuslar ve fok türleri ise tükenme tehlikesi yaşıyor Bu gruba ayrıca deniz alaları, işkine ve mersin balıkları, beni balığı, büyük ve küçük ayı istakozları, deniz kaplumbağaları, süngerler, pina, kırmızı yıldız, triton, denizatı, deniz kulağı, kırmızı ve siyah mercanlar, posidonai ve zostera da giriyor

MANYAS İLE İLGİLİ
Kuş zenginliği MÖ 500’lü yıllara dayandığı bilinen Manyas Kuş Cenneti, dünyada kuşların göç yolları üzerinde konaklama ve beslenme alanı olarak önemli bir konumda bulunuyor Halen Avrupa’da nesli tükenmiş sekiz tür ile birlikte yaklaşık 266 kuş türüne ev sahipliği yapan Kuş Cenneti’nde, 66 tür kuş da kuluçkaya yatıyor Kuş Cenneti’nde barınan türler arasında, karabatak, gri balıkçıl, kaşıkçı, su tavuğu, tepeli pelikan, beyaz balıkçıl, gece balıkçılı, çeltikçi, su bülbülü ve üveylim önde geliyor Manyas Kuş Cenneti, kuşlar tarafından emniyet, barınma, gıda ve iklim şartlarının elverişli olması nedeniyle tercih ediliyor

"SİVRİSİNEĞİN BİLE KORUNMAYA İHTİYACI VAR"
Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof Dr Erkut Kıvanç da Türkiye'de önemli bir habitat tahribi bulunduğunu ve hayvanların neslinin tehlike altında olduğunu bildirdiProf Dr Kıvanç, "Bilinçli bir koruma olmazsa, doğal hayat bir gün bitecek Sivrisineğin bile korunmaya ihtiyacı var Ama yasaklar dinlenmiyor Bu gidişle doğa diye bir şey kalmayacak" dedi Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi'nden Doç Dr Ali İşmen de denizlerde kirliliğin her geçen gün türleri tehdit ettiğini, Karadeniz ve Marmara'dan sonra, son zamanlarda Akdeniz'de de kirliliğin arttığını söyledi

Milyonlarca Yıldır Karadeniz'de Yaşayan Türler Birer Birer Yok oluyor
Günümüzden sadece 30 yıl önce Karadeniz'de ticari değeri olan 26 tür balık varken bugün sadece 6 tür balık yaşıyor Mersin, kalkan, uskumru, orkinos, kılıç ve Akdeniz foklarına
Karadeniz'de rastlamak günden güne hayale dönüşüyor
Karadeniz'de kılıç, orkinos ve uskumru bulmak artık imkansız, mersin ve kalkanlar ise ölüm kalım savaşı veriyor Aşırı avlanma ve kirlilik canlı türlerini tehdit ediyor Soyu tükenen türler başka canlıları da etkiliyor, zincirleme bir ilişki sonucunda başka türler de yok oluyor Özel Deniz Koruma Alanları oluşturularak soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalan türler koruma altına alınmalı ve Doğanyurt ve Boğaz çıkışı gibi doğal özelliklerini henüz kaybetmemiş olan bölgeler böylece çevresel tehditlerden uzak tutulmalı

Hangi hayvanlar kalmadı?

NESLİ tükenen hayvanlar arasında Asya fili, yabani sığır, yabaneşeği, aslan, çita, kunduz bulunuyor Nesli tükenmek üzere olanlar arasında ise Anadolu parsı, Dorcas ceylanı, kaplan, Akdeniz foku, alageyik, yabankoyunu, ceylan, karaca, çizgili sırtlan ve kirpi fare Nesli tehlike altında olan 23 tür arasında da su samuru, ulugeyik, yaban keçisi, bozayı, kurt, çakal, çeşitli yarasa türleri var

ANADOLU ALARM VERİYOR!
HASANKEYF:
Küçük kerkenez ve tavşancıl gibi türler de sular altında kalarak yok olacak

AKDENİZ:
Nesli tükenen Akdeniz fokları için yapılan çalışmalar olumlu sonuç vermiyor

NİĞDE:
Aralarında nesli tükenmekte olan dikkuyruk ördeklerinin yer aldığı 110 tür su kuşunun son yaşam alanlarından Akkaya Göleti, atıklarla kirletiliyor

Anadolu leoparı can çekişiyor
Hazar kaplanı (Panthera tigris virgata) ve Anadolu leoparı (Panthera pardus tulliana) bir zamanlar Türkiye’de dağılım gösteren büyük kedi türlerindendir Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) Hazar kaplanını soyu tükenmiş, Anadolu leoparını ise soyu kritik olarak tehlike altında olarak sınıflandırmaktadır



KELAYNAKLAR

Bilindiği gibi kelaynaklar, dünyada nesli tükenmek üzere olan kuşlar arasındadır Şu an itibariyle dünyada sadece Fas ve Türkiye’de koloni halinde yaşamaktadırlar Fas’takiler 200 civarında, Türkiye’dekiler (Birecik ilçesinde) 50 civarındadır