Çam-pinus-reçine

Çam-pinus-reçine



Çam ağaçları, püsküle benzer demetler oluşturan ve ikiüç yıl kadar yeşil kaldıktan sonra kuruyup dökülen iğne gibi ince uzun yaprakları ve kozalaklarıyla tanınır Çam (Pinus) türlerini de kapsayan bitkiler, iğneyapraklılar ya da kozalaklılar denen ve çoğunluğu ağaç olan büyük bir bitki grubu içinde çamgiller adıyla bir familya oluşturur

Çamın ve benzeri bitkilerin iğneyapraklan, genellikle ikisi ya da üçü, bazen de daha çoğubir arada olmak üzere ağacın kısa sürgünlerinin ucunda oluşur Ender olmakla birlikte tek yapraklı sürgünler de görülür Öteki kozalaklı bitkilerde olduğu gibi çamda da bitkinin üremesini kozalaklar sağlar Aynı ağaçta hem erkek hem de dişi kozalaklar bulunur Erkek kozalaklar dişilere göre daha küçüktür Erkek kozalağı oluşturan pulların her birinde ikişer çiçektozu kesesi vardır Dişi kozalaklarda ise her pulun altında ikişer tohumtaslağı bulunur İlkbaharda ya da yaz başında keselerden çıkan çiçektozları

rüzgârla çevreye dağılır Dişi kozalaklar açılarak çiçektozlarını alır Asıl döllenme bir sonraki ilkbaharda, dişi kozalağın içinde gerçekleşir Tohumların olgunlaşması ise iki ya da üç yıl sürer; tohumlar olgunlaşırken dişi kozalaklar da odun gibi sertleşir Sertleşip olgunlaşan kozalakların pulları açılır ve bazı türlerde kanatlı olan tohumlar rüzgârın etkisi ile çevreye dağılır Bazı türlerde ise kozalaklar çürüyerek, yanarak ya da hayvanlarca açılır

Çamların 100 kadar türü bilinmektedir Bu türler kuzey yarıkürenin serin bölgelerinin ve tropik kuşağın kuzey kesimlerindeki dağların yerlisi olan herdemyeşil bitkilerdir Aslında bütün iğneyapraklılar gibi çamlar da solan yapraklarını dökerek yeni yapraklar verir Ancak bu bitkilerin bütün yaprakları aynı anda dökülmediğinden tümüyle yapraksız kalmazlar Çok dayanıklı bir bitki olan çam besince fakir topraklarda, kışın şiddetli don, yazın da kuraklık görülen yörelerde bile yetişebilir

Türkiye'deki ormanlarda en çok bulunan çam türleri kara çam (Pinus nigra), sarı çam (Pinus sylvestris), kızıl çam (Pinus brutia), Halep çamı (Pinus halepensis) ve fıstık çamıdır (Pinus pinea) Bu türlerin hepsinin kısa sürgünleri iki yapraklıdır Bir kara çam çeşidi olan Toros kara çamı doğu ve güneydoğu dışında hemen her bölgede, genellikle başka çam türleriyle karışık olarak bulunur Batı Anadolu'nun dağlık bölgelerinde ise

katışıksız ormanlar oluşturur Sacı çam özellikle Karadeniz Bölgesi'nde yaygındır Kızıl çam ise Türkiye'de en geniş alanı kaplayan çam türüdür Gerçek yayılma alanı Akdeniz kıyıları olmakla birlikte Trakya ve Karadeniz'de de kendiliğinden yetişir Halep çamı Adana yakınında çok küçük bir alanda kızıl çamlarla karışık olarak bulunur Fıstık çamı ise Akdeniz çevresinde, Bergama, Aydın ve Muğla'da yaygındır Ayrıca Karadeniz kıyılarında da bulunur

Çam ağacının değeri öncelikle, kullanışlı kerestesinden ve kâğıt yapımında kullanılan selülozun kaynağı oluşundan gelir Kuzey Amerika'ya özgü Veymut çamının (Pinus strobus) kerestesi özellikle evlerin iç bölümlerinde ve mobilya yapımında kullanılır California kıyı şeridinin yerli bitkilerinden olan Monterey çamı (Pinus radiata) Avustralya'da ticari amaçla yetiştirilen çam türlerinin başında gelir Avustralya'da iğneyapraklı ağaçların başka cins ve türleri bulunmakla birlikte, kıtanın yerlisi olan çam türü yoktur Avrupa' nın en değerli kerestelik ağaçlarından biri olan sarı çam İskandinav ülkelerinde ve SSCB'de geniş çapta yetiştirilir Bu türün kerestesi inşaat işlerinde kullanılır ve telefon direği yapılır Ayrıca tren yollarının ahşap bölümlerinde de bu çamın kerestesi kullanılır

Çam ağaçlarının kabuklarından sızan reçine, çamın mantar hastalıklarından ve zararlı böceklerin saldırısından korunmak için ürettiği, antiseptik etkili bir savunma aracıdır Reçineden boya ve vernik gibi yararlı ürünler elde edilir Avrupa'da üretilen reçine ve terebentinin büyük bir bölümü uzun ve sert yaprakları, üçdört tanesi bir arada ve her biri 15 cm kadar uzunlukta kozalakları olan sahil çamından (Pinus pinaster) çıkarılır Ağacın
kabuklarında açılan kesiklerden reçine yavaş yavaş sızar Daha sonra kabuklar şeritler halinde kesilip çıkarılır; çıplak kalan yerlerin altına özel çömlekler bağlanarak ağaçtan sızan reçine toplanır (bak Boya ve CİLA; Reçine)

Bazı çamların iri ve tatlı tohumlan hayvanlar tarafından yenirken çevreye dağılırlar; böylece bitkinin üremesi sağlanır Bu türlerin tohumları insanlarca da toplanıp kullanılır Örneğin Akdeniz çevresine Özgü fıstık çamının tohumları "çamfıstığı" adıyla bildiğimiz ve yemeklerde, tatlılarda kullandığımız yağlı tohumlardır
Gerçek çamlar dışında, aynı familyalarda yer alan bazı iğneyapraklılara da japonçamı, japonşemsiyeçamı gibi adlar verilir