Amortisman Ayırma Yöntemleri

MEVCUTLARDA AMORTİSMAN

1AMORTİSMAN KONUSU

Vergi Usul Kanunu’nun 313 üncü maddesinde amortisman konusu aşağıdaki şekilde belirtilmiştir
“İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayri menkullere 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısmındaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun Hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder
İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç) sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulmazlar
Değeri 150000000 TL’ni aşmayan peşte mallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 150000000-TL’ni aşmayan alet ve edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arzedenlerde bu hal topluca dikkate alınır”

2AMORTİSMAN ŞARTLARI

Vergi Usul Kanunu’nun 313 üncü maddesine göre duran varlıkların amortismana tabi tutulabilmesi için, şu şartların bulunması gereklidir

A) Duran Varlığın Envantere Dahil Olması Gerekir

Amortisman ayrılabilmesi için duran varlığın envantere alınmış olması gerekir Envantere alınma envanter defterinin ayrı bir yerinde, amortisman defterinde, amortisman listelerinde gösterilmeyi ifade etmektedir Amortisman konusu duran varlıklar gerek bilanço ve işletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerde, gerekse serbest meslek erbabı ve çiftçilerde Vergi Usul Kanunu’nun 189 uncu maddesinde gösterildiği şekilde envantere alınırlar
Envantere dahil olmayan duran varlıklar fiilen işletmede kullanılsalar dahi amortismana konu olmazlar Bu bakımdan, kiralanmış bir duran varlık için amortisman ayrılmayacağı gibi, işletme sahibinin işletmede kullanılan, fakat aktife kaydedilmeyen bir duran varlığı veya demirbaş ve amortisman listesine alınmayan mallar için amortisman ayrılmaz
Envantere kayıtlı olma koşulu duran varlığın işletmenin tasarrufunda bulunma koşulu ile birlikte göz önüne alınmalıdır Bu itibarla, işletme bünyesinde meydana getirilen ancak işletmenin tasarrufunda bulunmayan duran varlıklar üzerinden amortisman ayrılmaz
Mülkiyeti muhafaza kaydıyla taşıt alınması durumu işletmeye dahil olma açısından özellik taşır Bu tür satışlarda taşıtın mülkiyeti alıcıya geçmez, satıcıda kalır Ancak alıcının borcunu tamamen ödemesi durumunda mülkiyet kendisine verilir Bu durumda, taşıtın mülkiyeti muhafaza kaydıyla dahi olsa, alınması durumunda işletmeye dahil edilmesi ve amortismana tabi tutulması gerekir
Ayrıca, satın alınıp belli bir süre için kira karşılığı satıcının kullanımına bırakılan duran varlıklar amortismana tabi tutulur Çünkü, böyle bir durumda, fiilen işletmeye taşınmamış veya monte edilmemiş ya da fiili zilyetliğe girmemiş olmakla birlikte duran varlık işletmede kiraya verilme suretiyle kullanılmaya ve gelir yaratmaya başlamıştır


B)Duran Varlığın İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılması Gerekir

Bir duran varlığın amortismana tabi olması için gerekli şartlardan biri, işletmede bir yıldan fazla kullanılmasıdır
İşletmede bir yıldan fazla kullanılması mümkün olmayan duran varlıklar, diğeri ne kadar yüksek olursa olsun, o yıl için zarar yazılır
Duran varlığın özelliği, kısa sürede tüketilememesi, belli bir ömrünün olmasıdır Bir varlığın amortismana konu duran varlık sayılabilmesi için bir yılı aşan bir sürede yok edilmesi gerekmektedir Buna göre kullanım süresi bir yılı aşan duran varlıklar için amortisman uygulanabilecek, kullanım süresi bir yılı aşmayan duran varlıkların bedelleri doğrudan gider kaydedilecektir

C)Duran Varlık Yıpranma, Aşınma ve Değerden Düşmeye Maruz Bulunmalıdır

Diğer bir koşul ise, duran varlığın yıpranma, aşınma yada değerden düşme etkisi altında bulunmasıdır Bu nedenle Vergi Usul Kanunu boş arsa ve araziler için amortisman ayrılmayacağını öngörmüştür
Yıpranma, aşınma, değerden düşme çeşitli nedenlerle meydana gelebilmektedir Bu etkilerin fiilen mevcut olması şart değildir Bu tür sonuçlara yol açabilecek etkilerin duran varlıklar için bir olasılık taşıması yeterli sayılmaktadır

D)Duran varlığın Değerinin Belli Bir Tutarı Aşması Gerekir

Bir koşul amortisman uygulamasında kolaylık sağlamak amacına yöneliktir Duran varlık niteliğini taşıyan bir kıymetin bedeli belli bir tutarın altında ise, bu bedel doğrudan gider kaydedilebilir
Diğeri 150000000-TL’ni aşmayan peştemallıklar ile işlemede kullanılan ve değeri 150000000-TL’ni aşmayan alet edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu hal topluca dikkate alınır
Burada dikkat edilmesi gereken husus, söz konusu 150000000-TL’lık tutarın KDV hariç tutar olduğudur

3AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ

Vergi Usul Kanununda, mevcutların amortismanı bakımından esas itibariyle, normal ve azalan bakiyeler olmak üzere iki usul kabul edilmiştir Ayrıca madenler için de özel bir amortisman şekli ön görülmüş, belli nedenlerle olağan dışı yıpranma, aşınma veya değer kaybına uğrayan kıymetlerde, fevkalade amortisman uygulaması esası benimsenmiştir

A) Normal Amortisman

Normal amortisman, duran varlığın belli bir süre içinde her yıl, eşit tutarlarda itfa edilmesini ifade eder %20 nispetine tabi 100 birimlik bir duran varlığın her yıl 20 birimi amorti edilerek amortisman beş yılda tamamlanır
Vergi Usul Kanunu’nun 315’nci maddesinde 4008 sayılı Kanunu’nun 10’ncu maddesiyle yapılan ve 01011995 tarihinde yürürlüğe giren değişikliğe göre, bu tarihten itibaren iktisap edilecek duran varlıkta, genel olarak amortisman oranı %20’yi geçmemek üzere mükelleflerce serbestçe tespit edilecektirBuna göre, dileyen mükellefler %20 oranı ile amortisman konusu kıymeti beş yılda itfa edeceklerdir Ancak, istenirse, %20’den daha düşük bir oran seçilebilecektir Bu taktirde, örneğin %10 oranı seçildiğinde amortisman 10 yılda tamamlanacaktır
ÖRNEK: 1996 yılında satın alınan ve maliyet bedeli 4 milyar lira olan bir duran varlığın,amortisman oranı %20’dirBu durumda amortisman süresi 5 yıl olup,normal usule göre amortisman uygulaması aşağıdaki gibidir

not:
devamını eklentiden indirebilirsiniz Eklenmiş Dosya amortisman ayırmadoc (87,5 KB (Kilobyte), 139x kez indirilmiştir)