Tatarcık (Halide Edip Adıvar)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-07-2012

Tatarcık

(Halide Edip Adıvar)

Konu

”Tatarcık” (1939), Halide Edip’in, fakir bir köyün fakir insanlarını işlediği bir roman

Suat Derviş’in o yıllardaki değerlendirmesiyle; Tatarcık, ”Müellifin iddia ettiği gibi kendi neslinden herhangi bir Türk kızının ayrı ayrı ve biraz da aykırı cephelerini nefsinde toplamış olan genç bir mahluk değildir

O daha fazla Poyraz köyünün müsbet tipi, müellifin genç Türk kızlarına, hatta genç Türk erkeklerine örnek olarak vermek istediği bir numunedir

O, bu köy halkının en basitinden en yükseğine bilaistisna hepsini şaşırtmaktadır”

Hayatını çalışarak kazanan, kolej / üniversite tahsili yapmış, zenginlerin yalılarında İngilizce dersi veren, köy yollarında bisikletiyle dolaşan, köylüye davranış adabı öğreten, ”Türk münevverinin memleketi medenileştirmek için yapacağı savaşın ancak bundan ibaret olduğunu zanneden bir genç kızdır…
Halkın hakiki ıstırap ve hayatı bütünüyle gösterilemediği için sadece hayatın üst yüzünü gösteren Tatarcık”, Halide Edip’in bütün romanlarında hayalini kurduğu; Batı kültürüyle Doğu geleneklerini -şeklen- birleştiren kadın tipidir

Romanlarda idealize edilen kadın öğretmen tiplemeleri, gerçekten de Cumhuriyet kadını için bir model oluşturmuştur

Özet

Osman Kaptan ve Lalezar Hanım’ın tek kızı olan Tatarcık lakaplı La-le, ailesiyle beraber Boğaz’ın Karadeniz’e bakan yamacındaki Poyraz köyünde yaşamlarını sürdürmektedir

Toplum tarafından pek sevilme-yen baba, Tatarcık on üç yaşında iken vefat eder

Babasız kalan Ta-tarcık, insanlardan uzaklaşıp içine kapanır

Köyde dışlanan Tatarcık, buna tepki olarak okuyup İngilizce öğretmeni olur

Maddî durumu dü-zelince bulunduğu toplumda farklı bir yaşantı sürecine girer

Aslında liseyi bitirdikten sonra aldığı bisikletle toplum nezdinde yadırganma-ya başlamıştır

Eskiden konaklara ve yalılara sahip olan bazı İstan-bullular, Cumhuriyet devrindeki sosyal değişmelere ayak uydurama-dıkları için, eski konaklarını ve yalılarını satarak gözden uzak olan bu sahil köyüne yerleşirler

Köye sonradan yerleşen bu gruba İngilizce ders veren Tatarcık, bisikletiyle geçtiği yolu kapatan Kör İsmail’le tartışır

Tatarcık, kendisine takılmak isteyen Kübik Palas’ın sahibi Sungur Baltayı da köylülerin gözü önünde paylar

Köylüler, genç kız-lar ve ev hanımları tarafından eş olmaya uygun görülmeyen Tatarcık, çeşitli kıskançlıklara ve engellere rağmen, duygularında samimi olan Recep’le nişanlanır

Şahıslar ve Olaylar

Tatarcık’da olaylar, Boğaz’ın Karadeniz yakınlarındaki Poyraz Köyü’nde geçmektedir

Romanın aslî tipi, asıl adı Lâle olan Tatarcık’tır

Eserde imparatorluk Türkiye’sinden Cumhuriyet devrine geçişte, eski-yeni çatışmasında bilginin önemine inanan Lâle’nin şahsında yeninin zaferi üzerinde durulur

Romanda iki mekân vardır

Biri genelde halkın yaşadığı Poyraz Köyü, diğeri de Feridun Paşa Korusu’dur

Yazar Hakkında Bilgi

ADIVAR, Halide Edip (1884-1964) Roman yazari, İstanbul’da dogdu Reji Naziri Mehmed Edip Bey’in kizidir Uskudar Amerikan Kiz Koleji’ni bitirdi Özel olarak Arapca, Kur’an-i Kerim, Türk musikisi, Salih Zeki’den matematik, Riza Tevfik Bolukbasi’dan felsefe ve edebiyat dersleri alarak özel ögrenim gördru 1901′de hocasi Salih Zeki ile evlendi 31 mrat olayi uzerine Misir’a kacti Oradan İngiltere’ye gecti Egitimle ilgili yazilari begenildigi icin 1909′da Darü’l-Muallimat (Ögretmen Okulu) pedegoji ögretmenligine getirildi

1917′de ikinci evliligini Dr Adnan Adivar ile yapti İstanbul Universitesi Edebiyat Fakulsi’nde Bati edebiyati derseleri verdi Yunanlilar’in İzmir’i isgal etmesini protesto icin yapilan meshur Sultanahmet Mitingi’nde heyecanli bir konusma yapti İstanbul’un isgal edilmesi uzerine kocasi ile Anadolu’ya kacarak milli Mucadale’ye katildi Sakarya Muharebesi’ni izleyen gunlerde, savasa fiilen katilip hastabakicilik yapti Kendisine “onbasi” ve “cavusluk” rutbeleri verildi Milli Mücadele’den sonra esiyle birlikte Avrupa’ya gitti (1924-1939) 1939′da Edebiyat Fakultesi İngilizce profesorlugune tayin edildi İstanbul’da oldu

Halide Edip Türk kadinin is, dusunce ve edebiyat alanalinda basarili olan bir ornegidir Kadin haklarının atesli bir savunucusu olarak yillarca mucadele vermistir Gördugu egitim sebebiyle Dogu-Bati senaaaini en basarili sekilde yapabilen yazarlarimizdandir Yazi hayatina gazete ve dergilerde yayinlattigi makale, sohbet ve denemelle baslamis, bu eserlerinde kizlarin egitimiyle psikolojisi uzerinde durmus, ask konusunu ön plana almistir

İlk romanlarında ask konusu agir basar Kurtulus Savasi onun dusunce dunyasini degistirmis, ideolojik romanlar yazmasini saglamistir Bazi romanlari Türk gelenek ve görenekleri uzerine kurulmus sosyal hayatimizi cok canli cizgilerle yansitan töre romanlaridir Bu turden olan Sinekli Bakkal, CHP Roman Yarismasi’nda birincilik kazanmistir, kisa ve fiilsiz cumleleri, sade bir dili vardir Bu bakimdan yazari tenkit edenler olmustur

Bütün eserlerinde kadin kahramanlarin daha kuvvetli ve canli anlatildigi, tanitildigi görulur Halide Edip, sahis yaratmada cok basarilidir cumhuriyet döneminin en cok okunan eserlerini yazmistir Kitaplarinin bir kismi da bati dillerine cevrilmistir

Romanları: 1- Heyula (1909-1974), 2- Raik’in Annesi (1909,1924), 3- Seviyye Talib (1910), 4- Handan (1912), 5- Yeni Turan (1912), 6- Son Eseri (1913, 1909, 1939), 7- Mev’ut Hüküm (1917, 1919), 8- Atesten Gomlek (1922, 1923), 9- Kalp Agrisi (1924), 10- Vurun Kahpeye (1923, 1926), 11- Zeyno’nun Oglu (1927,1928), 12 Sinekli Bakkal (1935, 1936), 13- Yolpalas Cinayeti (1936), 14- Tatarcik (1938, 1939), 15 Sonsuz Panayir (1946), 16- Döner Ayna (1953), 17- Akile Hanim Sokagi (1958, 1975), 18- Kerim Usta’nin Oglu (1958, 1974), 19- Sevda Sokagi Komedyasi (1959, 1971), 20- Caresaz ((1961, 1972), 21- Hayat Parcalari (1963)

Hikayeleri: 1- Harap Mabedler (19119, 2- Daga Cikan Kurt (1922), 3- Kubbede Kalan Hos Sada (1974), 4- İzmir’den Bursa’ya ( (icindeki uc hikaye yazara aittir, 1963, 1970)
Hatiralari: 1-Mor Salkimli Ev (1951, 1955; İngilizce nesri “Memoirs” 1926), 2- Türk’un Atesle İmtihani(Milli Mucadele Hatiralari, Hayat mecmuasinda 1962; ingilizce nesri “The Turkish ordeal”, 1928) Tiyatro Eserleri: 1- Kenan Cobanları (1918), 2- Maske ve Ruh (1937)
Diger Eserleri: 1- İngiliz Edebiyati Tarihi ( 3 Cilt, 1940-49), 2- Turkiye’de Sark-Garp ve Amerikan Tesirleri (1954, 1955: İngilizve Urduca’ya cevrildi)

09-07-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tatarcık (Halide Edip Adıvar) Tatarcık (Halide Edip Adıvar) Konu ”Tatarcık” (1939), Halide Edip’in, fakir bir köyün fakir insanlarını işlediği bir roman Suat Derviş’in o yıllardaki değerlendirmesiyle; Tatarcık, ”Müellifin iddia ettiği gibi kendi neslinden herhangi bir Türk kızının ayrı ayrı ve biraz da aykırı cephelerini nefsinde toplamış olan genç bir mahluk değildir O daha fazla Poyraz köyünün müsbet tipi, müellifin genç Türk kızlarına, hatta genç Türk erkeklerine örnek olarak vermek istediği bir numunedir O, bu köy halkının en basitinden en yükseğine bilaistisna hepsini şaşırtmaktadır” Hayatını çalışarak kazanan, kolej / üniversite tahsili yapmış, zenginlerin yalılarında İngilizce dersi veren, köy yollarında bisikletiyle dolaşan, köylüye davranış adabı öğreten, ”Türk münevverinin memleketi medenileştirmek için yapacağı savaşın ancak bundan ibaret olduğunu zanneden bir genç kızdır… Halkın hakiki ıstırap ve hayatı bütünüyle gösterilemediği için sadece hayatın üst yüzünü gösteren Tatarcık”, Halide Edip’in bütün romanlarında hayalini kurduğu; Batı kültürüyle Doğu geleneklerini -şeklen- birleştiren kadın tipidir Romanlarda idealize edilen kadın öğretmen tiplemeleri, gerçekten de Cumhuriyet kadını için bir model oluşturmuştur Özet Osman Kaptan ve Lalezar Hanım’ın tek kızı olan Tatarcık lakaplı La-le, ailesiyle beraber Boğaz’ın Karadeniz’e bakan yamacındaki Poyraz köyünde yaşamlarını sürdürmektedir Toplum tarafından pek sevilme-yen baba, Tatarcık on üç yaşında iken vefat eder Babasız kalan Ta-tarcık, insanlardan uzaklaşıp içine kapanır Köyde dışlanan Tatarcık, buna tepki olarak okuyup İngilizce öğretmeni olur Maddî durumu dü-zelince bulunduğu toplumda farklı bir yaşantı sürecine girer Aslında liseyi bitirdikten sonra aldığı bisikletle toplum nezdinde yadırganma-ya başlamıştır Eskiden konaklara ve yalılara sahip olan bazı İstan-bullular, Cumhuriyet devrindeki sosyal değişmelere ayak uydurama-dıkları için, eski konaklarını ve yalılarını satarak gözden uzak olan bu sahil köyüne yerleşirler Köye sonradan yerleşen bu gruba İngilizce ders veren Tatarcık, bisikletiyle geçtiği yolu kapatan Kör İsmail’le tartışır Tatarcık, kendisine takılmak isteyen Kübik Palas’ın sahibi Sungur Baltayı da köylülerin gözü önünde paylar Köylüler, genç kız-lar ve ev hanımları tarafından eş olmaya uygun görülmeyen Tatarcık, çeşitli kıskançlıklara ve engellere rağmen, duygularında samimi olan Recep’le nişanlanır Şahıslar ve Olaylar Tatarcık’da olaylar, Boğaz’ın Karadeniz yakınlarındaki Poyraz Köyü’nde geçmektedir Romanın aslî tipi, asıl adı Lâle olan Tatarcık’tır Eserde imparatorluk Türkiye’sinden Cumhuriyet devrine geçişte, eski-yeni çatışmasında bilginin önemine inanan Lâle’nin şahsında yeninin zaferi üzerinde durulur Romanda iki mekân vardır Biri genelde halkın yaşadığı Poyraz Köyü, diğeri de Feridun Paşa Korusu’dur Yazar Hakkında Bilgi ADIVAR, Halide Edip (1884-1964) Roman yazari, İstanbul’da dogdu Reji Naziri Mehmed Edip Bey’in kizidir Uskudar Amerikan Kiz Koleji’ni bitirdi Özel olarak Arapca, Kur’an-i Kerim, Türk musikisi, Salih Zeki’den matematik, Riza Tevfik Bolukbasi’dan felsefe ve edebiyat dersleri alarak özel ögrenim gördru 1901′de hocasi Salih Zeki ile evlendi 31 mrat olayi uzerine Misir’a kacti Oradan İngiltere’ye gecti Egitimle ilgili yazilari begenildigi icin 1909′da Darü’l-Muallimat (Ögretmen Okulu) pedegoji ögretmenligine getirildi 1917′de ikinci evliligini Dr Adnan Adivar ile yapti İstanbul Universitesi Edebiyat Fakulsi’nde Bati edebiyati derseleri verdi Yunanlilar’in İzmir’i isgal etmesini protesto icin yapilan meshur Sultanahmet Mitingi’nde heyecanli bir konusma yapti İstanbul’un isgal edilmesi uzerine kocasi ile Anadolu’ya kacarak milli Mucadale’ye katildi Sakarya Muharebesi’ni izleyen gunlerde, savasa fiilen katilip hastabakicilik yapti Kendisine “onbasi” ve “cavusluk” rutbeleri verildi Milli Mücadele’den sonra esiyle birlikte Avrupa’ya gitti (1924-1939) 1939′da Edebiyat Fakultesi İngilizce profesorlugune tayin edildi İstanbul’da oldu Halide Edip Türk kadinin is, dusunce ve edebiyat alanalinda basarili olan bir ornegidir Kadin haklarının atesli bir savunucusu olarak yillarca mucadele vermistir Gördugu egitim sebebiyle Dogu-Bati senaaaini en basarili sekilde yapabilen yazarlarimizdandir Yazi hayatina gazete ve dergilerde yayinlattigi makale, sohbet ve denemelle baslamis, bu eserlerinde kizlarin egitimiyle psikolojisi uzerinde durmus, ask konusunu ön plana almistir İlk romanlarında ask konusu agir basar Kurtulus Savasi onun dusunce dunyasini degistirmis, ideolojik romanlar yazmasini saglamistir Bazi romanlari Türk gelenek ve görenekleri uzerine kurulmus sosyal hayatimizi cok canli cizgilerle yansitan töre romanlaridir Bu turden olan Sinekli Bakkal, CHP Roman Yarismasi’nda birincilik kazanmistir, kisa ve fiilsiz cumleleri, sade bir dili vardir Bu bakimdan yazari tenkit edenler olmustur Bütün eserlerinde kadin kahramanlarin daha kuvvetli ve canli anlatildigi, tanitildigi görulur Halide Edip, sahis yaratmada cok basarilidir cumhuriyet döneminin en cok okunan eserlerini yazmistir Kitaplarinin bir kismi da bati dillerine cevrilmistir Romanları: 1- Heyula (1909-1974), 2- Raik’in Annesi (1909,1924), 3- Seviyye Talib (1910), 4- Handan (1912), 5- Yeni Turan (1912), 6- Son Eseri (1913, 1909, 1939), 7- Mev’ut Hüküm (1917, 1919), 8- Atesten Gomlek (1922, 1923), 9- Kalp Agrisi (1924), 10- Vurun Kahpeye (1923, 1926), 11- Zeyno’nun Oglu (1927,1928), 12 Sinekli Bakkal (1935, 1936), 13- Yolpalas Cinayeti (1936), 14- Tatarcik (1938, 1939), 15 Sonsuz Panayir (1946), 16- Döner Ayna (1953), 17- Akile Hanim Sokagi (1958, 1975), 18- Kerim Usta’nin Oglu (1958, 1974), 19- Sevda Sokagi Komedyasi (1959, 1971), 20- Caresaz ((1961, 1972), 21- Hayat Parcalari (1963) Hikayeleri: 1- Harap Mabedler (19119, 2- Daga Cikan Kurt (1922), 3- Kubbede Kalan Hos Sada (1974), 4- İzmir’den Bursa’ya ( (icindeki uc hikaye yazara aittir, 1963, 1970) Hatiralari: 1-Mor Salkimli Ev (1951, 1955; İngilizce nesri “Memoirs” 1926), 2- Türk’un Atesle İmtihani(Milli Mucadele Hatiralari, Hayat mecmuasinda 1962; ingilizce nesri “The Turkish ordeal”, 1928) Tiyatro Eserleri: 1- Kenan Cobanları (1918), 2- Maske ve Ruh (1937) Diger Eserleri: 1- İngiliz Edebiyati Tarihi ( 3 Cilt, 1940-49), 2- Turkiye’de Sark-Garp ve Amerikan Tesirleri (1954, 1955: İngilizve Urduca’ya cevrildi)