Ege Denizi

Ege Denizi

Dünya üzerinde Ege Denizi'nin konumu

Ege Denizi, (Yunanca: Αιγαίο Πέλαγος, Aigaío Pélagos) Balkan ve Anadolu Yarımadaları arasında, Akdeniz'e bağlı bir deniz Marmara Denizi ve Karadeniz'den Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile ayrılan denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını Yunanistan'a bağlı adalar olan Rodos ve Girit adaları çizer



İsminin kökeni

Ege Denizi Sınırları

Ege denizi isminin etimolojik olarak yunan dili ile açıklanamayan bir isim olduğu Bilge Umar'ın "Türkiye'deki Tarihsel Adlar" isimli eserinde savunulmaktadır Aynı kitapta bu ismin eski Anadolu dillerinden olan Luwi dilinden gelen bir miras olduğu savunulmaktadır İsmi ile ilgili farklı görüşleri olan denizin ismi, bir inanışa göre Aegeus efsanesine dayandırılmaktadır Bu efsaneye göre Atina'da düzenlenen bir bayram olan Panathenaia'da Giritli atlet Androgues öldürülür Buna karşılık Girit kralı Atina'dan her yıl kurban edilmek üzere yedi kız ve yedi erkeğin gönderilmesini talep eder Bundan hoşlanmayan Atina kralı Aegeus, oğluna Girit kralını öldürme görevi verir Bu görevi başarması halinde geri dönerken gemisine beyaz bayrak çekmesini, başaramaması halinde ise siyah bayrak çekmesini ister Girit'e giden kralın oğlu görevini başarıyla sonlandırır ve zafer sarhoşluğuyla geri dönerken babasının söylediklerini karıştırır ve gemisine yanlışlıkla siyah bayrak çeker Bunu gören kral oğlunun başarısızlığa uğradığını düşünerek kendini denize atarak intihar eder Bu olay sonunda kralın atladığı yer olan Atina Körfezi'ne "Aegeus Pontos" (Ege Denizi) denilmeye başlar
Bu denizle Türkler ilk olarak 1081 yılında karşılaşmış ve bu denize "Adalar Denizi" ismini vermişlerdir Bu dönemden sonra Aydın Oğulları ve Osmanlı kaynaklarında bu denizden "Adalar Denizi" şeklinde bahsedilmektedir Bu isim 1938 yılında Faik Sabri Duran'ın yazdığı lise 3 sınıf "Türkiye Coğrafyası" adlı ders kitabının 26 sayfasında da geçmiş Ege bölgesi için ise Garbi Anadolu ifadesi kullanılmıştır Ancak aynı kitabın farklı bir sayfasında Ege Denizi ifadeside kullanılmıştır



Coğrafya

Ege Denizi'nin uydu görüntüsü

Ege Denizi Anadolu ve Yunanistan Yarımadası arasında bulunan irili ufaklı 3000 kadar ada ve ada görünümündeki kara parçalarına da içine alan yarı kapalı bir denizdir Anadolu Yarımadasının batı kıyılarının çok fazla girintili ve çıkıntılı olması ve bu kıyılara çok yakın konumda çok sayıda ada bulunması, Ege denizinin daha önce büyük bir kara parçası olduğunu düşündürmektedir Ege denizinin, başka yerlerde çok az görülen, girintili çıkıntılı kıyılara; bu kıyılarda bulunan çok sayıdaki koy, körfez, boğaz ve yarımadaya sahip olma gibi bir başka özelliği daha vardır
Ege Denizi, yakın bir geçmişte “Aegeis” ya da “Egeid” adı verilen bir kara parçasının, büyük bir bölümünün sular altında kalmasıyla oluşmuştur; üstündeki adaların çokluğu nedeniyle “Adalar Denizi” diye de adlandırılır
Ege'de gelgit önemsizdir ve yol açtığı düzey genişliği ancak bazı dar boğazlarda, rüzgarlarla meydana gelen yığılmaların da etkisiyle 30-40 cm'yi bulur Adalar arasındaki bazı dar ve dolambaçlı boğazlar şiddetli ve karmaşık yerel akıntılara neden olur Bunların en ünlüsü Eğriboğaz Körfezi'nde görülür
Ege Denizi'nde, kuzeyde Saros Körfezi'nden başlayarak güneye doğru “S” biçiminde uzanan, tabanının derinliği yer yer 1000 m'yi aşan bir oluk yer alır Ege Denizi'nde çok sayıda ada bulunur Toplam yüzölçümleri yaklaşık olarak 23000 km² olan bu adalar, her yana serpilmiş gibi görünmelerine karşın, belli bir düzen ve gruplaşma gösterirler

İklim
Ege Denizi üstünde egemen olan Akdeniz iklimi, bu büyük su kütlesinin etkisiyle bazı değişikliklere uğrar: Ege Denizi'nin etkisi, donlu günlerin sayısını azaltır Denizi suyu sıcaklıkları da genelde kuzeyden güneye doğru artar Bu artış kışın daha çok belirlidir Kıyı ve adalarda kışları yağışlı bir Akdeniz iklimi görülür
Yazın bütün Ege Denizi ısınır Kuzey ve güney yüzey suları arasındaki sıcaklık farkı, 1°-2°C'a iner Sıcaklığın en yüksek olduğu ayda Ege Denizi'nin her yanında deniz suyu sıcaklığı 23°-24°C arasındadır
Ege Denizi'nde yıllık yağış tutarı kuzeyden güneye gidildikçe azalır Yağışlar genellikle kış aylarında toplanmıştır Komşu karalarda olduğu gibi, Ege Denizi alanında da yazlar çok kuraktır Yazın Ege Denizi'nin her yanında, kuzeyden ve kuzeydoğudan “etezyen” adı verilen şiddetli bir rüzgar eser Ege Denizi, biyoloji ve hidroloji özellikleri bakımından Karadeniz ile Akdeniz arasında bir geçiş alanı oluşturur

Balıkçılık
Çanakkale Boğazı'ndan ve altüst akıntısıyla gelen ve besin tuzları, oksijen ve plankton bakımından zengin olan Karadeniz suları, kuzeydeki balık yaşamını olumlu yönde etkiler Ege Denizi, oksijen bakımından zengin olmasına karşın, fosfat ve nitrat bakımından yoksuldur Bu yüzden güney bölümü, dünyanın balık bakımından en yoksul denizlerindendir

Atatürk'e göre "Ege"
Mustafa Kemal, orduya "Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz'dir İleri!" komutasını verdiği halde Türk Ordusu Ege'ye gitmişti Bunun sebebini İbrahim Artuç şöyle açıklar:
Yunanlılar, Akdeniz'in bu kısmına "Ege Denizi" adını takmışlar, bölgedeki Yunan egemenliğini ve haklarını belirtmek maksadıyla ısrarla Ege Denizi deyimini kullanmaya başlamışlardı Mustafa Kemal Paşa, özellikle bu adı kabul etmediğini belirtmek için "Akdeniz" deyimini kullanmıştı