Çekim Ekleri Nelerdir

Çekim Ekleri Nelerdir?
Türkçe'de bir ismin sonuna gelip kelime kökü ile anlam bakımından ilişkili yeni bir kelime oluşturan ektirBasit yapılı bir kelime başına gelirse yapısını değiştirmezSadece çekim eki alan isimler basittir

Kip:
Dilbilgisinde fiilin kök veya gövdelerinin zaman ve şekillere göre girdikleri kalıplara denir Türkçe'de bütün fiiller, iki büyük kipte toplanır Bunlar Haber (bildirme) kipleri ve dilek kipleridir

Bir fiilin (eylemin) yapıldığını, yapılmakta olduğunu veya yapılacağını haber verirler Haber kiplerinin ekleri fiil köklerine zaman kavramı kazandırırlar Bunlara zaman kipleri de denir Ekleri: -acak, -(a)r, -di, -miş, -yor olan zaman kipleri beşe ayrılır:

Gelecek zaman
Türkçe'de -acak, -ecek ekleriyle oluşturulur
Örnek: anlat-acak-sın
Geniş zaman
Türkçe'de -(a)r ekiyle oluşturulur
Örnek: tıka-r-sın, sor-ar
Görülen geçmiş zaman
Türkçe'de -dı, -di ekleriyle oluşturulur
Örnek: gir-di-m örnek: yap-tı-m örnek: Ödevimi daha dün yaptım örnek: Ömer'i bir kaç gün önce parkta gördüm
Öğrenilen geçmiş zaman
Türkçe'de -mış, -miş ekileriyle oluşturulur
Örnek: al-mış-sın
Şimdiki zaman
Türkçe'de -yor ekiyle oluşturulur
Örnek: yap-i-yor-lar
İstenilen veya tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir Bu kiplerde açıkça bir zaman ifadesi bulunmaz Ekleri: -meli, -se, -e ve eksiz emir haliyle birlikte dilek kipleri dörde ayrılır:
Emir kipi
Emir kipinin eki yoktur Emir kipinde çekilen bir fiilde yalnızca fiil kökü ve şahıs eki bulunur Bütün dillerde bu kip, âcil durumlarda da kullanıldığından fiilin en kısa şeklidir Örnek: gel, gel-sin, gel-iniz; git, git-sin, gid-iniz
Sayfanın başlığı=== Dilek-şart kipi === Türkçe'de -sa, -se ekileriyle oluşturulur
Örnek: gül-se, git-seyap-sa-uyu-sa-sev-se g
Gereklilik kipi
Türkçe'de -malı, -meli ekileriyle oluşturulur
Örnek: düş-meli, git-meli
İstek kipi
Türkçe'de -a, -e ekileriyle oluşturulur
Örnek: gel-se, gid-e
Çekimli fiiller
Kip eki almış bir fiilin altı şahısta söylenmesi veya yazılması demektir Çekimli bir fiillerde sırayla şu üç bölüm bulunur:

Fiil kök veya gövdesi,
Kip eki,
Şahıs eki
Kip ekleri, fiil kökünden sonra gelerek ona zaman mânâsı veya tsarlanan, istenen bir hareketle ilgili mânâ kazandırır Bu durumda fiil, yalnız üçüncü teklik şahıs ifâde eder Emirde ise kök veya gövde halinde kalır ve ikinci teklik şahsı verir

Çekim örneği:

Şahıs Çekimi
1 tekil
çalış-ı-yor-um
2 tekil
çalış-ı-yor-sun
3 tekil
çalış-ı-yor
1 çoğul
çalış-ı-yor-uz
2 çoğul
çalış-ı-yor-sunuz
3 çoğul
çalış-ı-yor-lar

Bir çekimli fiilde bir kip eki olabildiği gibi iki kip eki de bulunabilir Kip eklerinin sayısına göre çekimli fiiller ikiye ayrılır:

1-Çekimli fiil
2-Çekimsiz fiil

Basit zamanlı çekimli fiiller
Tek kip eki alan çekimli fiillere verilen addır Basit zamanlı fiillerin hepsinin bileşik zamânı yoktur
Bileşik Zamanlı Fiiller
İki kip eki alan çekimli fiillere denir Bileşik çekimlerde -imek fiili, -idi, -imiş, ise (-yse) şekilleriyle kullanılır
Hikâye kipi
Türkçe'de -dı, -di eklerini alarak oluşturulur
Örnek: görür idi = görür-dü
Rivâyet kipi
Türkçe'de -mış, -miş eklerini alarak oluşturulur
Örnek: bakacak imiş = bakacak-mış
Şart kipi
Türkçe'de -sa, -se eklerini alarak oluşturulur
Örnek: koşuyor ise = koşuyor-sa
Emir kipinin de basit zamanlı fiiller gibi hiç bileşik zamanı yoktur Dilek kiplerininse hikâye ve rivayeti vardır; şartı yoktur Yine -di'li geçmiş, yani görülen geçmiş zamânın rivâyeti yoktur